Zapalenie oskrzeli u dorosłych i u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Nieleczone przeziębienie lub grypa mogą przerodzić się w ostre zapalenie oskrzeli. Objawem choroby jest najczęściej uporczywy kaszel, który utrzymuje się do 3 tygodni. Osoby palące papierosy są w grupie ryzyka przewlekłego zapalenia oskrzeli. Symptomy takie jak kaszel i duszności towarzyszą pacjentowi wtedy nawet kilka miesięcy w roku.

Przyczyny zapalenia oskrzeli

W większości przypadków zapalenie oskrzeli jest spowodowane przez infekcję wirusową (schorzenie nazywamy wtedy wirusowym zapaleniem oskrzeli). Zwykle wirusy wywołujące chorobę to te same patogeny, które powodują przeziębienie lub grypę. Znacznie rzadszym rodzajem schorzenia jest bakteryjne zapalenie oskrzeli.

W przebiegu choroby zazwyczaj dochodzi do infekcji, która powoduje podrażnienie dróg oddechowych i wywołuje stan zapalny. To powoduje, że zaczyna być produkowane więcej śluzu niż w normalnych warunkach. Kaszel (główny objaw zapalenia oskrzeli) jest reakcją organizmu na nadprodukcję tej wydzieliny. Do infekcji wywołującej zapalenie oskrzeli dochodzi drogą kropelkową.

Czynniki środowiskowe, takie jak palenie papierosów (także bierne), smog i substancje drażniące drogi oddechowe również mogą prowadzić do rozwoju zapalenia oskrzeli.

Ostre i przewlekłe zapalenie oskrzeli

Ostre zapalenie oskrzeli jest czasowym stanem zapalnym dróg oddechowych, trwa do 3 tygodni. Zapalenie oskrzeli u dzieci przybiera zwykle tę postać. Choroba pojawia się typowo zimą, w wielu przypadkach jako powikłanie przeziębienia lub grypy.

Zapalenie oskrzeli u dorosłych częściej niż u dzieci ma przewlekły charakter. Ten typ zapalenia oskrzeli diagnozowany jest, gdy kaszel występuje przez 3 miesiące w roku, co najmniej 2 lata z rzędu. Najbardziej powszechnie występuje u osób po 40. roku życia. Najczęstszą przyczyną przewlekłego zapalenia oskrzeli jest długotrwałe drażnienie błony śluzowej dróg oddechowych przez dymy, pary lub pyły.

Zapalenie oskrzeli – objawy

Początkowo objawy zapalenia oskrzeli przypominają przeziębienie. Głównym symptomem jest kaszel. Odksztuszana może być przezroczysta, żółtozielona lub zielonkawa wydzielina. Powszechne dolegliwości, na które skarżą się pacjenci to także:

• ból gardła,
• ból głowy,
• katar,
• zatkany nos,
• ból mięśni,
• osłabienie i męczliwość.

W ostrym zapaleniu oskrzeli kaszel może trwać kilka tygodni po tym, jak pozostałe objawy ustąpią. To prowadzi czasem do uczucia obolałej klatki piersiowej i mięśni brzucha. W przewlekłym zapaleniu oskrzeli często dodatkowo mogą pojawić się duszności.

Zapalenie oskrzeli bez kaszlu zdarza się niezmiernie rzadko. W trakcie trwania procesu zapalnego dochodzi prawie zawsze do nadprodukcji śluzu, która skutkuje występowaniem tego objawu. Zapalenie oskrzeli bez gorączki jest najczęściej spowodowane przewlekłym zapaleniem płuc, np. u palaczy. Zdarza się, że objawy zapalenia oskrzeli u dzieci rozwijają się słabiej (niektóre z nich mogą w ogóle się nie pojawić). Jest to związane z niedojrzałością układu odpornościowego u młodszych pacjentów.

Jak leczyć zapalenie oskrzeli?

Leczenie zapalenia oskrzeli jest w większości przypadków objawowe. Chory powinien prowadzić oszczędzający tryb życia w celu szybkiego ustąpienia dolegliwości i uniknięcia groźnych powikłań. Szczególne znaczenie ma więc leczenie domowe zapalenia oskrzeli, opierające się przede wszystkim na spędzaniu czasu w miejscu zamieszkania aż do ustąpienia objawów. Zalecane jest spożywanie dużej ilości płynów. Zapobiegają one odwodnieniu, na które narażeni są pacjenci z gorączką. Płyny rozrzedzają także wydzielinę – dzięki temu łatwiej jest ją odkrztusić. Na zatkany nos można zastosować np. spray na bazie wody morskiej. Skuteczne w łagodzeniu symptomów zapalenia oskrzeli często okazują się również inhalacje.

