Przepona – funkcje, rodzaje, oddychanie, przepuklina

Przepona oddechowa to jeden z największych mięśni, wpływający na pracę wielu narządów. Przede wszystkim bierze on udział w wentylacji płuc, umożliwiając prawidłowe oddychanie. W ludzkim ciele znajdują się również inne przepony, w tym przepona miednicy czy przepona moczowo-płciowa. Czym się charakteryzują poszczególne jej rodzaje i jakie są funkcje przepony? 

Co to jest przepona?

Przepona oddechowa to mięsień poprzecznie prążkowany, który – jak sama nazwa wskazuje – reguluje proces oddychania. Następuje to poprzez skurcz przepony i jej rozkurcz. Podczas wdechu mięsień się kurczy i obniża, dzięki czemu zwiększa się objętość klatki piersiowej. W trakcie wydechu przepona się rozluźnia i unosi ku górze.

Jeśli chodzi o funkcje przepony, wspomaga ona również przepływ krwi i limfy oraz właściwe działanie narządów znajdujących się w obrębie jamy brzusznej. Wpływa także na utrzymywanie prawidłowej postawy – kiedy niewłaściwie pracuje, mogą pojawić się bóle w odcinku piersiowo-lędźwiowym, jak również dysfunkcje w okolicy dolnych żeber. Uczestniczy ona także procesie trawienia, usuwania kału czy też nawet emisji głosu.

Kształtem przepona oddechowa przypomina literę „C” lub kopułę, a do tego jest płaska i nieco asymetryczna. Jeśli chodzi o anatomię przepony, składa się ona z trzech części: lędźwiowej, żebrowej oraz mostkowej. Łączą się one w jednym miejscu. Przepona posiada również specjalne otwory, przez które przechodzą ważne narządy, naczynia i nerwy. Gdzie jest przepona? Pomiędzy jamą brzuszną a klatką piersiową.

Przepon w ludzkim organizmie jest jednak więcej. Ważne jest to, że wszystkie ze sobą współpracują, dzięki czemu w poszczególnych komorach ciała utrzymuje się odpowiedni gradient ciśnień. Kiedy pojawiają się problemy w obrębie jednej przepony, reszta również na nie reaguje. Jeśli pojawiają się więc np. zaburzenia przepony miednicy, może to doprowadzić do zaburzeń w innych częściach ciała.

Przepona miednicy

Przepona miednicy położona jest w dnie miednicy. Składa się ona z mięśnia guzicznego oraz dźwigacza odbytu. Pomaga w podtrzymywaniu narządów wewnętrznych oraz prawidłowym działaniu zwieraczy odbytu i pochwy. Sam dźwigacz odbytu stabilizuje podporowy staw krzyżowo-biodrowy, wpływając na mechanikę chodu. Uczestniczy również w mechanizmie zwierania odbytnicy i pochwy.

Przepona miednicy, wraz z przeponą moczowo-płciową i mięśniami powierzchownymi krocza tworzy tzw. mięśnie dna miednicy. Destrukcyjnie na nie wpływają takie czynniki, jak: palenie, nadwaga, brak aktywności fizycznej czy też niezdrowa dieta. Warto dodać, że po porodzie mięśnie przepony miednicy są mocno nadwyrężone. Aby wróciły do swojego właściwego stanu, należy je odpowiednio ćwiczyć.

Przepona moczowo-płciowa

Przepona moczowo-płciowa znajduje się pod przeponą miednicy. Stanowi dolną część jamy brzusznej oraz podparcie dla narządów wewnętrznych. Jednocześnie jest ona miejscem przejścia dla odbytnicy, pochwy i cewki moczowej. Składa się z: mięśnia poprzecznego głębokiego krocza, górnej i dolnej powięzi oraz zwieracza cewki moczowej.

Kiedy przepona moczowo-płciowa jest napięta, może powodować m.in. bóle lędźwi, bolesne miesiączki, problemy z zaparciami czy też obrzęki kończyn dolnych. Problemy mięśni przepony moczowo-płciowej najczęściej powstają, tak jak i w przypadku przepony miednicy, w wyniku porodu naturalnego.

Przepona jamy ustnej

Można wyróżnić również przeponę jamy ustnej. Składa się głównie z mięśni żuchwowo-gnykowych, połączonych ze sobą szwem. Znajduje się ona pomiędzy kresą żuchwowo-gnykową żuchwy a kością gnykową. Jest ona odpowiedzialna za podnoszenie kości gnykowej oraz języka, obniżanie żuchwy oraz napinanie jamy ustnej.

