Rak nerki – objawy, rodzaje guzów, przerzuty, rokowania

Rak nerki w początkowym stadium często nie daje żadnych objawów i bywa rozpoznawany przy wykonywaniu badań obrazowych z innych przyczyn. Diagnoza zwykle budzi u chorego wiele pytań. Czy guz na nerce to zawsze rak? Czy nowotwór złośliwy nerki jest wyleczalny? Jakie rokowania mają osoby z rakiem nerki z przerzutami lub bez nich?

Co to jest rak nerki?

Rak nerki to nowotwór złośliwy, który rozwija się początkowo w nerce, jednak posiada zdolność do rozrastania się i rozprzestrzeniania na inne tkanki organizmu.

Nie każdy guz na nerce ani nowotwór tego narządu to rak.

Nowotworem nazywamy rodzaj nieprawidłowo, nadmiernie rozrastającej się tkanki. Wyróżniamy nowotwory łagodne (odgraniczone od zdrowych tkanek, niedające przerzutów) oraz złośliwe (mające zdolność do naciekania innych tkanek oraz dawania przerzutów).

Termin „guz nerki” jest szerokim pojęciem – obejmuje zarówno nowotwory (złośliwe oraz łagodne), jak i inne nietypowe uwypuklenia. Dla przykładu: jednym z rodzajów guzów nerek są torbiele, które nie muszą być nowotworami.

Dalsza część artykułu dotyczy raka nerki, czyli nowotworu złośliwego pochodzącego z tkanki nabłonkowej. Nowotworów łagodnych lub wywodzących się z innych tkanek (tkanki tłuszczowej, nerwowej lub łącznej) nie nazywamy rakami. Rak nerki – jako nowotwór złośliwy – z definicji zawsze może dawać przerzuty do innych partii ciała.

Przyczyny raka nerki

Przyczyną rozwoju raka nerki są mutacje (nieprawidłowe zmiany) zachodzące w obrębie DNA, czyli podstawowego składnika genów regulujących pracę komórek naszego organizmu. Do tworzenia się nowotworu dochodzi w sytuacji, gdy mutacjom ulegnie DNA budujący geny odpowiedzialne za kontrolowanie wzrostu, podziałów i śmierci komórek.

Co powoduje wspomniane mutacje? Na to pytanie rzadko da się udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Naukowcy określili kilka czynników, które zwiększają ryzyko wystąpienia zmian w DNA wywołujących raka nerki. Należą do nich:

• palenie papierosów,
• otyłość,
• zaawansowana choroba nerek (szczególnie jeśli pacjent wymaga dializ),
• czynniki dziedziczne,
• płeć męska,
• stosowanie niektórych leków (acetaminofen),
• nadciśnienie tętnicze,
• ekspozycja na niektóre substancje toksyczne (trichloroeten, kadm, azbest, herbicydy),
• wiek powyżej 50. roku życia.

Rodzaje raka nerki

Najczęstszym rodzajem raka nerki jest rak nerkowokomórkowy, występujący u 80-90 proc. pacjentów z tą chorobą. Na podstawie wyglądu komórek nowotworowych w warunkach laboratoryjnych określa się kilka podtypów raka nerkowokomórkowego:

• rak jasnokomórkowy nerki,
• rak brodawkowaty nerki,
• rak chromofobowy nerki,
• inne podtypy – stanowią mniej niż 1 proc. przypadków raka nerki.

Oprócz raka nerkowokomórkowego wyróżnia się także inne, rzadziej rozpoznawane rodzaje raka nerki, w tym:

• rak z komórek przejściowych dróg moczowych,
• guz Wilmsa (rozpoznawany prawie wyłącznie u dzieci),
• mięsak nerkowokomórkowy.

Objawy raka nerki

Nowotwór nerki początkowo zwykle nie wywołuje żadnych objawów, które mogłyby zaniepokoić pacjenta. Pojawiają się one dopiero w zaawansowanym stadium choroby (wcześniej można je zauważyć w przypadku nowotworów o dużym rozmiarze). Z tego powodu guz nerki często diagnozuje się przypadkowo, przy wykonywaniu badań obrazowych z innych przyczyn.

