Rak jądra: markery nowotworowe i diagnostyka. Na co zwrócić uwagę?

Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia w Polsce każdego roku diagnozuje się ponad 1000 przypadków nowych zachorowań na raka jądra. Najczęściej nowotwory jąder występują u mężczyzn między 15. a 40. rokiem życia. Choć jest to choroba niebezpieczna, rak jądra zwykle bywa wyleczalny pod warunkiem, że wykryje się go na odpowiednio wczesnym stadium. Jak powinna wyglądać diagnostyka nowotworów jądra? 

Jak powinna wyglądać diagnostyka raka jądra? 

Lekarze zachęcają, aby punktem wyjścia do diagnostyki laboratoryjnej było samobadanie jąder przez mężczyzn. Wystarczy poświęcić na nie kilka minut w miesiącu, aby ustalić, czy w ich strukturze nie pojawiły się zgrubienia, zniekształcenia lub zmiany konsystencji. Samobadanie powinno być całkowicie bezbolesne. 

Do kontaktu z lekarzem z reguły skłania wyczuwalne powiększenie jądra, uczucie bólu i dyskomfortu w mosznie, czy pojawienie się wyczuwalnej pod palcami masy (guza), który nie daje się oddzielić od jądra. Dolegliwości bólowe pojawiają się rzadko i jeszcze rzadziej mają natężenie ostre. 

Rak jądra – markery w normie. Jakie badania warto przeprowadzić? 

Pierwszym krokiem w profesjonalnej diagnostyce raka jądra powinno być badanie ultrasonograficzne. Diagnostyka obrazowa pozwala wykryć zmiany pojawiające się w obrębie jąder, najądrzy i powrózków. USG jest nieinwazyjne i bezbolesne. Cena takiego badania waha się od 100 do 180 zł. 

Rak jądra – jakie markery nowotworowe? 

Stwierdzenie przez lekarza zmian podczas badania USG powinno uzasadniać zbadanie poziomu markerów nowotworowych. Obecnie bada się je z krwi żylnej pacjenta i są to: 

• alfa-fetoproteina (AFP), 
• beta-hCG, 
• dehydrogenaza mleczanowa (LDH). 

Podwyższony poziom alfa-fetoproteiny obserwuje się w przypadku wielu chorób, w tym przy nowotworach złośliwych jajników, jąder, płuc, nerek i żołądka. Jest to także przesłanka pozwalająca na ustalenie stanów ciężkiego uszkodzenia wątroby. U zdrowych osób dorosłych stężenie alfa-fetoproteiny może wynosić od 0. do 40. mikrogramów na litr. 

Komórki nowotworowe wytwarzają beta-hCG, więc podwyższony poziom gonadotropiny kosmówkowej pozwala na zdiagnozowanie i wdrożenie leczenia guza, zanim pojawią się objawy. U mężczyzn oraz kobiet niebędących w ciąży poziom beta-hCG powinien wynosić od 0. do 5. mlU/ml. 

Występowanie nowotworu może sugerować podwyższony poziom dehydrogenazy mleczanowej. Obserwuje się jej podwyższony poziom nie tylko w przypadku raka jądra, ale także białaczki, czerniaków i chłoniaków. W organizmie człowieka LDH występuje w kilku typach, dlatego w momencie stwierdzenia jej wzrostu, trzeba doprecyzować, który wariant dokładnie uległ zwiększeniu. Za prawidłowy poziom LDH u mężczyzn uważa się przedział od 135 do 225 U/l. 

Trzeba pamiętać, że każde laboratorium posługuje się sprzętem o indywidualnie określonym poziomie czułości. Dlatego normy referencyjne mogą wyglądać nieco inaczej w zależności od tego, w której placówce było wykonywane badanie. 

Z uwagi na dosyć niską specyficzność markerów beta-hCG, AFP i LDH stale poszukuje się bardziej precyzyjnych znaczników pozwalających na dokładniejszą diagnostykę raka jąder. Na przestrzeni lat proponowano m.in. PLAP, CEA i NSE, ale nie zostały one zaakceptowane. Naukowcy wiążą duże nadzieje z biomarkerem MicroRNA-371a-3p. Konieczne są jednak dalsze badania w tym kierunku. 

Bibliografia: 

1. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/nowotwor-jadra-objawy-i-leczenie# [dostęp 26.03.2025]. 
2. https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/rak-jadra-co-kazdy-mezczyzna-wiedziec-powinien,8705.html [dostęp 26.03.2025]. 
3. Schoch J., Schmelz H., Dieckmann K. P., Nestler T., Neue Tumormarker bei Hodentumoren – im hier und jetzt und in der Zukunft [New tumor markers for testicular cancer – in the here and now and in the future], Aktuelle Urologie 2024, 55(6):520-527.