Przyczyny i objawy kwasicy ketonowej. Jak ją leczyć?

Kwasica ketonowa jest poważną konsekwencją zaburzeń regulacji stężenia insuliny i glukozy w krwi. Bywa także rezultatem długotrwałego przyjmowania środków odurzających. Stan ten doprowadzić może do śpiączki, a nawet zgonu.

Cukrzycowa kwasica ketonowa jest niebezpiecznym i niestety częstym powikłaniem u pacjentów z cukrzycą typu 1. Może mieć ostry przebieg i bez natychmiastowego leczenia doprowadzić do śpiączki, a nawet śmierci. Ze względu na to, że kwasica jest chorobą niebezpieczną, powinno się podnieść świadomość pacjentów z cukrzycą na temat jej istoty.

Co to jest kwasica ketonowa?

Kwasica ketonowa jest stanem zagrażającym życiu, spowodowanym podwyższonym stężeniem ciał ketonowych we krwi przy jednoczesnej hiperglikemii (podwyższonym poziomie glukozy) i zmianie pH krwi w kierunku kwaśnym. Należy pamiętać, że te dwa ostatnie symptomy odróżniają kwasicę ketonową od ketozy – naturalnego stanu metabolicznego, w którym energia pozyskiwana jest z rozkładu tłuszczów przy stabilnej i bardzo niskiej podaży cukrów.

Przyczyny kwasicy ketonowej

W warunkach cukrzycy i niedoboru insuliny duża ilość niewykorzystanej glukozy zostaje skoncentrowana we krwi, co wywołuje wiele reakcji patologicznych: aktywuje się synteza ciał ketonowych (m.in. acetonu) jako alternatywny szlak produkcji energii, ich wydalanie zostaje zmniejszone, zubożeniu ulegają alkaliczne układy buforowe i dochodzi do zakwaszenia organizmu – rozwija się kwasica ketonowa. Do jej wystąpienia może dojść w wyniku następujących czynników:

• wstrzyknięcia zbyt małej dawki insuliny,
• pominięcia dawki insuliny,
• spożycia zbyt dużej ilości węglowodanów,
• za niskiej aktywności fizycznej,
• stresu,
• infekcji w organizmie,
• nadmiernego picia alkoholu (tzw. alkoholowa kwasica ketonowa),
• używania narkotyków, takich jak kokaina lub ecstasy.

Oprócz cukrzycy, która jest główną przyczyną kwasicy ketonowej, stan patologiczny może rozwinąć się na tle przewlekłego alkoholizmu lub ciężkiego zatrucia alkoholem. W praktyce pediatrycznej kwasica ketonowa występuje bez współistniejącej cukrzycy, powstaje zaś z następujących powodów:

• przy uwarunkowaniach genetycznych,
• przez błędy dietetyczne (długie głodówki, obfitość tłuszczów nasyconych),
• przy nowotworach mózgu,
• przy białaczce,
• przy zatruciu.

Cechy kwasicy ketonowej u dzieci

Charakterystyczną cechą kwasicy ketonowej u dzieci są wymioty z acetonem. Stan patologiczny pojawia się zwykle w wieku 2–10 lat. Jeśli zespół acetonemiczny ma charakter pierwotny, choroba pojawia się nagle i objawia się napadami niepowstrzymanych wymiotów (do 20–30 razy dziennie) z charakterystycznym zapachem acetonu, trwającymi od kilku godzin do kilku dni, w połączeniu z ketonurią i ketonemią (ciałami ketonowymi w moczu i krwi). Wtórnie zespół rozwija się na tle chorób zakaźnych, ostrych procesów zapalnych, interwencji chirurgicznych i innych stanów, którym towarzyszy upośledzony metabolizm energetyczny i aktywacja wytwarzania hormonów wzrostu (na przykład glikokortykosteroidów lub hormonów tarczycy).

Kwasica ketonowa u kobiet w ciąży

Kwasica ketonowa w ciąży rozwija się, gdy organizm ma poważny niedobór insuliny. Jest ona hormonem odpowiedzialnym za regulację poziomu glukozy we krwi. Ponadto istnieje kilka czynników ryzyka, które mogą prowadzić do rozwoju kwasicy ketonowej w ciąży:

• późne wykrycie cukrzycy (gdy kobieta po raz pierwszy dowiaduje się, że choruje na cukrzycę typu 1 w okresie ciąży);
• nieprawidłowe leczenie cukrzycy i wahania poziomu glukozy we krwi;
• naruszenie przepisanej pacjentce diety (kobieta w ciąży może ulec pokusie i spożywać zbyt dużo słodyczy, może także zapominać o jedzeniu, co również jest naruszeniem diety i stanowi obciążenie dla jej zdrowia);
• każda choroba zakaźna współwystępująca z cukrzycą;

przyjmowanie środków farmakologicznych, których jednym z efektów ubocznych jest wzrost poziomu glukozy.

Objawy kwasicy ketonowej

Kwasica ketonowa występuje najczęściej u pacjentów z cukrzycą typu 1, ale może również dotykać osób z cukrzycą typu 2. Należy ją traktować jako poważne zagrożenie, dlatego szczególnie ważne jest jak najszybsze rozpoznanie poniższych objawów kwasicy ketonowej i podjęcie działań. Oto objawy:

• ciała ketonowe we krwi / w moczu,
• wymioty,
• ból brzucha,
• zaburzenia oddychania,
• kołatanie serca,
• odwodnienie,
• zapach acetonu z ust,
• uczucie zagubienia i dezorientacja,
• upadek lub utrata przytomności,
• śpiączka.

Zapobieganie kwasicy ketonowej

Przy odpowiednim leczeniu kwasicy ketonowej można uniknąć jej konsekwencji. Przy odpowiedniej kontroli i zdrowym stylu życia wiele osób z cukrzycą uniknie danej choroby. Jak zapobiegać cukrzycowej kwasicy ketonowej? Należy uważnie monitorować poziom cukru we krwi i planować każde zdarzenie, które może doprowadzić do wzrostu stężenia cukru we krwi i powodować hiperglikemię. Ciągłemu monitorowaniu poziomu cukru we krwi powinna towarzyszyć zrównoważona dieta i regularne ćwiczenia. Jeśli to konieczne, można prowadzić analizę obecności ciał ketonowych.

Przede wszystkim pacjenci z cukrzycą powinni być przygotowani na dany rozwój wydarzeń. Nie muszą żyć w obawie przed kwasicą ketonową i innymi powikłaniami, ale powinni rozumieć, że mogą one powstać w wyniku złych decyzji i braku kontroli poziomu cukru we krwi.