Rany i rozcięcia – rodzaje i pierwsza pomoc

Opatrzenie rany ciętej lub szarpanej ma na celu zatamowanie krwawienia, a także zabezpieczenie rany przed zanieczyszczeniem. Pierwsza pomoc w takiej sytuacji sprowadza się do oczyszczenia rany, a następnie zatamowania krwawienia jałowym opatrunkiem. W przypadku intensywnego krwawienia konieczne może być zastosowanie opatrunku uciskowego lub opaski uciskowej powyżej miejsca zranienia. Silny krwotok jest ponadto wskazaniem do natychmiastowego transportu osoby poszkodowanej do lekarza.

Co to jest rana skóry?

Rana skóry to przerwanie ciągłości powłok skórnych. Uszkodzeniu skóry może towarzyszyć ponadto uszkodzenie tkanek podskórnych, z możliwością wystąpienia krwawienia. Do powstania zranienia może dojść w efekcie zadziałania bodźców mechanicznych, termicznych, chemicznych czy elektrycznych. Jednymi z najczęściej występujących ran są rany cięte oraz szarpane.

Rany cięte i szarpane

Rana cięta powstaje w efekcie zranienia ostrym narzędziem. Głębokość takiej rany jest bardzo zróżnicowana, a cechą charakterystyczna jest występowanie gładkich krawędzi ran. W przypadku rany szarpanej, powstałej w efekcie działania zakrzywionych przedmiotów jak np. hak, krawędzie rany są nieregularne. Postępowanie jest podobne zarówno wtedy, gdy powstanie rana szarpana lub rana cięta. Jak udzielić pierwszej pomocy? Pierwsza pomoc przy ranach ciętych czy szarpanych wygląda bardzo podobnie i sprowadza się do zabezpieczenia rany przed zanieczyszczeniami, a także zatamowania ewentualnego krwawienia.

Jak ocenić głębokość rany?

W momencie, gdy dojdzie do zranienia skóry, bardzo ważna jest wstępna ocena głębokości rany. Gdy uszkodzenie obejmuje wyłącznie naskórek, mówimy o otarciu. Rana płytka dotyczy zranienia nie przekraczającego warstwy podskórnej tkanki tłuszczowej. Z kolei rana głęboka przekracza podskórną tkankę tłuszczową. Głębokość rany przekłada się na intensywność krwawienia, a co za tym idzie – metodę jego tamowania. Gdy rana krwawi bardzo mocno lub krew tryska z rany, wskazane jest natychmiastowe wezwanie pogotowia ratunkowego. Należy zawsze pamiętać, aby opatrując ranę innej osoby mieć założone rękawiczki ochronne.

Oczyszczanie ran i skaleczeń

Przerwanie ciągłości skóry zawsze wiąże się z ryzykiem zakażenia. Dlatego ważne jest, aby zadbać o oczyszczenie rany, a także zabezpieczenie jej przed zewnętrznymi zanieczyszczeniami. Ranę należy przepłukać bieżącą wodą. Gdy istnieje taka możliwość, należy zastosować środek dezynfekujący. Po oczyszczeniu rany należy zabezpieczyć ją opatrunkiem osłaniającym. Gdy nie posiadamy opatrunku, można wykorzystać czysty materiał, a w razie konieczności – element odzieży.

Jeżeli w ranie tkwi ciało obce, np. odłamek szkła, nie wolno go samodzielnie usuwać, gdyż może ono hamować krwawienie. Jego usunięcie może skutkować silnym krwawieniem. Jak w takim przypadku wygląda opatrzenie? Rana cięta powinna być zabezpieczona gazą i bandażem, po czym należy udać się do specjalisty.

Jak opatrzyć ranę ciętą?

Opatrzenie rany, która jest źródłem krwawienia polega na zatamowaniu upływu krwi. Jeżeli skaleczeniu towarzyszy niewielkie krwawienie, będące efektem uszkodzenia małych naczyń krwionośnych, wystarczy nałożyć na ranę opatrunek i przymocować go za pomocą przylepca lub niewielkiego bandaża. Takie krwawienie ustaje dość szybko, gdyż w miejscu zranienia powstaje skrzep.

O krwotoku mówimy wówczas, gdy uszkodzone zostają duże naczynia żylne lub tętnicze. Krwotok cechuje się szybkim wypływem krwi. W przypadku naruszenia dużych naczyń żylnych krew jest ciemnoczerwona i wypływa miarowo, zaś uszkodzenie tętniczy cechuje się tętniącym, pulsującym i obfitym wypływem jasnoczerwonej krwi. W przypadku silnego krwotoku konieczne jest założenie opatrunku uciskowego. Jak wygląda taka pierwsza pomoc? Rana cięta powinna zostać zabezpieczona jałową gazą, a następnie w miejscu zranienia należy przyłożyć wałek ze zwiniętego bandaża, który uciśnie naczynia krwionośne i ograniczy wypływ krwi. Ranę powinno się także zabandażować. Gdy opatrunek przemoknie, nie zdejmujemy go, tylko dokładamy kolejną warstwę bandaża. Jeśli nie ma możliwości założenia opatrunku uciskowego (otwarte złamanie kości, bardzo rozległa rana) wskazane jest założenie opaski uciskowej powyżej miejsca zranienia. Można ją wykonać z bandaża, paska do spodni. Nie powinno się zakładać opaski uciskowej na dłużej niż dwie godziny.

Należy pamiętać, aby bandaż zawiązany był dość ściśle, ale nie blokował całkowicie przepływu krwi. W przypadku zranienia kończyny wskazane jest uniesienie jej powyżej serca – wówczas krwotok powinien się zmniejszyć. W przypadku ran głowy nie stosujemy opatrunków uciskowych, a jedynie opatrunek osłaniający.

Kiedy wezwać pogotowie?

W przypadku silnie krwawiących ran, w których krwawienie nie ustaje po założeniu opatrunku uciskowego, konieczne jest przetransportowanie osoby poszkodowanej do szpitala. Także obecność ciała obcego w ranie jest wskazaniem do kontaktu ze specjalistą. Z wezwaniem pogotowania nie należy zwlekać wówczas, gdy podejrzewamy krwotok tętniczy oraz kiedy pojawiają się takie objawy wstrząsu jak:

• bladość skóry,
• zimna skóra pokryta potem,
• zaburzenia świadomości,
• osłabienie,
• wzmożone pragnienie i uczucie suchości w ustach.

Do czasu przybycia pogotowania należy ułożyć chorego w pozycji przeciwwstrząsowej, z nogami powyżej poziomu głowy – za wyjątkiem osób nieprzytomnych i z ranami głowy.

Bibliografia:

1. Goniewicz M., Pierwsza pomoc. Podręcznik dla studentów; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2021