Refrakcja oka – czym jest i jakie zaburzenia mogą się z nią wiązać?

Refrakcja i akomodacja oka to dwa mechanizmy odpowiedzialne za prawidłowe, ostre widzenie.  Gdy ich działanie jest zaburzone, powstają wady wzroku. Sprawdź, jak je rozpoznać, jakie badania należy w tym celu wykonać i jak wygląda leczenie.

Co to jest refrakcja oka?

Sama refrakcja to inaczej załamanie światła. Dochodzi do niej również w ludzkim oku, wtedy jest mowa o refrakcji oka. Dzieje się tak, gdy do oka trafia światło i zostaje skupione w taki sposób, aby trafić do siatkówki i dać widoczny obraz tego, na co się patrzy.

Prawidłowe widzenie jest efektem przecięcia się promieni świetlnych dokładnie na siatkówce, która wyściela tylną część oka. Umożliwia to budowa oka – sama siatkówka jest światłoczułą warstwą komórek nerwowych, która przetwarza światło na sygnały nerwowe i właśnie dzięki temu człowiek widzi. Gdy wszystko działa poprawnie, mamy do czynienia z czymś, co w okulistyce określane jest jako „oko miarowe” – takie, które nie ma wady wzroku.  Przeciwieństwem emetropii, czyli miarowości oka, jest ametropia, niemiarowość oka.

Może się bowiem zdarzyć tak, że mechanizm refrakcji oka będzie zaburzony i wtedy pojawiają się wady refrakcji, popularnie zwane wadami wzroku.
Są to takie zmiany w oku, które powodują, że obraz ogniskowany jest przed lub za siatkówką. Pacjent bez okularów lub szkieł kontaktowych widzi obraz nieostry, zamazany.

Refrakcja oka – wady wzroku

Za prawidłowe i ostre widzenie odpowiada refrakcja oraz akomodacja oka. Zaburzone funkcjonowanie którejś z nich powoduje wady, które w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 określane są  jako H52 – zaburzenia refrakcji i akomodacji oka.

• nadwzroczność, czyli dalekowzroczność – wada refrakcji oka polegająca na tym, że siatkówka jest za blisko soczewki oraz rogówki i przez to promienie świetlne nie przecinają się i nie powstaje ostry obraz;
• krótkowzroczność – zaburzenia refrakcji polegające na niewłaściwej budowie oka, przez co promienie świetlne zbiegają się przed siatkówką;
• astygmatyzm, czyli niezborność; to wada refrakcji oka wywołane zaburzoną symetrią oka – promienie światła załamują się inaczej w pionie niż w poziomie, a przez to powstaje rozmycie obrazu w jedną stronę i zniekształcenie widzenia,
• starczowzroczność – jest to zaburzenie refrakcji i akomodacji postępujące z wiekiem, spowodowany  utratą elastyczności soczewki – w rezultacie pogorszona jest zdolność widzenia z bliska, czytania czy oglądania małych przedmiotów.

Refrakcja oka – badanie

Do oceny wad oka najczęściej używa się standardowych metod, czyli np. tablic z różną wielkością liter. Takie badanie refrakcji oka rok po kroku wygląda w następujący sposób:  najpierw tablicę ogląda się jednym okiem i z różnych odległości, potem to samo robi się z drugim okiem. Jeśli zostanie wykryta wada, to badanie powtarza się, aby dobrać odpowiednie szkła. Używa sie do tego zazwyczaj tzw.  metoda Dondersa – subiektywna metoda badania wady refrakcji metoda Dondersa (polega na badaniu ostrości wzroku oka, gdy pacjent patrzy w dal przez specjalne oprawki, do których wkłada się soczewki o różnej mocy do czasu aż badany stwierdzi, że obraz jest najostrzejszy).

Kolejną metodą badania refrakcji oka jest użycie autorefraktometru, czyli urządzenia, które bada wszystko komputerowo. Jest to nowoczesna metoda stosowana już w wielu gabinetach. Pozwala szybko i sprawnie ocenić m.in.:

• wielkość wady sferycznej (krótkowzroczność, nadwzroczność, korekta do bliży przy starczowzroczności),
• wielkość astygmatyzmu w oku,
• kąt astygmatyzmu.

Do innych badań pozwalających ocenić wadę wzroku należą:

• Skiaskopia (retinoskopia) – to badanie oka polegające na obserwacji cienia poruszającego się w obrębie źrenicy przy oświetleniu oka; do badania służą specjalne listwy (linijki) lub koło Hessa z osadzonymi w nich soczewkami o różnej mocy; aby przeprowadzić badanie, należy farmakologiczne (przy pomocy atropiny) porazić mięsień rzęskowy odpowiadający za akomodację oka.
• Keratometria Javala – określenie krzywizny rogówki;
• USG projekcja A – badanie długości gałki ocznej;
• IOL Master – biometria optyczna – bezkontaktowe i najdokładniejsze badanie długości gałki ocznej.

Refrakcja oka – leczenie wad

Najbardziej znaną wszystkim metodą walczenia z wadami jest korekcja poprzez użycie i dobranie odpowiednich szkieł, dzięki którym światło będzie odpowiednio skupiało się na soczewce. A wybór szkieł jest następujący:

• w przypadku krótkowzroczności stosuje się szkła rozpraszające
• w przypadku nadwzroczności stosuje się szkła skupiające
• w przypadku dodatkowo pojawiające się astygmatyzmu stosuje się soczewki toryczne o nieregularnej grubości korygującej zaburzenia symetrii oka
• przy starczowzroczności stosuje się okulary do czytania, aby zwiększyć komfort widzenia.

Popularne jest również stosowanie szkieł kontaktowych, które wymagają odpowiedniej higieny i przestrzegania zasad ich noszenia. Dla wielu osób soczewki są wygodniejszą opcją na co dzień, np. ze względów wykonywanej pracy.

Istnieje też możliwość trwałej korekty wad refrakcji i wykonuje się to zazwyczaj przy użyciu lasera, ale jest to już metoda, która wymaga ingerencji chirurgicznej i zabiegu, do którego trzeba zostać odpowiednio zdiagnozowanym.

Poza tym w określonych sytuacjach stosuje się metody bardziej złożone takie jak:

• keratotomia (precyzyjne nacinanie powierzchni rogówki tak, by zmieniła swój kształt),
• wszczepienie specjalnej soczewki korekcyjnej do wnętrza gałki ocznej.