Oddychanie przeponą

Bardzo ważne jest również oddychanie przeponą, które może przynieść każdemu szereg korzyści zdrowotnych. Warto je ćwiczyć, ponieważ pozwala ono odciążyć kręgosłup, zapobiec dyskopatiom oraz rwie kulszowej, a także zmniejszyć ryzyko występowania cellulitu oraz żylaków. Oddychanie przeponą jest również bardzo istotne podczas porodu. Warto dodać, że nieprawidłowy oddech może doprowadzić do hipertonii przepony, a w konsekwencji – do dolegliwości bólowych kręgosłupa, problemów żołądkowo-jelitowych, a nawet do nietrzymania moczu.

Jak oddychać przeponą? Najważniejsze jest to, aby nabierać powietrze nosem, a wydychać ustami. Cały proces powinien przebiegać dość wolno, miarowo. Wydech powinien być dłuższy niż wdech – nawet dwukrotnie. Przy oddychaniu powinna unosić się nie klatka piersiowa, a górna część brzucha. Podczas tego procesu powinno prowadzić się wdech w dół, aż do samej przepony miednicy.

Ćwiczenia przepony

Jak ćwiczyć przeponę, aby móc prawidłowo oddychać? Poniżej podajemy kilka technik, które możesz wypróbować we własnym domu.

Ćwiczenie nr 1

Połóż się na plecach. Bardzo powoli zacznij wciągać powietrze ustami – powinno to trwać kilka sekund. Kiedy klatka piersiowa wypełni się powietrzem, zatrzymaj oddech na dwie sekundy. Następnie powinien nastąpić wydech, ale tak, aby najpierw wypuszczone zostało powietrze z dolnej części klatki piersiowej. Kiedy będziesz powtarzać to ćwiczenie, zadbaj o to, aby za każdym razem wydłużać czas wdechu.

Ćwiczenie nr 2

Stań w lekkim rozkroku, wyprostuj plecy, a dłonie oprzyj na pasie. Zrób wdech nosem, następnie wydech również nosem, jednocześnie robiąc skłon. Później powoli wdychaj powietrze ustami, delikatnie podnosząc się i wracając do pierwotnej pozycji.

Ćwiczenie nr 3

Ułóż się na plecach, a na brzuchu połóż książkę – jej waga powinna być dla ciebie odczuwalna. Zrób wdech nosem i jednocześnie otwartymi ustami, tak aby książka lekko się podniosła. Na kilka sekund zatrzymaj powietrze, a następnie delikatnie wypuść je ustami, tak aby książka widocznie się obniżyła. Następnie powtórz ćwiczenie, przy wydechu wypowiadając wydłużoną głoskę „s” lub „f”.

Przepuklina rozworu przełykowego przepony

Jeśli chodzi o choroby związane z omawianym narządem, najczęściej pojawia się tzw. przepuklina rozworu przełykowego przepony. Jest to choroba, która polega na przemieszczeniu się fragmentu żołądka do klatki piersiowej, a konkretnie – za przeponę. Wówczas powstają:

• bóle w nadbrzuszu,
• bóle w klatce piersiowej,
• zgaga,
• duszności,
• trudności w przełykaniu,
• odbijanie się treści żołądkowej,
• wymioty,
• kaszel.

Przyczyną tej choroby jest m.in. osłabienie mięśni przepony. Może być ono efektem zabiegów chirurgicznych, urazów czy nawet udaru mózgu. Czasami wynika ona z wad wrodzonych. Leczenie jej opiera się głównie na uśmierzaniu objawów oraz zapobieganiu uszkodzeniom w obrębie błony śluzowej przełyku. Aby zapobiec pojawieniu się przepukliny, warto prowadzić odpowiednią, zdrową dietę, tak aby nie doszło do otyłości. Dobrze jest również zrezygnować z palenia.

Zrosty na przeponie

Może się zdarzyć, że po wykonaniu badania RTG klatki piersiowej, w wynikach pojawi się określenie „zrosty na przeponie”. Co ono oznacza? Najpewniej jest to oznaka przebytego w przeszłości stanu zapalnego, który miał miejsce w obrębie układu oddechowego. Na wszelki wypadek warto o tym porozmawiać z lekarzem, który wystawił skierowanie na dane badanie.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470172/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1570921/