Rak podstawnokomórkowy – objawy, rodzaje. Jak wygląda i czy swędzi?

Występuje pięć razy częściej niż inne nowotwory skóry, a jego leczenie zapewnia zwykle dobre efekty. Rak podstawnokomórkowy, bo o nim mowa, rozwija się powoli i zazwyczaj nie daje przerzutów. Nie oznacza to jednak, że można go lekceważyć. Jakie objawy daje ten rodzaj nowotworu? Jakie czynniki wpływają na jego rozwój i jak można go leczyć? Odpowiedź znajdziesz w tym artykule.

Czym jest rak podstawnokomórkowy skóry?

Rak podstawnokomórkowy skóry (ang. basal cell carcinoma, BCC) to jednostka chorobowa należąca do nowotworów złośliwych pochodzenia nabłonkowego. Te z kolei należą do nowotworów złośliwych skóry. Jednocześnie jest to najczęstsza postać raka skóry, stanowiąca aż 75% wszystkich jego przypadków. 

Rak podstawnokomórkowy zdecydowanie najczęściej atakuje osoby po 50. roku życia, zwykle mężczyzn o jasnej karnacji skóry. Najwięcej pacjentów choruje na raka podstawnokomórkowego w Australii, ponieważ jedną z przyczyn, która do niego doprowadza, jest promieniowanie słoneczne (zwłaszcza to ultrafioletowe). Z tego powodu omawiany typ nowotworu częściej dotyka również te osoby, które chodzą na solaria lub opalają się na zewnątrz. 

Przyczyny raka podstawnokomórkowego skóry

Najczęstsze przyczyny raka podstawnokomórkowego skóry to: 

• duża ekspozycja na słońce i promieniowanie UVB, 
• owrzodzenie w miejscu blizny po zranieniu lub oparzeniu, 
• uszkodzenie skóry substancjami chemicznymi, 
• uwarunkowania genetyczne (i występowanie w rodzinie raka skóry). 

Do powstawania omawianego typu nowotworu może też prowadzić obecność stanów przednowotworowych, które sprzyjają powstawaniu tej choroby. Chodzi tu głównie o: 

• blizny pooparzeniowe, 
• chorobę Bowena, 
• skórę pergaminową, 
• erytroplazję Queyrata, 
• Bowenoid papulosis, 
• zespół znamieniowatych nabłoniaków podstawnokomórkowych, 
• rogowacenie białe (leucoplakię, leukoplakię), 
• róg skórny, 
• nadmierne rogowacenie (słoneczne i starcze).

Rak podstawnokomórkowy – objawy i rodzaje

BCC atakuje głównie skórę głowy i szyi (w 80 proc. przypadków). Rozwija się w nosie i na czole, a także na samych policzkach. Niekiedy pojawia się jednak np. na mosznie i kroczu. Czy rak podstawnokomórkowy swędzi? Jak się okazuje: tak, świąd może być jednym z jego objawów. Warto jednak pamiętać, że może być on również symptomem raka płaskonabłonkowego oraz czerniaka. Jak wygląda rak podstawnokomórkowy skóry? Może przybierać on kilka postaci.  

Postać guzkowa raka podstawnokomórkowego

To najczęstsza postać raka podstawnokomórkowego, która atakuje zwykle głowę (czoło i skrzydełka nosa) oraz górny fragment pleców. Zazwyczaj pojawia się najpierw półprzezroczysty guzek o jasnych brzegach. Po bliższym przyjrzeniu się można zauważyć na nim rozszerzone, drobne naczynka. W jego środkowej części często znajduje się z kolei zagłębienie lub ranka pokryta strupem. 

Postać wrzodziejąca (naciekająca) raka podstawnokomórkowego

Rak podstawnokomórkowy skóry również może objawiać się poprzez pokrytą strupem, małą rankę, która się nie goi. Ów strupek co jakiś czas odpada i wtedy można zauważyć niewielkie owrzodzenie. Z czasem staje się ono coraz większe. Może wówczas przyjmować postać płaską (związaną ze wzrostem horyzontalnym) lub drążyć i niszczyć tkanki znajdujące się głębiej, w tym mięśnie i kości (związane jest to ze wzrostem wertykalnym). Granica owrzodzenia zazwyczaj jest niewyraźna. Ogniska rakowe często sytuują się w okolicach fałdu nosowo-wargowego, wokół uszu oraz w kącikach oczu.

Postać powierzchniowa raka podstawnokomórkowego

Czasem nowotwór skóry daje objawy w postaci powierzchniowej. Wówczas przybiera on formę wyraźnie ograniczonej, zwykle wieloogniskowej zmiany, która ma charakter rumieniowy. Nierzadko pokrywają ją strupy. Powoli staje się ona coraz większa, a guz może przypominać ognisko łuszczycy. Najczęściej można zauważyć tę postać na plecach, czasem też w ciemieniowej części głowy. 