Antybiotyk na zapalenie oskrzeli nie powinien być stosowany, ponieważ chorobę wywołują zazwyczaj infekcje wirusowe, na które leki z tej grupy nie działają. Ostre zapalenie oskrzeli na ogół ustępuje bez farmakoterapii. W przewlekłym zapaleniu płuc kluczowe jest usunięcie czynnika, który powoduje podrażnienie dróg oddechowych.

Z pomocą w leczeniu zapalenia oskrzeli przychodzą również dostępne bez recepty środki farmakologiczne. Szeroki wybór leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych w postaci tabletek uzupełniają syropy na zapalenie oskrzeli, które ułatwiają odkrztuszanie zalegającej wydzieliny.

Należy być ostrożnym przy stosowaniu leków bez recepty przy zapaleniu oskrzeli u dzieci. U niemowląt mogą być podawane tylko wybrane leki (acetaminofen, ibuprofen). Dzieci nie powinny także zażywać aspiryny. Środków przeciwkaszlowych nie stosuje się na zapalenie oskrzeli u dzieci poniżej 4. roku życia. Skonsultuj się z lekarzem albo farmaceutą przed podawaniem jakichkolwiek środków farmaceutycznych dziecku.

Bardzo istotnym elementem leczenia zapalenia oskrzeli jest zaprzestanie palenia papierosów. Dym tytoniowy poraża nabłonek oddechowy, który chroni i oczyszcza oskrzela. W związku z tym palenie papierosów znacząco utrudnia skuteczne wyleczenie choroby.

Zapalenie oskrzeli – ile trwa?

Czas trwania zapalenia oskrzeli zależy od tego, z jaką postacią choroby mamy do czynienia. Ostre zapalenie oskrzeli trwa do 3 tygodni – typowo od 3 do 10 dni utrzymuje się pełnoobjawowa choroba, kaszel może pozostać u pacjenta dłużej jako jedyny objaw. Postać podostra schorzenia trwa od 3 do 8 tygodni, natomiast przewlekłe zapalenie oskrzeli – powyżej 8 tygodni.

Zapalenie oskrzeli – czy jest zaraźliwe?

Zapalenie oskrzeli jest wywołane najczęściej przez chorobotwórcze drobnoustroje, które dostają się do organizmu drogą kropelkową. Osoba chora rozprzestrzenia wirusy poprzez kaszel i kichanie. Chorzy powinni więc w miarę możliwości unikać kontaktu z innymi ludźmi, szczególnie z małymi dziećmi i osobami starszymi, oraz zachowywać zasady higieny.

Powikłania po zapaleniu oskrzeli

Najczęstszym powikłaniem zapalenia oskrzeli jest zapalenie płuc. Ta komplikacja pojawia się średnio u 1 na 20 pacjentów z zapaleniem oskrzeli. Na zwiększone ryzyko wystąpienia tego powikłania narażone są:

• osoby starsze,
• osoby palące papierosy,
• pacjenci z towarzyszącymi innymi problemami zdrowotnymi, takimi jak choroby serca, wątroby, nerek,
• osoby z osłabionym układem odpornościowym.

Zapalenie oskrzeli u niemowlaka – objawy

Zapalenie oskrzeli u niemowląt może przyjmować zupełnie inny obraz niż u dzieci starszych oraz u dorosłych. Bezobjawowe zapalenie oskrzeli u dzieci najmłodszych, które mają słabo rozwinięty odruch kaszlowy jest możliwe – czasami zmiany może wykryć lekarz dopiero podczas badania, osłuchując pacjenta.

Jak się objawia zapalenie oskrzeli u dzieci poniżej 1. roku życia? Oprócz symptomów typowych dla zapalenia oskrzeli u dorosłych, częściej występują problemy z odkrztuszaniem wydzieliny, wymioty, ból brzucha, niepokój, płaczliwość, spadek apetytu. Dodatkowo mogą wystąpić problemy z oddychaniem objawiające się świszczącym oddechem, uruchomieniem dodatkowych mięśni oddechowych (mięśni między żebrami, pod mostkiem), poruszaniem się skrzydełek nosa. Tak poważna duszność występuje jednak bardzo rzadko. Niemniej jednak, występowanie powyższych objawów zapalenia oskrzeli u niemowląt powinno w każdym przypadku zostać skonsultowane z pediatrą.

Powyższy artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji lekarskiej.

Źródła:

1. National Health Service (2019) Bronchitis.
2. Centers for Disease Control and Prevention (2019) Chest cold (Acute bronchitis).