Przedawkowanie witaminy C – przyczyny, objawy, postępowanie

Witamina C to jeden z najczęściej stosowanych suplementów diety. Pojawia się zatem zasadne pytanie – czy możliwe jest przedawkowanie witaminy C? Jeśli dostarczamy witaminę wyłącznie z diety, przedawkowanie nie jest możliwe. Natomiast nadmierne jej suplementowanie stwarza ryzyko pojawienia się hiperwitaminozy. Jakie są objawy przedawkowania witaminy C.  

Witamina C – właściwości prozdrowotne 

Witamina C (kwas askorbinowy) to niezbędny składnik naszej diety, a zapotrzebowanie na nią musi być w całości pokryte z zewnątrz, z uwagi na brak możliwości jej syntetyzowania przez organizm człowieka. Dlaczego jest nam potrzebna witamina C? Oto kilka powodów: 

• silny przeciwutleniacz – właściwości antyoksydacyjne witaminy C umożliwiają zwalczanie wolnych rodników, co wraz z udziałem w procesie syntezy kolagenu może spowolnić starzenie się skóry,  
• wzmacnia strukturę dziąseł,  
• Uelastycznia ściany naczyń krwionośnych, 
• uczestniczy w syntezie hormonów steroidowych,  
• obniża ciśnienie krwi, 
• reguluje poziom cholesterolu,  
• zwiększa przyswajalność żelaza i wapnia z przewodu pokarmowego. 

Witamina C jest związkiem rozpuszczalnym w wodzie, zatem jej nadmiar jest usuwany jest wraz z moczem. Nie oznacza to jednak, że nadmiar witaminy C w organizmie pozostaje obojętny dla zdrowia. Jednorazowe przyjęcie bardzo dużej dawki witaminy lub długotrwałe stosowanie wyższych dawek może doprowadzić do przedawkowania kwasu askorbinowego. Średnie zapotrzebowanie na witaminę C szacowane jest na kilkadziesiąt mg dziennie. Jednak obecnie realne na nią zapotrzebowanie może być większe, co wynika z faktu, iż narażeni jesteśmy stale na działanie stresu, wolnych rodników a niewłaściwym trybem życia przyczyniamy się do strat witaminy C z organizmu. Trudno dostarczyć tak wysokich dawek witaminy C wraz z dietą, dlatego wskazana jest suplementacja witaminy C. I tu pojawia się pytanie – czy można przedawkować witaminę C? Czy uderzeniowa dawka witaminy C, np. 1000 mg jest bezpieczna dla organizmu i co z bezpieczeństwem podawania witaminy C dożylnie? 

Dzienna dawka witaminy C  

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę C ustalone jest na poziomie kilkudziesięciu mg na dobę i rzeczywiście, tyle kwasu askorbinowego wystarczy, aby zapobiec niedoborom witaminy C. Jednak wiele osób potrzebuje dostarczyć większych ilości kwasu askorbinowego. Takie wysokie zapotrzebowanie na witaminę C wykazują zwłaszcza następujące osoby: 

• narażone na ciągły stres, 
• mieszkające na terenach o znacznym zanieczyszczeniu środowiska, 
• uprawiające sport lub ciężko pracujące fizycznie, 
• kobiety w ciąży i karmiące piersią, 
• osoby w podeszłym wieku i małe dzieci, 
• chorujący na cukrzycę, nadciśnienie czy miażdżycę, 
• palacze papierosów i spożywający alkohol, 
• cierpiący na zaburzenia odporności czy alergie. 

Czy możliwe jest dostarczenie kilkuset mg czy 1000 mg witaminy C z dietą? Jakie są najbogatsze źródła witaminy C? Bezkonkurencyjna okazuje się acerola i dzika róża, jednak ta pierwsza nie jest spotykana w nieprzetworzonej formie w naszej diecie, zaś ta druga – spożywana jest rzadko. Lepiej dostępne produkty, w których znaleźć można sporo witaminy C, to: 

• kiwi, 
• truskawki, 
• papaja, 
• cytrusy, 
• natka pietruszki, 
• papryka, 
• brokuły, 
• brukselka. 