Postać twardzinopodobna raka

W przypadku tej postaci raka podstawnokomórkowego można zauważyć biało-żółtawe, błyszczące ogniska. Jest to najbardziej agresywna postać. Rośnie ona w sposób wertykalny (a więc w płaszczyźnie pionowej), ale też w sposób horyzontalny (a więc w płaszczyźnie poziomej). Nacieka ona  coraz to na kolejne warstwy, a zmiany stają się coraz bardziej rozległe. 

Postać barwnikowa raka podstawnokórkowego

Ogniska nowotworowe mają tutaj postać grudkową lub guzkową. Występuje w nich duże stężenie barwnika, przez co rak ten przypomina guzkową postać czerniaka skóry. Zmiany mogą mieć różne kolory, począwszy od sinoniebieskiej aż do bardzo ciemnej, a wręcz czarnej. 

Rozpoznanie raka podstawnokomórkowego

Ze względu na to, że omawiany przez nas nowotwór skóry jest dość charakterystyczny, lekarz może postawić stosunkowo szybko odpowiednią diagnozę. Czasem pomaga mu w tym dermatoskop. Jednak, aby ostatecznie stwierdzić, czy jest to rak podstawnokomórkowy, trzeba wyciąć całą zmianę (o ile ma ona niewielkie rozmiary). Na szczęście materiał jest zwykle łatwy do pobrania. Jeżeli proces nowotworowy jest bardzo zaawansowany, należy przeprowadzić dodatkowo badania obrazowe, a więc tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny.

Leczenie raka podstawnokomórkowego skóry

Aby wyleczyć raka podstawnokomórkowego skóry, należy chirurgiczne usunąć zmianę skórną – tak się robi w większości przypadków. Jeżeli rozwój nowotworu jest powolny i nie nacieka on w głąb, można go skutecznie wyleczyć. W sytuacji, gdy zmiany są powierzchowne, prowadzi się leczenie miejscowe. Oto kilka jego rodzajów: 

• farmakoterapia miejscowa – w tym przypadku stosuje się maść z lekiem immunomodulującym (imikwimodem, czyli organicznym związkiem chemicznym z grupy aminochinolin) lub chemioterapeutykiem (5-fluorouracylem, czyli organicznym związkiem chemicznym z grupy zasad pirymidynowych), taka metoda zalecana jest w terapii rogowacenia słonecznego, powierzchownego; 
• laseroterapia – stosuje się w jej przypadku wąski strumień światła, które niszczy komórki nowotworowe, zazwyczaj wykorzystuje się ją przy zmianach zlokalizowanych na wierzchniej warstwie skóry; 
• kriochirurgia – lekarze decydują się na nią stosunkowo rzadko, ale wykonuje się ją wtedy, gdy nie da się przeprowadzić innej operacji, polega na wykorzystaniu niskich temperatur po to, aby usunąć cienkie warstwy nowotworowe lub raka, który znajduje się na bardzo wczesnym etapie rozwoju; 
• radioterapia – efekty jest stosowania są bardzo dobre, niezależnie od tego, czy dotyczą one zmian pierwotnych, czy nawrotowych, można ją wykonywać również wtedy, gdy nie da się przeprowadzić zabiegu operacyjnego; 
• terapia fotodynamiczna (fotochemioterapia) – w tej metodzie leczenia wykorzystuje się nietoksyczne związki światłoczułe, skórę należy tu wyeksponować na charakterystyczny typ światła, w wyniku czego dochodzi do fotoutleniania i działania na komórki nowotworowe oraz inne, chore komórki. 

Inaczej to wygląda w sytuacji, gdy rak staje się coraz bardziej agresywny, nacieka w głąb i ma tendencję do wznowy. Kiedy pojawiają się przerzuty, wdraża się chemioterapię, wspomnianą już radioterapię oraz terapię wismodegibem – drobnocząsteczkowym inhibitorem szlaku sygnałowego Hedgehog.

Rokowania w przypadku BCC

Rak podstawnokomórkowy cechuje się złośliwością miejscową, zazwyczaj rozwija się powoli i rzadko kiedy daje przerzuty. W większości przypadków rokowania są dobre. Bardzo wielu pacjentów dożywa 10. lat po zachorowaniu. Nawroty miejscowe stwierdza się, co prawda, u prawie połowy z nich, ale wówczas leczenie również z reguły przynosi dobre efekty. 

Źródła: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470301/ (data dostępu: 24.01.23) 
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482439/ (data dostępu: 24.01.23)