Czym jest psychoza i jakie daje objawy? Czy jest uleczalna?

Psychoza to zaburzenie psychiczne, cechujące się przede wszystkim nieodpowiednim kontaktem z rzeczywistością, halucynacjami i urojeniami. Niestety, ten problem może współwystępować ze schizofrenią, otępieniem, a także uzależnieniem od substancji psychoaktywnych.  

Co to jest psychoza i jakie daje objawy? 

Psychoza opisywana jest jako zaburzenie psychiczne, które opiera się na braku lub silnym zaburzeniu kontaktu z otaczającą rzeczywistością. Pacjent ma problemy z normalnym myśleniem, co odbija się na wszystkich funkcjach poznawczych. Osoby cierpiące na psychozę nie dostrzegają, że coś się w nich zmieniło i wydaje im się, że funkcjonują tak samo, jak dotychczas.

Pojęcie psychozy pojawiło się w 1845 roku, jednak współcześnie nie jest traktowane jako osobna jednostka chorobowa tylko objaw towarzyszący innym zaburzeniom. Do najważniejszych symptomów psychozy można zakwalifikować: 

• izolowanie się od innych, 
• trudności z pamięcią, koncentracją, myśleniem, 
• zaburzenia snu, apetytu, 
• spadek energii, niechęć do różnych działań, 
• niestabilność emocjonalna, częste wahania nastroju, 
• pojawienie się omamów i halucynacji, 
• stopniowa utrata kontaktu z rzeczywistością, 
• napady lęku, 
• zachowania nieadekwatne do sytuacji.

Osoby z psychozą mogą mieć wiele trudności w życiu codziennym, zarówno zawodowym, jak i osobistym. Szczególnie problematyczne jest nawiązywanie relacji z innymi ludźmi, a dodatkowo występuje u nich zdezorganizowane myślenie (w tym tzw. gonitwa myśli). Wraz z psychozą często obserwuje się objawy manii, depresji oraz katatonii.  

Rodzaje psychozy 

Psychoza współwystępuje z różnymi chorobami i jest po prostu jednym z ich objawów. Poza tym, omawianą patologię dzieli się także na cztery główne typy: 

• psychoza alkoholowa – związana z uzależnieniem od alkoholu lub innych środków psychoaktywnych. Spowodowana jest długotrwałym spożywaniem trunków i może objawiać się zespołem Otella (nadmierna zazdrość, podejrzliwość) oraz zaburzeniami pamięci, konfabulacjami, a nawet otępieniem (tzw. psychoza Korsakowa), 
• psychoza schizoafektywna – wynikająca ze schizofrenii. Symptomy są w tym przypadku epizodyczne, niekoniecznie nasilające się wraz z czasem trwania choroby, 
• psychoza poporodowa – powiązana z urodzeniem dziecka, zmianami hormonalnymi czy lękiem spowodowanym obciążeniem poporodowym oraz nową sytuacją. Objawami są tutaj podejrzliwość, pobudzenie, omamy i urojenia. Stan ten trwa zwykle do kilku tygodni, 
• psychoza paranoidalna – to bardzo poważny problem. W jej przebiegu nasilają się podejrzenia wobec bliskich osób, na przykład w kontekście zdrady, a także pojawiają się urojenia prześladowcze i halucynacje. Objawy są bardzo intensywne.

Wcześniej wspomniana już psychoza alkoholowa może występować w różnych formach i nasileniu. Najbardziej niebezpieczna z nich jest ostra psychoza (łac. delirium tremens). To niezwykle poważny stan, który pojawia się po przerwaniu ciągu alkoholowego i objawia majaczeniem, iluzjami czy padaczką alkoholową. W przypadku osób uzależnionych zdarza się, że symptomy utrzymują się przez cały czas, a nie tylko w momencie odstawienia używki.

Dla osób, które żyją w bliskich relacjach z pacjentem cierpiącym na psychozę alkoholową, szczególnie groźny jest zespół Otella, który występuje najczęściej u mężczyzn w wieku od 40. do 60. roku życia. Obwinianie partnerki, niepohamowana zazdrość, śledzenie jej, a także impotencja oraz agresja to kluczowe objawy. Oczywiście ta patologia może wystąpić również u kobiet. Niestety w jej przebiegu dochodzi do uszkodzenia układu nerwowego, dlatego też leczenie syndromu Otella, a w zasadzie minimalizowanie jego destrukcyjnych skutków, może trwać do końca życia. 

Czy psychoza poddaje się leczeniu? 

Psychoza jest możliwa do wyleczenia, jednak szczególne znaczenie ma tutaj czas od wystąpienia symptomów do diagnozy. Kluczowe jest połączenie farmakoterapii z psychoterapią oraz zadbanie o wsparcie ze strony bliskich osób pacjenta. Skuteczność leczenia jest największa w sytuacji, gdy chory kontynuuje zażywanie leków nawet w okresach remisji. Wśród metod leczenia psychozy można wyróżnić: 

• farmakoterapię, 
• psychoterapię indywidualną i grupową, 
• wsparcie ze strony grup pomocowych oraz rodziny chorego, 
• psychoedukacja.

Farmakoterapia w tym wypadku ma bardzo duże znaczenie, ponieważ wspomaga proces leczenia już od samego początku. W XXI wieku stosowane są różne leki, w tym także antypsychotyczne I i II generacji. Psychiatrzy częściej skłaniają się do tej drugiej kategorii, czyli farmaceutyków atypowych, nowszych, powodujących znacznie mniej skutków ubocznych. W niektórych przypadkach podawane są także leki przeciwdepresyjne, uspokajające lub pomagające w zasypianiu. Poza tym w leczeniu psychozy duże znaczenie ma działanie na chorobę podstawową. 

Bibliografia:

1. Cechnicki A., Hanuszkiewicz I., Polczyk R., Bielańska A., Prospektywna ocena wpływu czasu nieleczonej psychozy na przebieg schizofrenii, Psychiatria Polska 2010, 44.  
2. Hauser J., Leszczyńska-Rodziewicz A., Skibińska M., Wspólne podłoże genetyczne schizofrenii i choroby afektywnej dwubiegunowej?, Psychiatria 2005, 2: 145-153. 
3. Melka-Roszczyk M., Malinowski W., Psychoza poporodowa, Family Medicine & Primary Care Review 2013, 3: 349-350.