RBBB (blok prawej odnogi pęczka Hisa) – objawy i leczenie

RBBB oznacza blok prawej odnogi pęczka Hisa – struktury obecnej w sercu odpowiedzialnej za przewodzenie impulsów elektrycznych. Zaburzenie to może nie dawać żadnych objawów i zostać wykryte przypadkowo podczas badania EKG. Jakie są przyczyny występowania RBBB, kto jest narażony na nieprawidłowości w układzie bodźcoprzewodzącym serca i czy blok prawej odnogi pęczka Hisa zawsze wymaga leczenia?

Co to jest RBBB?

RBBB (ang. right bundle branch block) to blok prawej odnogi pęczka Hisa czyli zaburzenie czynności układu przewodzącego serca widoczne podczas badania elektrokardiograficznego (EKG/ECG). Pęczek Hisa nazywany też pęczkiem przedsionkowo-komorowym to element układu bodźcoprzewodzącego serca. Pęczki przechodzą z przedsionków do komór przez warstwę tkanki włóknistej. Następnie dzielą się na prawą i lewą odnogę, które na początku zaopatrują mięśnie brodawkowate, a następnie resztę mięśnia komory serca. Dzięki pęczkom przedsionkowo-komorowym i włóknom Purkinjego bodziec elektryczny inicjujący skurcz dochodzi do komór. Blok serca polega na zwolnieniu lub przerwaniu przewodzenia impulsu.

Wyróżnia się trzy rodzaje bloków:

• całkowity blok prawej odnogi pęczka Hisa – RBBB,
• niepełny lub niezupełny blok prawej odnogi pęczka Hisa – IRBBB,
• blok lewej odnogi pęczka Hisa – LBBB.

Blok prawej odnogi pęczka Hisa jest na ogół wolno postępującą chorobą zwyrodnieniową mięśnia serca. Częstość występowania RBBB wzrasta wraz z wiekiem i wynosi do 11,3 proc. osób w wieku 80 lat. RBBB jest rejestrowany około dwa razy częściej niż LBBB. Wyższe ryzyko zachorowania występuje u mężczyzn, osób chorych na cukrzycę oraz nadciśnienie tętnicze. Niepełny blok prawej odnogi pęczka Hisa obserwuje się także u sportowców.

Przyczyny powstawania RBBB

Przyczyna RBBB u zdrowych osób pozostaje niejasna. Blok prawej odnogi pęczka Hissa u osób chorych może wystąpić z powodu:

• samoistnego włóknienia układu bodźcoprzewodzącego,
• niedokrwienia lub zawału serca,
• chorób powodujących wzrost ciśnienia w prawej komorze, np. tętniczego nadciśnienia płucnego, zatorowości płucnej,
• kardiomiopatii,
• zapalenia mięśnia sercowego,
• powiększenia komory serca w przebiegu przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, astmy oskrzelowej i mukowiscydozy,
• wrodzonych wad serca np. tetralogii Fallota i anomalii Ebsteina,
• przebytych zabiegów operacyjnych na sercu,
• przyczyn jatrogennych: cewnikowania prawostronnego, które powoduje drażnienie przegrody międzykomorowej oraz ablacji alkoholowej przegrody między komorowej przeprowadzonej z powodu kardiomiopatii przerostowej.

Blok RBBB może być także wywołany przyjmowaniem niektórych leków antyarytmicznych, m.in lidokainy i amiodaronu, choć jest to zjawisko odwracalne. Niezupełny blok prawej odnogi Hisa może pojawić się z powodu przerostu mięśnia prawej komory, przemieszczenia serca w wyniku zniekształceń klatki piersiowej, zwłóknienia w obrębie serca oraz zapalenia mięśnia sercowego.

Objawy RBBB

Niepełny blok prawej odnogi pęczka uznawany jest za wariant normy, nie jest więc patologią. Symptomy RBBB u osób zdrowych mogą wcale się nie pojawić, a nieprawidłowość tę często wykrywa się przypadkowo podczas rutynowego badania EKG. Objawy bloku prawej odnogi pęczka Hisa są charakterystyczne dla choroby podstawowej, która wywołuje zaburzenia pracy serca. Mogą pojawić się duszności, w tym duszność wysiłkowa, kołatanie serca, bóle w klatce piersiowej i omdlenia.

Diagnoza i leczenie RBBB

Kryteria rozpoznania RBBB są skomplikowane i wymagają specjalistycznej wiedzy, która umożliwia lekarzowi postawienie prawidłowej diagnozy. U osób z RBBB w badaniu EKG wydłużeniu ulega czas trwania załamka QRS (≥120 ms), który odpowiada za przewodzenie impulsów przez komory serca. Zdrowi pacjenci, u których stwierdzono RBBB powinni informować lekarzy, do których się udają o nieprawidłowości w pracy serca. Sama obecność RBBB nie wymaga leczenia, ale konieczne są rutynowe kontrole stanu zdrowia. RBBB u zdrowych pacjentów nie wpływa negatywnie na jakość ich życia, nie prowadzi do zawałów ani niewydolności serca.

Pojawienie się objawów chorobowych sugerujących choroby sercowo-naczyniowe jest wskazaniem do poszerzenia diagnostyki o badanie echokardiograficzne, a w niektórych przypadkach również badanie holter EKG i podstawowe badania biochemiczne. Leczenie bloku prawej odnogi pęczka Hisa opiera się na terapii choroby podstawowej. Niektóre wady wrodzone serca można wyleczyć przy pomocy operacji chirurgicznej. Rozrusznik serca jest wszczepiany tylko w rzadkich przypadkach. Wskazaniem do stymulatora resynchronizacji może być desynchronizacja komór u osób z zaawansowaną skurczową niewydolnością serca.

Występowanie bloku prawej odnogi pęczka Hisa pogarsza rokowania dotyczące umieralności w przypadku zawału serca, niedokrwiennej choroby serca oraz przewlekłej niewydolności serca.

Bibliografia:

1. Dariusz Kozłowski, „Zaburzenia przewodzenia śródkomorowego – bloki odnóg pęczka Hisa”, GERIATRIA 2012; 6: 56-62.
2. Wojciech Mielczarek, „Arytmie u osób w podeszłym wieku. Część III. Zaburzenia automatyzmu i przewodzenia”, GERIATRIA 2019; 13: 157-166.
3. Andrzej Szczeklik, „Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie”, tom I. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005.