Ropień mózgu – przyczyny, objawy, leczenie i powikłania

Ropień mózgu to ogniskowa zmiana zapalna zlokalizowana w mózgu, powstała w konsekwencji infekcji bakteryjnej. Ropa jest ostro odgraniczona od otaczającej tkanki mózgowej przy pomocy torebki włóknistej. Szczególnie niebezpieczną postacią ropnia mózgu jest ropień podtwardówkowy. Objawy ropnia mózgu zależą przede wszystkim od jego lokalizacji. Zmiany o charakterze ropnia zawsze są stanem zagrażającym życiu i wymagają jak najszybszej interwencji lekarskiej.

Czym jest ropień mózgu?

Ropień mózgu to zakażenie tkanki mózgowej o charakterze ropnym, które występuje bardzo rzadko. Sporadyczne występowanie ropni mózgu wynika z faktu, iż tkanka mózgowa jest dość dobrze chroniona przed zakażeniami. Niekiedy jednak w efekcie urazu, krwiaka czy zmiany nowotworowej dochodzi do infekcji.

Najczęściej ropnie mózgu diagnozowane są u osób w wieku 30-40 lat, mężczyźni chorują trzy lub czterokrotnie częściej. Ropnie mózgu zdarzają się także u dzieci. W przebiegu ropnia mózgu dochodzi do powstania zbiornika ropy zlokalizowanego wewnątrz torebki łącznotkankowej.

Przyczyny powstania ropnia mózgu

Do powstania rozwoju ropnia mózgu przyczynia się infekcja bakteryjna lub grzybicza. Najczęściej za rozwój ropni mózgu odpowiadają takie patogeny jak:

• Staphylococcus aureus,
• Pseudomonas aeruginosa,
• Haemophilus,
• Streptococcus viridans,
• paciorkowce,
• Candida,
• Aspergillus,
• Toxoplasma gondii.

Do powstania ropnia mózgu dochodzi wówczas, gdy patogen chorobotwórczy dociera do mózgu drogą krwiopochodną lub poprzez ciągłość z ogniska zakażenia. Najistotniejszymi czynnikami ryzyka rozwoju ropnia mózgu są:

• urazy czaszki,
• operacje neurochirurgiczne,
• sepsa,
• zmiany zatorowo – zakrzepowe naczyń mózgowych,
• upośledzenie odporności w przebiegu zakażenia HIV, chemioterapii czy stosowania leków immunosupresyjnych,
• zakażenia dróg moczowych,
• ropne schorzenia układu oddechowego,
• bakteryjne zapalenie wsierdzia.

Powstanie ropnia mózgu przez ciągłość najczęściej dotyczy współistniejącego zakażenia ucha środkowego lub zatok obocznych nosa. Jeśli w konsekwencji zakażenia ucha środkowego rozwija się ropień mózgu, najczęstsza lokalizacja ropnia to płat skroniowy lub móżdżek. Zazwyczaj to niedoleczona infekcja ucha środkowego przyczynia się do tego, że powstaje ropień mózgu. Zatoki oboczne nosa i tocząca się w nich infekcja prowadzić mogą do powstania ropnia w płacie czołowym mózgu. Bakteryjne zakażenia zębopochodne przyczyniają się do powstania ropni mózgu w płacie czołowym lub skroniowym.

Szczególnie groźne są ropnie powstałe w przebiegu sepsy – wówczas zaobserwować można zmiany wieloogniskowe, położone w obrębie tkanki mózgowej unaczynianej przez tętnicę środkową mózgu.

Jak długo rozwija się ropień mózgu?

Ropień mózgu rozwija się stopniowo. Najpierw pojawia się wczesne zapalenie mózgu, trwające do trzech dni i przebiegające z obrzękiem i martwicą tkanki mózgowej. Kilka kolejnych dni to późne zapalenie mózgu. Poczynając od 10. dnia zakażenia rozpoczyna się formowanie ropnia i torebki łącznotkankowej oddzielającej płynną treść od otaczającej, zdrowej tkanki mózgowej.

Jak objawia się ropień mózgu?

Kiedy rozwija się ropień mózgu, objawy zależą w dużej mierze od lokalizacji. Ropnie mózgu zlokalizowane w obrębie móżdżku mogą prowadzić do wystąpienia ataksji. W przypadku ropnia płatów czołowych objawy to zaburzenia mowy oraz napady padaczkowe. Ponadto występują objawy związane ze wzrostem ciśnienia wewnątrzczaszkowego, takie jak bóle głowy i nudności, senność, złe samopoczucie ogólne. Ponadto w przebiegu infekcji pojawia się gorączka. Uważa się, że rozpoznanie ropnia mózgu jest bardzo prawdopodobne, gdy pojawi się następująca triada objawów: gorączka, bóle głowy i objawy neurologiczne.

Diagnostyka ropnia mózgu

Rozpoznanie ropnia mózgu możliwe jest dzięki takim badaniom obrazowym jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny z kontrastem. Niewiele wnosi natomiast badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, zatem takie badanie nie jest wskazane. Dodatkowo można wykonać badania krwi, w których wykazać można charakterystyczne dla infekcji zwiększenie poziomu białka CRP czy krwinek białych. W diagnostyce różnicowej uwzględnić należy takie zmiany jak nowotwory mózgu, wady naczyniowe, udar mózgu oraz krwiaki wewnątrzczaszkowe.

Ropień mózgu – leczenie

Terapia ropnia mózgu wymaga podjęcia jak najszybszego leczenia. Niewielkie ropnie mózgu, których średnica nie przekracza trzech centymetrów, mogą być leczone antybiotykami podawanymi dożylnie przez dwa lub trzy tygodnie. Potem przez kolejny miesiąc stosowane są antybiotyki doustne. Większe ropnie wymagają interwencji zabiegowej – drenażu neurochirurgicznego, polegającego na odessaniu płynnej zawartości ropnia z pozostawieniem torebki łącznotkankowej. Takie postępowanie ma na celu zmniejszenie ryzyka rozprzestrzenienia się infekcji.

Powikłania ropnia mózgu

Ryzyko rozwoju powikłań w ropniu mózgu jest duże i może obejmować napady padaczkowe, obrzęk mózgu, utratę słuchu, wodogłowie, niedowłady ruchowe oraz upośledzenie umysłowe.

Bibliografia:

1. Jaskólski D., Ropień mózgu; Aktualn Neurol 2014