Rehabilitacja kardiologiczna – czym jest i jak przebiega?

Rehabilitacja kardiologiczna ma za zadanie wspierać pacjenta po przebytym zawale serca, zabiegach kardiochirurgicznych czy wszczepionym rozruszniku serca w powrocie do zdrowia. Odpowiednio dobrane ćwiczenia fizyczne, zmiana diety oraz wsparcie psychologiczne znacząco poprawiają jakość życia chorego. Ile trwa rekonwalescencja po zawale? Jakie są etapy rehabilitacji kardiologicznej i kto może z niej skorzystać?

Na czym polega rehabilitacja kardiologiczna?

Rehabilitacja kardiologiczna, nazywana też wtórną prewencją kardiologiczną to szereg działań, mających na celu zarówno wspieranie procesu zdrowienia pacjentów z chorobami układu sercowo-naczyniowego, jak i zapobieganie dalszemu rozwojowi schorzeń poprzez modyfikację stylu życia. Wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej, prawidłowej diety, właściwego leczenia farmakologicznego oraz możliwości skorzystania z psychoterapii korzystnie wpływają na jakość życia oraz czas jego trwania.

Wczesna rehabilitacja kardiologiczna wykonywana jest w ramach NFZ w ośrodku dostosowanym do realizacji tego typu świadczeń. Pacjent może także udać się na rehabilitację prywatnie do oddziałów dziennych lub uzdrowisk. Turnus rehabilitacyjny prowadzony jest co najmniej przez cztery lub sześć tygodni, a kwalifikacji do określonego modelu treningu dokonuje lekarz kardiolog oraz rehabilitant.

Z czego składa się rehabilitacja kardiologiczna?

Pierwszym krokiem w rehabilitacji pacjenta jest dokładna ocena jego stanu klinicznego. Zadaniem lekarza jest dobór najbardziej optymalnego leczenia farmakologicznego dla danej jednostki chorobowej oraz właściwe zaprogramowanie urządzeń wszczepionych do organizmu (stymulatora serca czy urządzeń wspomagających pracę serca).

W dalszej kolejności pacjent otrzymuje indywidualny plan leczenia ruchem realizowany na poszczególnych etapach rehabilitacji. W ramach wsparcia psychospołecznego chory może liczyć na specjalistyczną pomoc i wsparcie emocjonalne. Ważnym elementem jest także edukacja chorego i jego rodziny mająca na celu świadomą modyfikację stylu życia.

Komu przysługuje rehabilitacja kardiologiczna?

Rehabilitacja kardiologiczna powinna być prowadzona u osób:

• po zawale serca,
• z chorobą niedokrwienną serca,
• po angioplastyce wieńcowej z implantami stentu,
• po pomostowaniu naczyń wieńcowych,
• po chirurgicznym leczeniu wad zastawkowych,
• po przeszczepie serca,
• z niewydolnością serca.

W niektórych przypadkach rehabilitacja jest przeciwwskazana. Nie mogą z niej skorzystać osoby, które cierpią na dławicę piersiową niestabilną, zatorowość płucną i obwodową oraz zapalenie osierdzia.

Etapy rehabilitacji kardiologicznej

Rehabilitacja kardiologiczna składa się z trzech etapów. Pierwszy i drugi etap określany jest jako wczesna rehabilitacja kardiologiczna, natomiast trzeci etap to późna rehabilitacja kardiologiczna. Etap pierwszy obejmuje czas, w którym pacjent przebywa w szpitalu. Jeśli stan pacjenta jest stabilny, rehabilitację rozpoczyna się od biernego uruchamiania w łóżku, a następnie samodzielnego siadania, wstawania i chodzenia po sali. Działania te mają na celu jak najszybsze przywrócenie samowystarczalności chorego. Ponadto chory wykonuje ćwiczenia oddechowe oraz ćwiczenia wybranych grup mięśniowych.

Drugi etap rehabilitacji należy rozpocząć do dwóch tygodni po wypisie ze szpitala i kontynuować przez okres od jednego do trzech miesięcy. W tym czasie pacjent może realizować terapię w oddziale rehabilitacji kardiologicznej, sanatorium, uzdrowisku lub w domu. Ostatni, trzeci etap rehabilitacji jest bezterminowy, co oznacza, że powinien trwać przez całe życie chorego. Polega on na podjęciu regularnej, nieobciążającej aktywności fizycznej, dostosowanej indywidualnie do stanu zdrowia pacjenta. Dzięki temu zwiększa się tolerancja wysiłku, a w dalszej perspektywie zmniejsza ryzyko nawrotu choroby.

Modele rehabilitacji kardiologicznej

Wyróżnia się cztery modele rehabilitacji kardiologicznej. Do modelu A przypisuje się pacjentów z niskim ryzykiem i dobrą wydolnością fizyczną (> 7 MET). Model B obejmuje osoby ze średnim ryzykiem i dobrą lub średnią wydolnością fizyczną (> 5 MET). W modelu C znajdują się chorzy ze średnim ryzykiem i małą wydolnością fizyczną (3–5 MET) lub dużym ryzykiem, ale dobrą wydolnością fizyczną (> 6 MET). Natomiast do modelu D klasyfikuje się pacjentów ze średnim ryzykiem i bardzo małą wydolnością fizyczną (< 3 MET) lub dużym ryzykiem i średnią, małą i bardzo małą wydolnością fizyczną (< 6 MET). Parametr MET to tzw. ekwiwalent metaboliczny służący do oceny intensywności wysiłku.

Cele, jakie realizuje się w poszczególnych modelach rehabilitacji kardiologicznej przedstawia poniższa tabelka:

Wszystkie ćwiczenia fizyczne muszą być dobrane indywidualnie do potrzeb pacjenta. Ich intensywność opiera się na pomiarze tętna, ciśnienia tętniczego krwi oraz odczuwanego przez chorego zmęczenia. Pacjent może wykonywać ćwiczenia na maszynach, takich jak ergometr rowerowy lub bieżnia, spacerować (Nordic Walking), chodzić na basen oraz ćwiczyć przy użyciu ciężarków, taśm i innych urządzeń. Ponadto chory jest instruowany jaką aktywność fizyczną powinien podejmować samodzielnie na co dzień.

Bibliografia:

1. Stanowisko Ekspertów Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego”, Rekomendacje w zakresie realizacji kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej”, Wydawnictwo AsteriaMed 2017.
2. „Rehabilitacja kardiologiczna u pacjentów po zawale serca”, Kardiologia Inwazyjna nr1 (13), 2018.
3. Małgorzata Łuczak, Maria Posłuszna-Owcarz, „Rehabilitacja kardiologiczna czynnikiem poprawy jakości życia chorych po przebytym zawale mięśnia sercowego”, 4(1)/2016.