Rak odbytu nie zawsze daje wyraźne objawy. Jak rozpoznać tę chorobę?

Rak odbytu to podstępna choroba, która często nie daje objawów przez długi czas, a kiedy już się pojawia, wiele osób wychodzi z założenia, że są to hemoroidy. Tymczasem nie są to ani żylaki  odbytu, ani rak odbytnicy, które są zupełnie innymi schorzeniami. Jakie są objawy raka odbytu? Które pojawiają się jako pierwsze, a które nieco później? Czy można ustalić jego przyczyny? Odpowiedzi znajdziesz w tym artykule. 

Rak odbytu jako złośliwy nowotwór

Rak odbytu to nowotwór złośliwy, należący do około 1-3 proc. wszystkich nowotworów, które sytuują się w jelicie grubym. Dwa podstawowe jego rodzaje to: 

• rak brzegu odbytu (umiejscowiony od strony zewnętrznej), 
• rak kanału odbytu (umiejscowiony od strony wewnętrznej), 

Czy rak odbytu jest uleczalny? Tak, w niektórych przypadkach jest on uleczalny, ale tylko wtedy, gdy choroba znajduje się na początkowym etapie. W jakim wieku choruje się na raka odbytu? Zwykle po 60. roku życia. W ciągu ostatnich lat zachorowalność na tę chorobę jednak wzrasta, zwłaszcza u mężczyzn poniżej 45 lat. 

Jakie są objawy raka odbytu?

Tak jak powiedzieliśmy, choroba może na początku nie dawać żadnych symptomów. W pewnym momencie pojawia się jednak krwawienie z odbytu (ze świeżą krwią) – na początku bardzo rzadko. Następnie można zaobserwować wczesne objawy raka odbytu, takie jak: 

• świąd w okolicach odbytu, 
• pieczenie w okolicach odbytu, 
• ból podczas oddawania stolca, 
• ból okolicy odbytu, 
• zmiana rytmu wypróżnień, 
• świeża krew w stolcu, 
• częstsze oddawanie luźnego stolca, 
• nietrzymanie gazów, 
• uczucie ciała obcego w odbycie, 
• śluzowa wydzielina w stolcu. 

W zaawansowanych etapach choroby pojawiają się takie symptomy jak: 

• stałe osłabienie, 
• zmniejszenie masy ciała, 
• niedokrwistość, 
• powiększenie węzłów chłonnych pachwinowych, 
• ból promieniujący do pachwin, 
• wyczuwalny palcem lub widoczny guz (który rośnie wraz z upływem czasu). 

Bardzo późne objawy tej choroby to: 

• bóle w okolicach miednicy, 
• niedrożność jelit, 
• problemy z trzymaniem stolca. 

Jeśli więc zastanawiasz się, czy rak odbytu boli, odpowiedź brzmi: niestety tak. 

Rak odbytu a czynniki ryzyka

Przyczyny raka odbytu nie są do końca znane. Wiadomo jednak, jakie czynniki sprzyjają jego pojawianiu się. Najczęściej pojawia się on po zakażeniu wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) – tak jest w 90 proc. przypadków. Bardzo ważne są tutaj także geny – jeśli choroba występowała w rodzinie, istnieje większe prawdopodobieństwo, że pojawi się po raz kolejny. Szansę na jego wykształcenie się zwiększa również palenie papierosów, a także takie czynniki jak: 

• liczni partnerzy seksualni, 
• choroba Bowena, 
• brodawki narządów płciowych, 
• analne stosunki płciowe, 
• dysplazja lub nowotwór szyjki macicy, 
• leczenie immunosupresyjne, 
• przewlekłe procesy zapalne w okolicy odbytu (przetoki, szczeliny, hemoroidy), 
• infekcje wirusem HIV, 
• choroba Leśniowskiego-Crohna. 

Leczenie raka odbytu 

U pacjentów z rakiem odbytu najczęściej stosuje się chemioradioterapię. Takie leczenie okazuje się efektywne u 80-90 proc. pacjentów. W niektórych przypadkach przeprowadza się brachyterapię, czyli miejscową terapię polegającą na wykorzystaniu promieniotwórczego materiału, który wprowadza się do odbytu.  

