Pulsoksymetr – jak działa, co bada, jaki wybrać i jak używać

Pulsoksymetr (oksymetr) to urządzenie umożliwiające określenie poziomu saturacji, czyli wysycenia hemoglobiny krwi tętniczej tlenem. Dodatkowo mierzone jest tętno. Medyczny pulsoksymetr pozwala monitorować stan pacjenta, u którego występują problemy z oddychaniem. Z kolei pulsoksymetr sportowy umożliwia kontrolowanie tętna podczas treningu, ponadto daje możliwość śledzenia adaptacji organizmu do wysiłku fizycznego w warunkach hipoksji, czyli niedoboru tlenu. Jak używać pulsoksymetru i gdzie można kupić pulsoksymetr?

Pulsoksymetr – co to jest?

Pulsoksymetr to niewielkie urządzenie pozwalające na bezbolesny i całkowicie nieinwazyjny pomiar bardzo ważnego parametru, jakim jest stopień wysycenia hemoglobiny tlenem. Saturacja krwi to – obok pomiaru tętna, ciśnienia krwi oraz częstości oddechów – niezwykle ważny parametr pozwalający na  ocenę najważniejszych funkcji życiowych.

Podczas wdechu wraz z powietrzem dostarczany jest tlen, który w płucach wiązany jest przez hemoglobinę. Jest to barwnik krwinek czerwonych, które wraz z krwią przepływają przez naczynka włosowate unaczyniające pęcherzyki płucne. Tlen związany przez hemoglobinę dociera do komórek ciała, gdzie następuje jego wymiana na dwutlenek węgla. Stosunek całkowitej ilości hemoglobiny do hemoglobiny związanej z tlenem określany jest jako saturacja krwi. Właśnie ten parametr określa pulsoksymetr.

Co bada pulsoksymetr poza stopniem wysycenia krwi tlenem? Zazwyczaj drugim mierzonym parametrem jest puls, czyli ilość uderzeń serca na minutę.

Jak działa pulsoksymetr?

Zasada działania pulsoksymetru opiera się o oszacowanie stopnia pochłaniania przez hemoglobinę światła emitowanego przez pulsoksymetr. Jak działa takie urządzenie? Emitowane są wiązki światła o różnej długości – mowa o fali światła czerwonego o długości 660 nm oraz fali światła podczerwonego o długości 940 nm. W zależności od tego, czy hemoglobina wiąże cząsteczkę tlenu czy nie, pochłania inną wiązkę światła. Oznacza to, że przepływające przez naczynka krwionośne erytrocyty przenoszące tlen mają inny stopień pochłaniania fali światła, niż erytrocyty nie przenoszące tlenu. Sygnał zwrotny przeliczany jest przez pulsoksymetr i wyrażany jako wartość procentowa oznaczana symbolem SpO2.

Oksymetr emituje dwa rodzaje sygnałów – sygnał stały oraz zmienny. Sygnał stały służy jako wielkość kontrolna i stanowi punkt odniesienia. Z kolei sygnał zmienny mierzy stopień pochłaniania światła pulsoksymetru przez krwinki czerwone przepływające przez naczynka włosowate; krew tętnicza silnie pulsuje, generując sygnał pulsacyjny.

Pulsoksymetr – gdzie znajduje zastosowanie?

Pulsoksymetr to urządzenie, które znajduje wszechstronne zastosowanie w celu monitorowania stopnia saturacji krwi. Najczęstszym wskazaniem do jego stosowania jest wystąpienie problemów z oddychaniem, zawału serca, a także zastosowanie znieczulenia ogólnego podczas wykonywania zabiegów i operacji medycznych. Kolejnym zastosowaniem jest monitorowanie przebiegu chorób, które mogą wpływać na stopień utlenowania krwi. Do chorób tych zaliczamy przede wszystkim:

• astmę,
• zapalenie płuc,
• nowotwory płuc,
• niewydolność serca,
• nabyte lub wrodzone wady serca,
• niedokrwistości.

Medyczny pulsoksymetr znajduje także zastosowanie w monitorowaniu skuteczności leczenia chorób płuc. Ponadto pulsoksymetr może być stosowany w warunkach domowych przez osoby cierpiące na choroby przewlekłe dotyczące układu oddechowego lub sercowo – naczyniowego. Także chorzy na bezdech senny czy poddawane tlenoterapii powinny monitorować wielkość saturacji krwi.

