Rozwarstwienie aorty – przyczyny, diagnostyka i leczenie

Rozwarstwienie aorty to jedna z postaci tętniaka. W przebiegu tego zaburzenia dochodzi do rozerwania błony środkowej ściany tętnicy – wówczas krew gromadzi się śródściennie. Do rozerwania błony wewnętrznej ściany aorty dochodzi w efekcie jej uszkodzenia, np. pod wpływem nadciśnienia, cukrzycy czy urazów klatki piersiowej. Powikłaniem rozwarstwienia aorty może być pęknięcie ściany tętnicy i krwotok. Dlatego pacjenci ze zdiagnozowanym rozwarstwieniem tętnika aorty powinni być natychmiast objęci leczeniem farmakologicznym lub zabiegowym.

Co to jest rozwarstwienie aorty?

Aorta to największa tętnica w ciele człowieka, dzieląca się na odcinek piersiowy i brzuszny. Aorta rozpoczyna swój bieg w lewej komorze serca, po czym wędruje w okolicy lewego płuca i lewej strony kręgosłupa. Ostatecznie aorta przekracza poziom przepony. Część piersiowa aorty sięga od trzeciego do 12 kręgu piersiowego. Z kolei odcinek brzuszny aorty rozciąga się między 12 kręgiem piersiowym a czwartym kręgiem lędźwiowym. Funkcją aorty jest zaopatrywanie wszystkich komórek ciała w tlen i substancje odżywcze.

Rozwarstwienie aorty to rozdarcie i rozdzielenie się warstw ściany aorty. W efekcie rozerwania błony środkowej aorty pojawia się krwawienie śródścienne lub wzdłuż ściany aorty. Gdy przepływająca przez aortę krew uzyskuje dostęp do błony środkowej, przyczynia się do pogłębiania rozwarstwienia. Taka nieprawidłowa przestrzeń pogłębia się zgodnie z kierunkiem przepływu krwi, a siły działające na tą nową drogę przepływu krwi są takie same, jak ciśnienie krwi przepływającej przez prawidłowe naczynie krwionośne.

Rozwarstwienie aorty typu A obejmuje odcinek aorty wstępującej, czyli część aorty, która rozpoczyna się opuszką aorty i biegnie w obrębie worka osierdziowego. Rozwarstwienie aorty typu B dotyczy przede wszystkim aorty zstępującej, czyli odcinka piersiowego i brzusznego aorty.

Przyczyny rozwarstwienia aorty

Istnieje wiele czynników mogących sprzyjać powstaniu rozwarstwienia aorty. Najważniejsze z nich to przede wszystkim:

• występowanie przypadków rozwarstwienia aorty w rodzinie,
• palenie papierosów,
• choroby serca i wrodzone wady serca,
• nadciśnienie tętnicze,
• trzeci trymestr ciąży,
• zespół Marfana i inne nieprawidłowości tkanki łącznej,
• płeć męska,
• wiek powyżej 50. roku życia,
• urazy klatki piersiowej lub jamy brzusznej,
• wielotorbielowatość nerek,
• przewlekłe stosowanie glikokortykosteroidów lub leków immunosupresyjnych,
• przebyte w przeszłości operacje kardiochirurgiczne.

Objawy rozwarstwienia aorty

Biorąc pod uwagę czas utrzymywania się objawów rozwarstwienia aorty, wyróżnić można ostre i przewlekłe rozwarstwienie aorty. Ile trwa każda z tych postaci? Ostre rozwarstwienie aorty cechuje się występowaniem objawów krócej niż przez dwa tygodnie. Zdecydowana większość zgonów spowodowanych rozwarstwieniem aorty występuje w ciągu dwóch tygodni od pojawienia się objawów. Z kolei postać przewlekła rozwarstwienia aorty cechuje się występowaniem objawów w czasie dłuższym niż dwa tygodnie.