Czasem wykonuje się również operację, podczas której wycina się zmianę z marginesem zdrowej tkanki – lekarze decydują się na to, gdy choroba jest miejscowo zaawansowana i oporna na leczenie. Podjęcie takiego kroku rozważa się indywidualnie, w zależności od danego przypadku. Po wyleczeniu choroby ważne jest to, aby stale się kontrolować. Co 3. miesiące należy mieć przeprowadzone takie badania jak anoskopia czy badanie per rectum. Konieczna jest również ocena węzłów chłonnych pachwin. 

Jakie badania wykonuje się, aby wykryć raka odbytu? 

Aby wykryć raka odbytu, wykonuje się: 

• badanie per rectum (a u pań także per vaginam), 
• anoskopię z pobraniem wycinków, 
• badanie endoskopowe całego jelita grubego, 
• badanie rezonansem magnetycznym, 
• transrektalne badanie USG (przezodbytnicze). 

Czy kolonoskopia wykryje raka odbytu? Jak się okazuje, może ona go nie wykryć, jako że często w przebiegu tego badania pomija się odbyt. Oprócz wyżej wymienionych badań często przeprowadza się w diagnostyce również USG jamy brzusznej i pachwin, a także RTG klatki piersiowej. Proktolog zaleca często też badania krwi lub kału. 

Czy krwawienie z odbytu zawsze oznacza raka? 

Nie, krwawienie z odbytu nie zawsze oznacza raka. Odpowiedzialne mogą być za nie m.in.: hemoroidy, guzki krwawnicze, polipy odbytnicy i okrężnicy, infekcyjne zapalenia jelit, infekcyjne zapalenie jelita grubego, szczeliny odbytu, owrzodzenia odbytnicy, uchyłki okrężnicy, endometrioza, zaburzenia krzepnięcia czy zapalenia naczyń. Na krwawienie z odbytu może wpłynąć również korzystanie z niesteroidowych leków przeciwzapalnych. 

Rak odbytu a hemoroidy 

Jak odróżnić raka odbytu od hemoroidów na podstawie objawów? Oczywiście powinien to zrobić lekarz, ale mamy dla ciebie na wstępie kilka wskazówek. Przy obu chorobach występują krwawienia i guzek. Przy nowotworach dochodzi jednak do zmiany nawyków związanych z wypróżnianiem się. Stolec oddaje się o innych niż zwykle porach i można zaobserwować wówczas naprzemienne zaparcia oraz biegunki. Podczas nowotworów pojawiają się także bóle brzucha, gazy i wzdęcia, które nie występują w przypadku hemoroidów. 

Rokowania przy raku odbytu 

Poniżej znajdują się rokowania przy obu rodzajach nowotworu odbytu. 

Rak kanału odbytniczego 

W przypadku raku kanału odbytniczego szansę na pięcioletnie przeżycie ma 65-90 proc. pacjentów – zależy to od poziomu zaawansowania choroby. U około 15 proc. następuje wznowa miejscowa. W rokowaniach największą rolę odgrywa wielkość guza. Jeśli występują przerzuty do węzłów chłonnych, szanse na przeżycie tak długo maleją. 

Rak brzegu odbytu 

W sytuacji, gdy guz ma średnicę mniejszą niż 2 cm i wycina się go z marginesem 1 cm zdrowych tkanek, wyleczalność plasuje się na poziomie 95 proc. Jeśli choroba jest bardziej zaawansowana, wyleczalność wynosi około 65 proc. Jeśli pojawiają się przerzuty do węzłów chłonnych, szansa na 5-letnie przeżycie maleje do 30 proc. 

Bibliografia: 

1. Gondal T. A., Chaudhary N., Bajwa H., Rauf A., Le D., Ahmed S., Anal Cancer: The Past, Present and Future, Current Oncology 2023; 30(3): 3232-3250. 
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441891/ [dostęp 10.07.23]. 
3. Salati S. A., Al Kadi A., Anal cancer – a review, International Journal of Health Sciences 2012, 6(2): 206-230.