Przetoka odbytu – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Przetoka odbytu to kanał pomiędzy odbytem a skórą znajdującą się w jego okolicy. Jako główną przyczynę wystąpienia zmiany wskazuje się ropień, który powstaje na skutek infekcji bakteryjnej. Operacja jest jedynym skutecznym sposobem terapii schorzenia. Nieleczona przetoka odbytu może powodować rozwinięcie się groźnych komplikacji.

Co to jest przetoka odbytu?

Przetoka odbytu jest chorobą zapalną, w której dochodzi do wytworzenia niewielkiego kanału pomiędzy ostatnim odcinkiem przewodu pokarmowego a skórą w okolicy odbytu. Zazwyczaj tworzy się na skutek ostrej infekcji gruczołów odbytu, w efekcie której rozwija się ropień. Objawy przetoki odbytu często są bardzo nieprzyjemne dla pacjenta. Leczenie tego schorzenia polega na przeprowadzeniu zabiegu operacyjnego.

Przyczyny powstawania przetoki odbytu

Najczęstszą przyczyną utworzenia się przetoki jest ropień, który może powstawać w przebiegu bakteryjnej infekcji gruczołów znajdujących się w kanale odbytu. Jeśli ropień nie zagoi się całkowicie, czasami tworzy się niewielki tunel między miejscem jego występowania a skórą. Szacuje się, że przetoka powstaje nawet u połowy pacjentów z ropniem odbytu.

Możemy wyróżnić także inne niż ropień, rzadsze przyczyny rozwoju przetoki odbytu:

• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• zapalenie uchyłków jelita grubego,
• nowotwory,
• ropne zapalenie gruczołów potowych,
• infekcje prątkami gruźlicy lub wirusem HIV,
• powikłania operacji w okolicy odbytu.

Przetoka odbytu – objawy

Jak wygląda przetoka odbytu? Zmiana może być widoczna jako niewielki otwór w skórze w okolicy odbytu. Jej występowanie wiąże się z występowaniem innych objawów – zwykle bardzo nieprzyjemnych dla pacjenta. Często odczuwany jest stały, pulsujący ból, który nasila się przy siedzeniu, poruszaniu się, wypróżnianiu, kaszleniu. Podrażnienie skóry wokół odbytu powoduje dodatkowy dyskomfort.

Obecności przetoki odbytu towarzyszyć mogą także:

• wydzielina z okolicy odbytu,
• krew lub ropa w kale,
• w przypadku obecności ropnia: zaczerwienienie i obrzmienie w okolicy odbytu, gorączka,
• rzadziej u pacjentów występują także objawy przetoki odbytu związane z trudnością w kontrolowaniu wypróżnień.

Diagnostyka przetoki odbytu

Rozpoznania przetoki odbytu dokonuje się w oparciu o wywiad medyczny z pacjentem, badanie przedmiotowe oraz badania dodatkowe, w tym testy obrazowe.

Wywiad medyczny

Wywiad medyczny z pacjentem z podejrzeniem przetoki odbytu obejmuje przede wszystkim pytania dotyczące występujących objawów oraz obecności zdiagnozowanych chorób towarzyszących – szczególnie tych, które mogłyby być przyczyną utworzenia się zmiany.

Badanie przedmiotowe

W ramach badania przedmiotowego, lekarz sprawdza skórę wokół odbytu w celu określenia, czy widoczne są w niej otwory świadczące o obecności przetoki oraz widoczne objawy stanu zapalnego i infekcji w tej okolicy. Dodatkowo w diagnostyce przetoki odbytu wykorzystuje się badanie per rectum oraz rektoskopię – badanie wziernikowe końcowego odcinka przewodu pokarmowego.

Badania dodatkowe

W rozpoznawaniu przetoki odbytu pomocne mogą być także badania obrazowe, takie jak przezodbytnicze badanie USG, rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa.

Leczenie przetoki odbytu

Przetoki odbytu w zdecydowanej większości przypadków wymagają leczenia operacyjnego, ponieważ rzadko istnieje możliwość, by powstałe tunele zamknęły się bez interwencji chirurgicznej. Operacja przetoki odbytu odbywa się zazwyczaj w znieczuleniu ogólnym. W celu leczenia zmiany wykorzystać można kilka rodzajów zabiegów. Najlepsza dla pacjenta opcja wybierana jest w zależności od dokładnej lokalizacji przetoki i liczby jej kanałów.

Najczęściej wykonywaną procedurą jest fistulotomia, która polega na wykonaniu nacięcia wzdłuż przetoki. Pozwala to na usunięcie nagromadzonej ropy i wspomaga proces gojenia zmiany. Fistulotomię uznaje się za najbardziej skuteczny zabieg w przypadku większości typów przetok w odbycie. Wykonanie operacji może wiązać się jednak z ryzykiem wystąpienia powikłań, takich jak problemy w kontrolowaniu wypróżnień. W przypadku lokalizacji przetoki, która utrudnia bezpieczne przeprowadzenie nacięcia, chirurg może zaproponować inny rodzaj zabiegu.

U pacjentów z głęboką przetoką w odbycie czasami potrzebne jest wykonanie dwóch zabiegów:

• w czasie pierwszego zabiegu lekarz usuwa ropę i wprowadza seton, czyli tasiemkę służącą do odsączania wydzieliny; pozostaje ona w przetoce przez okres kilku tygodni (zwykle około sześciu); ta procedura może pomóc w uśmierzaniu objawów, ale nie powoduje wyeliminowania przetoki odbytu;
• w czasie drugiego chirurg wykonuje docelowy zabieg leczenia przetoki, np. fistulotomię.

Cena operacji przetoki odbytu wykonywanej prywatnie różni się znacząco w zależności od typu zabiegu oraz placówki medycznej, w której jest przeprowadzana. Za najprostsze zabiegi trzeba zapłacić kilkaset złotych, poważniejsze operacje wiążą się z wydatkiem rzędu czterech-sześciu tysięcy złotych.

Ważnym elementem rekonwalescencji po zabiegu jest dieta. Co jeść po operacji przetoki odbytu? Przede wszystkim warto zadbać o wystarczającą podaż błonnika oraz wody. Te dwa składniki pokarmowe zapobiegają zaparciom i ułatwiają wypróżnianie po zabiegu, dzięki czemu łagodzą odczuwany ból. Błonnik pokarmowy w dużych ilościach znajduje się w produktach, takich jak pełnoziarniste makarony i pieczywo, kasze, owoce i warzywa.

Obecnie żaden sposób leczenia farmakologicznego przetoki odbytu nie pozwala na wyeliminowanie problemu, jednak stosowane są środki wspomagające proces terapii.  Antybiotyki mogą zostać przepisane przez lekarza w celu leczenia występującej u pacjenta infekcji. Do łagodzenia objawów przetoki odbytu wykorzystywane są leki przeciwbólowe.

Nieleczona przetoka odbytu może skutkować wystąpieniem poważnych powikłań, w tym infekcji bakteryjnych prowadzących do sepsy.

Bibliografia:

1. National Health Service (2019) Anal fistula.
2. American Society of Colon & Rectal Surgeons Abscess and Fistula Expanded Information.
3. National Institute of Health (2019) Colonic & Anorectal Fistulas.