Pulsoksymetr pediatryczny – kiedy stosowany jest pulsoksymetr dla dzieci?

Pulsoksymetr dla noworodka stosowany może być na oddziałach neonatologicznych. Pulsoksymetr dla niemowląt czy starszych dzieci znajduje zastosowanie na oddziałach ratunkowych, w przychodniach i innych placówkach medycznych, a także w warunkach domowych. Wiele pulsoksymetrów pediatrycznych jest dodatkowo wyposażonych w funkcję ciągłego pomiaru temperatury.

Pulsoksymetr a COVID – 19

W przebiegu zakażenia wirusem SARS-CoV-2 może dojść do postępującego upośledzenia funkcjonowania układu oddechowego. Nie zawsze manifestuje się to odczuwalnymi dusznościami – może pojawić się tzw. „cicha hipoksja„. Jest to stan, w którym pacjent nie odczuwa żadnych objawów niedotlenienia, pomimo, że do komórek ciała dociera coraz mniej tlenu. Z tego względu u pacjentów z potwierdzonym zakażeniem koronawirusem, z bezobjawowym lub skąpoobjawowym przebiegiem infekcji wprowadzono domowe pomiary saturacji. Pacjent otrzymuje pulsoksymetr, z pomocą którego dokonuje pomiarów saturacji krwi w warunkach domowych.

Jaki kupić pulsoksymetr – rodzaje pulsoksymetrów

Istnieje kilka typów pulsoksymetrów różniących się budową. Najbardziej mobilne urządzenie to pulsoksymetr napalcowy. Wystarczy nałożyć czujnik na palec i możliwe jest dokonanie pomiaru saturacji w warunkach szpitalnych lub domowych. Pulsoksymetr nadgarstkowy może występować jako pulsoksymetr sportowy, zlokalizowany w smartwatchu czy opasce monitorującej aktywność. Ponadto w placówkach medycznych stosowane są pulsoksymetry nadgarstkowe lub zapinane na stopie, z zewnętrznym czujnikiem pomiarowym. Tego typu sprzęt stosowany jest chętnie u noworodków i niemowląt, a pomiarów przy pomocy takich urządzeń można dokonać nie tylko stacjonarnie w placówce medycznej – taki pulsoksymetr jest sprzętem przenośnym, nadającym się do transportu. W szpitalach w użytku są także przyłóżkowe pulsoksymetry stacjonarne.

Gdzie kupić pulsoksymetr? Tego typu urządzenie można nabyć w aptece, innym miejscem jest sklep medyczny. Pulsoksymetr napalcowy do domowego użytku można kupić już za 100 zł.

Jak używać pulsoksymetr i interpretować wynik pomiaru?

Aby dokonać pomiaru saturacji krwi przy pomocy pulsoksymetru napalcowego, wystarczy umieścić na czubku palca urządzenie przypominające klips. Pomiar dokonywany jest na palcu wskazującym lub środkowym, a podczas pomiaru palec powinien pozostawać w bezruchu. Przed pomiarem należy usunąć lakier do paznokci czy tipsy. W przypadku pulsoksymetru zakładanego na stopę, należy zapiąć opaskę z czujnikiem wokół stopy dziecka zwracając uwagę, aby diody pomiarowe były ustawione naprzeciwko siebie.

Jak interpretować wynik zmierzony przez pulsoksymetr? Normy to 95 proc. – 99 proc., gdyż taki jest optymalny poziom utlenowania krwi. U osób palących papierosy poziom saturacji krwi mieści się w przedziale 92 proc. – 95 proc. Wynik pomiaru poniżej 90 proc może wskazywać na niewydolność oddechową i wymaga konsultacji z lekarzem. Należy uwzględnić możliwość zaniżenia wyniku w efekcie występowania takich czynników jak lakier do paznokci czy zmiany grzybicze na paznokciu palca, na którym dokonywany jest pomiar lub zaburzenia krążenia obwodowego krwi.

Bibliografia:

1. Nitzan M., Romem A., Koppel R., Pulse oximetry: Fundamentals and technology update; Medical Devices: Evidence and research; Jul 2014