Jakie są objawy tętniaka aorty brzusznej? Przede wszystkim – rozwarstwieniu aorty towarzyszy nagły, silny ból zlokalizowany w okolicy jamy brzusznej lub pleców. Ból może mieć charakter wędrujący, przesuwając się zgodnie z kierunkiem rozwarstwiania ściany naczynia. Dolegliwościom bólowym może towarzyszyć osłabienie, zlewne poty, nudności i wymioty. A jak objawia się rozwarstwienie aorty piersiowej? Może pojawić się silny ból w obrębie klatki piersiowej, zlokalizowany najczęściej między łopatkami. Ponadto może pojawić się omdlenie wywołane spadkiem ciśnienia krwi.

Jak rozpoznać tętniaka aorty brzusznej?

Gdy pojawia się rozwarstwienie aorty brzusznej, objawy są na tyle dotkliwe, że nie można ich przeoczyć. Wówczas konieczna jest jak najszybsza diagnostyka rozwarstwienia aorty. Diagnostyka rozwarstwienia aorty brzusznej czy piersiowej polega na wykonaniu badań obrazowych.  Najlepiej sprawdzają się takie metody obrazowania jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Zaletą tomografii komputerowej jest nieinwazyjny charakter badania, a także krótki czas trwania procedury. Rezonans magnetyczny jest badaniem nieco dłuższym, a także występuje konieczność podania środka cieniującego, który jest kilka razy bardziej toksyczny dla nerek niż środki jodowe podawane podczas tomografii. Niekiedy wykonywana jest echokardiografia przezprzełykowa. Ponadto u pacjenta, u którego podejrzewane jest rozwarstwienie aorty, EKG pomaga stale monitorować pracę serca.

Metody leczenia rozwarstwienia aorty

Zdiagnozowanie rozwarstwienia aorty wymaga jak najszybszego wdrożenia leczenia. Zazwyczaj stosowane jest leczenie zabiegowe, które może mieć charakter otwartego zabiegu operacyjnego lub zabiegu wewnątrznaczyniowego. Otwarty zabieg operacyjny wymaga przecięcia mostka lub boku klatki piersiowej, a następnie wszycia protezy naczyniowej w miejsce usuniętego fragmentu naczynia z rozwarstwieniem ściany. Znacznie mniej inwazyjną procedurą jest wewnątrznaczyniowy zabieg naprawczy. Wystarczy wykonać niewielkie nacięcie w okolicy biodra, co ma na celu uzyskanie dostępu do tętnicy udowej. Do światła tego naczynia krwionośnego wprowadzany jest specjalny cewnik, który pokonuje drogę od tętnicy udowej, poprzez tętnicę biodrową wewnętrzną i tętnicę biodrową wspólną, docierając do aorty. W miejscu docelowym umieszczany jest stentgraft, czyli rurka ze specjalnej tkaniny, która umożliwia wzmocnienie ścian aorty.

W przypadku niewielkiego rozwarstwienia aorty możliwe jest leczenie zachowawcze, a także ciągłe monitorowanie stanu chorego. Farmakoterapia rozwarstwienia aorty obejmuje przede wszystkim leki na nadciśnienie (beta-blokery).

Czy można zapobiec rozwarstwieniu aorty?

Profilaktyka rozwarstwienia aorty sprowadza się do unikania modyfikowalnych czynników ryzyka. Należy regularnie mierzyć ciśnienie krwi, a jeżeli zdiagnozowane zostanie nadciśnienie – trzeba stosować leki obniżające jego wartość, ograniczyć spożycie soli oraz prowadzić aktywny tryb życia. Konieczne jest ponadto zrezygnowanie z palenia papierosów. U osób ze zdiagnozowanymi dziedzicznymi schorzeniami tkanki łącznej wskazane są częstsze kontrole lekarskie.

Bibliografia:

1. Zagrodzka M., Domaradzki W., Vademecum radiologiczne kardiologa i kardiochirurga – rozwarstwienie aorty piersiowej, Kardiologia po Dyplomie, 2011.