Przedawkowanie witaminy C

Zbyt duże ilości witaminy C usuwany jest przez nerki. Nie oznacza to jednak, że można przyjmować dowolne ilości tej witaminy. Górny limit spożycia witaminy C, który nie powoduje żadnych działań niepożądanych, to 2 g na dobę. Stosowanie większych dawek może prowadzić do jej przedawkowania. Dotyczy to długotrwałego stosowania dawek kwasu askorbinowego wyższych niż 2 g lub jednorazowe przyjęcie dawki powyżej 5 g. Nie jest natomiast możliwe przyjęcie zbyt dużych ilości witaminy C wraz z dietą.  

A co z podawaniem witaminy C dożylnie? W badaniach klinicznych na pacjentach onkologicznych dowiedziono, że okresowe podawanie dożylnie nawet bardzo wysokich dawek witaminy C, rzędu od 1 g do 200 g witaminy C na infuzję, nie spowodowało żadnego negatywnego wpływu na zdrowie. Jedynym warunkiem powodzenia takiej terapii jest sprawne funkcjonowanie nerek. Zgodnie jednak ze stwierdzeniem Rzecznika Praw Pacjenta: 

 „Podawanie wlewów witaminowych bez uprzedniego wykonania badań potwierdzających wystąpienie deficytu w zakresie substancji odżywczych, witamin i biopierwiastków, które są zawarte w ordynowanych pacjentom produktach leczniczych, narusza zbiorowe prawa pacjentów do świadczeń zdrowotnych zgodnych z aktualną wiedzą medyczną” 

Ponadto zdaniem specjalistów podawanie witaminy C w dużych dawkach należy ostrożnie stosować u pacjentów z cukrzycą, hemochromatozą, talasemią i niedokrwistością syderoblastyczną, ponieważ duże dawki witaminy C mogą zwiększać wchłanianie żelaza. Dlatego unikać należy podawania kroplówek z witaminą C bez wyraźnych wskazań lekarskich. 

Nadmiar witaminy C w organizmie – objawy

W sytuacji, gdy przyjęte zostanie za dużo witaminy C, objawy mogą dotyczyć pojawienia się wysypki skórnej, zaczerwienienia i świądu skóry. Inne objawy przedawkowania witaminy C dotyczą zaburzeń pracy układu pokarmowego i obejmują: 

• nudności i wymioty, 
• biegunki, 
• zgagę,
• wzdęcia. 

Przy przyjmowaniu dawek witaminy C większych niż 1 g dziennie wzrasta ryzyko rozwoju kamicy nerkowej. Hiperwitaminoza C może być także niebezpieczna u osób cierpiących na stany chorobowe sprzyjające kumulacji żelaza w organizmie, takich jak hemochromatoza czy talasemia. Witamina C zwiększa przyswajalność żelaza z przewodu pokarmowego i może pogłębiać zaburzenie. 

Gdy dojdzie do przedawkowania witaminy C, należy zaprzestać suplementacji tego związku, można także zwiększyć ilość przyjmowanych płynów. 

Bibliografia: 

1. Fritz H, Flower G, Weeks L, Cooley K, Callachan M, McGowan J, Skidmore B, Kirchner L, Seely D. Intravenous Vitamin C and Cancer: A Systematic Review. Integr Cancer Ther. 2014 Jul;13(4):280-300. doi: 10.1177/1534735414534463. Epub 2014 May 26. PMID: 24867961. 
2. Hathcock JN, Azzi A, Blumberg J, Bray T, Dickinson A, Frei B, Jialal I, Johnston CS, Kelly FJ, Kraemer K, Packer L, Parthasarathy S, Sies H, Traber MG. Vitamins E and C are safe across a broad range of intakes. Am J Clin Nutr. 2005 Apr;81(4):736-45. doi: 10.1093/ajcn/81.4.736. PMID: 15817846. 
3. Doseděl M, Jirkovský E, Macáková K, et al. Vitamin C-Sources, Physiological Role, Kinetics, Deficiency, Use, Toxicity, and Determination. Nutrients. 2021;13(2):615. Published 2021 Feb 13. doi:10.3390/nu13020615 
4. https://www.gov.pl/web/rpp/nieuzasadnione-stosowanie-wlewow-witaminowych-narusza-prawa-pacjenta