Przytarczyce – gruczoły przylegające do tarczycy. Jakie mają funkcje?

Przytarczyce to małe, najczęściej parzyste gruczoły wewnątrzwydzielnicze, znajdujące się na tarczycy – po dwie na górnej i na dolnej części narządu. Pełnią istotne funkcje w organizmie, które są bezpośrednio związane z hormonami, jakie produkują. Jak zbudowane są przytarczyce? Za co konkretnie odpowiadają? Czy choroby przytarczyc mogą być groźne?

Położenie i budowa przytarczyc

Przytarczyce to maleńkie gruczoły układu hormonalnego, których wspólna masa nie przekracza 100 mg. U większości osób występują cztery takie struktury – dwie umiejscowione między bocznym płatem tarczycy a gardłem (górne), a dwie kolejne między gałęziami tętnicy dolnej odchodzącej od gruczołu tarczowego, w okolicy jej dolnego bieguna (dolne). Co ciekawe, są jednak takie jednostki, u których znajduje się aż osiem przytarczyc, z kolei u innych rozwija się tylko jedna.

Każda przytarczyca jest pokryta torebką osłonową, którą buduje tkanka łączna włóknista zbita. W środku natomiast znajduje się luźna tkanka łączna włóknista, co sprawia, że w gruczołach dostrzegalne są wyraźnie odznaczone przegrody. Z początku wypełnia je tylko jeden rodzaj komórek, które zaczynają różnicować się u dzieci ok. 10. roku życia.

Przytarczyce – hormony, które produkują

Przytarczyce produkują parathormon (PTH), który odpowiada za gospodarkę wapniowo-fosforanową razem z witaminą D3 oraz kalcytoniną, produkowaną przez tarczycę, działającą na zasadzie antagonistycznej wobec parathormonu, a więc znoszącą jego działanie.

Wydzielanie PTH jest regulowane przez proces sprzężenia zwrotnego, dlatego niskie stężenie aktywnej postaci witaminy D (kalcytriolu) oraz wapnia w organizmie sprawia, że przytarczyce produkują więcej parathormonu. Z kolei duża ilość obu wymienionych związków powstrzymuje gruczoły przed uwalnianiem PTH.

Jakie funkcje pełnią przytarczyce?

Najważniejszą funkcją przytarczyc jest ich udział w produkcji wymienionego wyżej parathormonu. PTH jest niezbędny do zachowania właściwych proporcji wapnia oraz fosforanu w organizmie człowieka. Poza tym, omawiane gruczoły odpowiadają także za produkcję witaminy D.

Najczęściej diagnozowane choroby przytarczyc

Jak wspominano, parathormon produkowany przez przytarczyce jest ważnym elementem utrzymania gospodarki wapniowo-fosforanowej w organizmie człowieka, zatem wszelkie zaburzenia jego produkcji mogą być niebezpieczne dla twojego zdrowia.

Najczęściej diagnozowanymi chorobami przytarczyc jest ich niedoczynność oraz nadczynność, kiedy produkują za mało lub za dużo wymienionych wyżej hormonów. Takie zaburzenia mogą natomiast stanowić przyczynę innych rozwijających się w organizmie patologii. W obrębie gruczołów mogą się także rozwinąć nowotwory lub inne patologiczne zmiany.

Niedoczynność przytarczyc i związane z nią choroby

Niedoczynność przytarczyc może mieć charakter pierwotny lub wtórny. Pierwotna niedoczynność przytarczyc jest najczęściej efektem usunięcia gruczołów – wtedy w organizmie pojawia się niedobór parathormonu oraz – w konsekwencji – niskie stężenie wapnia. Wtórna niedoczynność przytarczyc występuje niezależnie od poziomu produkcji PTH.

Inną postacią omawianej patologii gruczołu jest rzekoma niedoczynność przytarczyc, czyli uwarunkowany genetycznie zespół Albrighta, kiedy organizm nie reaguje na parathmormon, w konsekwencji czego rozwija na niedobór wapnia (hipokalcemia).

Nadczynność przytarczyc

Nadczynność przytarczyc także przyjmuje postać pierwotną albo wtórną. Pierwotna nadczynność przytarczyc wynika najczęściej z rozwoju gruczolaka. Gruczoły pacjentów z powodu patologicznie zmienionej budowy produkują za dużo parathormonu, przez co dochodzi do rozwoju hiperkalcemii, czyli nadmiaru wapnia w organizmie. Wtórna nadczynność przytarczyc jest z kolei związana z chorobami nerek.

Bibliografia:

1. https://my.clevelandclinic.org/health/articles/22355-parathyroid-hormone [dostęp 16.03.2024].
2. https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/conditionsandtreatments/parathyroid-glands [dostęp 16.03.2024].
3. Ilahi A., Muco E., Ilahi T. B., Anatomy, Head and Necko, Parathyroid, StatPearls 2023.
4. Lofrese J. J., Basit H., Lappin S. L., Physiology, Parathyroid, StatPearls 2023.