Jak wyglądają czyraki i jak je leczyć?

Czyraki są ropnymi zmianami skórnymi powstającymi wokół mieszka włosowego. Mogą pojawić się na różnych częściach ciała, takich jak pośladki, kark, twarz czy ucho. Wielu pacjentów próbuje samodzielnie usunąć czyraki, jednak wyciskanie ich może przynieść więcej szkody niż pożytku. Jak więc skutecznie pozbyć się czyraków i skąd się one biorą?

Czym są czyraki i na jakich częściach ciała występują? 

Według definicji czyrak (łac. furunculus) to rodzaj zapalenia mieszka włosowego, który charakteryzuje się występowaniem czopa martwiczego – ropnego czubka. Wygląda trochę jak pryszcz. W pierwszym etapie powstawania zmiany wokół mieszka włosowego pojawia się zaczerwienie. Następnie tworzy się guzek o sino-czerwonej barwie. Po 4-6 dniach na czubku guzka pojawia się krosta z tzw. czopem martwiczym. Kiedy zmiana pęknie, skóra zaczyna się goić, niekiedy pozostawiając bliznę. 

Czyraki mogą pojawić się praktycznie na całym ciele: 

• pośladkach, 
• udach, 
• ramionach, 
• karku, 
• piersiach, 
• twarzy, 
• w uchu, 
• w pachwinie, 
• w miejscach intymnych (np. na wardze sromowej). 

Generalnie czyraki występują w miejscach, gdzie znajdują się mieszki włosowe. 

Objawy czyraka i rodzaje  

Lekarz rozpoznaje czyraka na podstawie poniższych kryteriów: 

• naciek zapalny wokół mieszka włosowego; 
• obecność czopa martwiczego; 
• bolesność zmiany; 
• szybki przebieg choroby. 

Jakie są rodzaje tych zmian skórnych? Wyróżnia się trzy postacie: czyrak pojedynczy, czyrak gromadny i czyraczność. Najczęściej czyrak występuje jako pojedyncza zmiana. Z reguły po mniej więcej kilkunastu dniach pęka (można przyspieszyć ten proces, smarując zmianę maścią), a skóra zaczyna się goić. W sytuacji, gdy u jednego pacjenta pojawia się wiele czyraków w różnym etapie rozwoju, umiejscowionych w różnych lokalizacjach, określa się to czyracznością (furunculosis). 

Z kolei czyrak gromadny (łac. carbunkulus) to skupisko wielu czyraków obok siebie, w jednym miejscu. W przypadku tej odmiany czyraka zmiany zlewają się w jedno zapalne ognisko z licznymi czopami martwiczymi. Towarzyszy im ból, często też podwyższenie temperatury. Ten rodzaj występuje zazwyczaj wraz z ciężkimi chorobami ogólnoustrojowymi, często u osób niedożywionych czy z osłabionym organizmem. 

Przyczyny występowania czyraków 

Czyraki mogą pojawić się u każdej osoby – niezależnie od wieku i płci. Są jednak czynniki, które zwiększają prawdopodobieństwo pojawienia się takiej zmiany: 

• obniżona odporność;  
• choroby przemiany materii; 
• niedobory immunologiczne; 
• choroby nerek; 
• cukrzyca; 
• ogólne wyniszczenie organizmu, np. w wyniku alkoholizmu; 
• otyłość; 
• AIDS. 

Wymienione stany zdrowia szczególnie sprzyjają czyraczności i czyrakowi gromadnemu.

Jak przebiega leczenie czyraka? 

Leczenie czyraka zależy od jego rodzaju. Czyrak gromadny i czyraczność wymagają dłuższego i bardziej zaawansowanego leczenia (antybiotykoterapii i leczenia chirurgicznego) niż pojedyncze czyraki. 

Zmiany najczęściej leży się miejscowo maścią ichtiolową. Taka maść na czyraki dostępna jest w aptece bez recepty (cena za opakowanie 20 g to około 5 zł). Przyspiesza ona ujście treści ropnej. Dla niektórych pacjentów preparat może być jednak uciążliwy ze względu na specyficzny zapach i barwienie tkanin. Maść ichtiolowa może być również stosowana na zmiany ropne występujące w trądziku. Zazwyczaj to wystarczy, aby opróżnić zmiany z treści ropnej.  

W przypadku, jeśli czyrak pękł, można poczekać, aż skóra sama się zagoi. Czasem jednak, mimo stosowania leku, treść ropna może nie wydostać się, wówczas konieczne jest nacięcie zmiany, co może wykonać jedynie lekarz. Samodzielne wyciskanie czyraków lub nakłuwanie prowadzi do rozprzestrzenienia bakterii na inne obszary skóry, a czasem nawet do ogólnego zakażenia. 

Czyraki leczy się także antybiotykami – miejscowo w postaci maści lub (jako element leczenia ogólnego) doustnie. W najcięższych przypadkach antybiotyk podaje się dożylnie w szpitalu. Wskazaniem do hospitalizacji z powodu czyraków mogą być: 

• czyrak gromadny; 
• czyraczność; 
• czyrak umiejscowiony na twarzy; 
• duży rozmiar czyraka; 
• gorączka. 

Antybiotyki stosowane na czyraki to pochodne penicyliny. 

Do jakiego lekarza zgłosić się z czyrakiem? 

W przypadku zauważenia u siebie zmiany przypominającej czyraka należy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu, który wystawi skierowanie do dermatologa lub chirurga. Można też bezpośrednio zgłosić się do lekarza powyższych dwóch specjalizacji. W przypadku czyraczności i czyraka gromadnego, a także, kiedy czyrakowi towarzyszy ogólne osłabienie i gorączka, należy do udać się jak najszybciej do ośrodka zdrowia.

Czy czyrak jest groźny? 

Czyrak może stanowić poważne zagrożenie, zwłaszcza gdy pojawia się na twarzy, powyżej linii ust. Najbardziej niebezpieczne miejsca, gdzie może wystąpić czyrak, to obszar nad górną wargą, wokół oczodołu i skroni. W takich przypadkach istnieje ryzyko powikłań, takich jak zakażenie zatoki jamistej w czaszce i opon mózgu. Dlatego kluczowe jest szybkie zareagowanie na czyraki na twarzy i unikanie prób ich wyciskania. 

Bibliografia: 

1. Jabłońska S., Chorzelski T. Choroby skóry dla studentów medycyny i lekarzy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1994. 
2. Maleszka R., The practical usage of the herb medicaments in dermatology, Postępy Fitoterapii 3-4/2002: 53-63. 
3. Stasiak M., Lasek J., Witkowski Z., Marks W., Gołąbek K., Zakażenia skóry i tkanek miękkich —złożony i aktualny problem diagnostyczny i terapeutyczny lekarza każdej specjalności medycznej, Forum Medycyny Rodzinnej 2012, vol. 6, no. 4: 191-200.