Co więcej, pojawiające się objawy raka nerki nie są specyficzne – mogą świadczyć o występowaniu innych problemów zdrowotnych (w tym chorób nerek niezwiązanych z procesem nowotworowym). Główne symptomy to:

• obecność krwi w moczu,
• odczuwanie bólu w dolnej części pleców lub z boku tułowia (tuż poniżej żeber),
• obecność wyczuwalnego guza w okolicy nerek,
• utrata apetytu,
• nieuzasadniony spadek masy ciała,
• zmęczenie,
• niedokrwistość,
• utrzymująca się przez długi czas gorączka niezwiązana z infekcją.

Diagnostyka raka nerki

W diagnostyce raka nerki wykorzystywane są przede wszystkim:

• badania krwi i moczu,
• badania obrazowe (USG, rentgen, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny),
• biopsja – badanie polegające na pobraniu małego wycinka nerki do badania, wykonywane u części pacjentów.

Przeprowadzenie powyższych badań diagnostycznych ma na celu rozpoznanie lub wykluczenie obecności raka, określenie rodzaju guza nerki oraz ocenę stopnia zaawansowania choroby nowotworowej.

Stadia rozwoju raka oznacza się numerami od I do IV. W stadium I guz ograniczony jest tylko do obszaru nerki. Jeśli rozpoznano przerzuty do odległych partii ciała, u pacjenta występuje ostatnie stadium raka nerki (oznaczane numerem IV).

Leczenie raka nerki

Rekomendowany sposób leczenia raka nerki jest zależny od stadium choroby oraz rozmiaru i lokalizacji guza nowotworowego. Możliwe opcje terapii to:

• operacja usunięcia części nerki lub całego narządu,
• ablacja – niszczenie komórek nowotworowych przez oddziaływanie na nie wysoką lub niską temperaturą,
• terapia biologiczna – podawanie leków, które mają zapobiegać rozprzestrzenianiu się raka,
• embolizacja – zabieg mający na celu odcięcie dopływu krwi do guza nowotworowego,
• radioterapia.

Czy rak nerki jest wyleczalny? Rokowania

Rokowania w przypadku raka nerki zależą przede wszystkim od tego, czy doszło do przerzutów. Podjęcie leczenia zanim dojdzie do rozprzestrzenienia się nowotworu daje pacjentowi znacznie większe szanse na całkowite wyleczenie.

Biorąc pod uwagę dane z USA z lat 2011-2016 badacze ocenili prawdopodobieństwo pięcioletniego przeżycia u pacjentów po rozpoznaniu raka nerki. W całej analizowanej populacji było ono równe 75 proc. Znacznie niższy odsetek – 13 proc. – dotyczył chorych, u których podczas pierwszej diagnozy zaobserwowano przerzuty do odległych partii ciała (m.in. kręgosłupa, mózgu, płuc). W przypadku braku oznak rozprzestrzeniania się procesu nowotworowego poza nerki szanse na przeżycie pięciu lat po rozpoznaniu choroby nowotworowej wynosiły natomiast 93 proc.

Profilaktyka raka nerki

Zapobieganie rozwojowi raka nerki opiera się na unikaniu narażenia na znane czynniki ryzyka powstawania tej choroby. Ważne jest więc zaprzestanie palenia papierosów, utrzymywanie prawidłowej masy ciała oraz brak ekspozycji na substancje toksyczne, takie jak trichloroeten, kadm, azbest czy herbicydy.

Bibliografia:

1. American Cancer Society (2020) Kidney cancer, dostęp z: https://www.cancer.org/cancer/kidney-cancer.html.
2. Garfield K., La Grange C. A. (2021) Renal Cell Cancer, StatPearls, dostęp z: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470336/.
3. Cancer Research UK (2020) Kidney cancer, dostęp z: https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/kidney-cancer.
4. National Health Service (2019) Kidney cancer, dostęp z: https://www.nhs.uk/conditions/kidney-cancer/.