Prostata – przerost, zapalenie i rak. Jak wygląda badanie?

Prostata, czyli gruczoł krokowy to struktura zlokalizowana wokół cewki moczowej mężczyzny. Przerost prostaty może być spowodowany zapaleniem gruczołu krokowego, a także nowotworem prostaty. Objawy przerostu prostaty są dość charakterystyczne – to problemy z oddawaniem moczu, przerywany strumień moczu, uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza, częste nocne wizyty w toalecie. Diagnostyka prostaty obejmuje badanie per rectum, USG prostaty, a także oznaczanie poziomu PSA, czyli swoistego antygenu sterczowego.

Prostata – co to jest?

Prostata to niewielki gruczoł wielkości około 4 × 3,5 × 3,5 cm. Gruczoł ten położony jest pod pęcherzem moczowym, przylegając do przedniej ściany odbytu i otaczając ujęcie cewki moczowej. Rolą prostaty jest produkowanie wydzieliny wchodzącej w skład nasienia. Wydzielina ta ma mętny, białawy odcień i wyróżnia się wysoką zawartością enzymu fosfatazy. Wydzielina ta stanowi do 30 proc. objętości nasienia i pełni funkcje odżywcze dla plemników. Wydostaje się podczas szczytowania – mięśnie gładkie zlokalizowane wokół gruczołu krokowego podlegają skurczom, dzięki czemu możliwa jest ejakulacja.

Skąd się bierze przerost prostaty?

Powiększenie gruczołu krokowego określane jest mianem przerostu prostaty. Tego typu problemy mogą dotyczyć nawet 40 proc. mężczyzn do 60 roku życia. Nie bez przyczyny powiększenie prostaty dotyczy przede wszystkim dojrzałych mężczyzn. Istotną przyczyną przerostu prostaty jest postępujący wraz z wiekiem spadek poziomu testosteronu, czyli męskiego hormonu płciowego. Dochodzi wówczas do rozrostu mięśniówki gładkiej oraz tkanki gruczołowej prostaty.

Inną możliwą przyczyną powiększenia prostaty jest zapalenie gruczołu krokowego, rozwijające się w przebiegu infekcji bakteryjnej lub wirusowej. Wspomniane postacie przerostu gruczołu krokowego określane są jako łagodny przerost prostaty. Znacznie poważniejszą przyczyną przerostu prostaty jest nowotwór złośliwy. Najważniejsze czynniki ryzyka zwiększające ryzyko rozwoju raka prostaty to:

• wiek,
• dieta uboga w warzywa i obfitująca w czerwone mięso,
• nadwaga i otyłość,
• palenie papierosów i spożywanie alkoholu,
• predyspozycje genetyczne.

Powiększona prostata – objawy przerostu gruczołu krokowego

Gdy dojdzie do zapalenia prostaty, objawy wynikają przede wszystkim z ucisku gruczołu krokowego na cewkę moczową. Bardzo często mężczyźni z przerostem prostaty doświadczają problemów z oddawaniem moczu, co może przyjmować postać:

• przerywanego strumienia moczu,
• uczucia ciągłego parcia na mocz,
• uczucia niepełnego opróżnienia pęcherza,
• częstego oddawania moczu w nocy,
• słabego i wolnego strumienia moczu,
• problemów z rozpoczęciem mikcji,
• bólu i pieczenia podczas oddawania moczu.

Kolejne objawy przerostu prostaty to spadek libido, problemy z potencją i zaburzenia wytrysku. Gdy rozwija się rak prostaty, objawy mogą obejmować nie tylko te charakterystyczne dla powiększenia prostaty, ale także objawy ogólne. Są one wynikiem zajęcia pachwinowych węzłów chłonnych oraz obecności przerzutów. Wówczas zaobserwować można obrzęki kończyn dolnych, osłabienie organizmu, silne bóle kostne.

Badania prostaty – oznaczanie PSA

Jednym z pierwszych badań wykonywanych w przebiegu przerostu prostaty jest oznaczanie we krwi poziomu PSA, czyli swoistego antygenu sterczowego. Badanie wykonywane jest w próbce krwi żylnej pobranej najwcześniej dwa – trzy dni po badaniu per rectum, jeździe na rowerze czy stosunku seksualnym. Pacjent nie musi być na czczo. Jaki jest prawidłowy wynik PSA? Norma to poniżej 4 ng/ ml. Ponadto oznaczyć można wolną frakcję PSA, czyli fPSA – jest to frakcja aktywna biologicznie. Jak interpretować wyniki PSA? Poziom poniżej 4 ng/ ml jest prawidłowy, a wynik w przedziale między 4 a 10 ng/ ml określany jest jako „szara strefa” – wynik może wskazywać zarówno na łagodny przerost prostaty, jak i proces nowotworowy. Aby rozróżnić te dwa stany, zalecane jest obliczenie stosunku fPSA do PSA całkowitego. Z kolei wynik PSA przekraczający 10 ng/ ml wskazuje na ryzyko rozwoju raka prostaty.

Jak wygląda badanie prostaty per rectum?

Badanie per rectum to palpacyjne badanie prostaty. Pacjent przyjmuje pozycję leżącą na kozetce, z nogami zgiętymi w stawach kolanowych i skokowych. Badanie można wykonać także u pacjenta w pozycji kolankowo – łokciowej lub stojącej. Lekarz zakłada jednorazowe rękawiczki, aplikuje na palec wazelinę i wprowadza do odbytu pacjenta palec wskazujący. Następnie ocenia wielkość i kształt prostaty. Jak wygląda prostata prawidłowa? Powinna być wielkości orzecha włoskiego, z gładką powierzchnią. Gdy w badaniu stwierdzone zostanie powiększenie prostaty lub wyczuwalne są guzki, wskazana jest dalsza diagnostyka – badanie USG czy biopsja prostaty.

Czy zapalenie prostaty jest wyleczalne?

W przypadku łagodnego przerostu prostaty stosowana jest farmakoterapia lub leczenie zabiegowe. Lek na prostatę ma na celu usprawnienie odpływu moczu z dróg moczowych, można stosować suplementy diety zawierające ekstrakt z palmy sabałowej czy beta – sitosterol.

Wskazane są ponadto modyfikacje stylu życia – aktywność fizyczna, utrzymywanie prawidłowej masy ciała, rezygnacja z palenia papierosów, ograniczenie spożycia czerwonego mięsa. Leczenie zabiegowe obejmuje prostatektomię (usunięcie wewnętrznej części gruczołu), przezcewkową resekcję gruczołu krokowego TURP oraz przezcewkowe nacięcie stercza TUIP.

Bibliografia:

1. Szczęch R. i in., Łagodny rozrost prostaty, Choroby serca i naczyń, 2009, tom 6, nr 1, 47 – 48