Co wykrywa badanie RTG? Kiedy należy wykonać prześwietlenie?

RTG, potocznie nazywane prześwietleniem, wykorzystywane jest w różnych specjalnościach medycyny. Badanie polega na naświetlaniu określonego rejonu ciała wiązką promieni rentgenowskich. Procedura pozwala uzyskać obrazy m.in. klatki piersiowej, kręgosłupa oraz jamy brzusznej, a tym samym określić rozpoznanie oraz zaplanować dalsze leczenie.

Czym jest badanie RTG?

Badanie RTG (inaczej rentgen lub prześwietlenie) to technika obrazowania bazująca na wykorzystaniu promieniowania X, które generowane jest przez lampę rentgenowską. Promienie padają na światłoczułą kliszę rentgenowską, tworząc obraz danych narządów. Tkanki twarde (kości) pochłaniają największą ich ilość, dlatego na zdjęciu zawsze będą przybierać jaśniejszą barwę. Ciemniej uwidocznią się natomiast tkanki miękkie.

W celu lepszego zobrazowania badanej okolicy specjalista może podjąć decyzję o zastosowaniu środka cieniującego, czyli kontrastu radiologicznego, który może być podany dożylnie, doustnie lub doodbytniczo. RTG z kontrastem wykorzystuje się w badaniu narządów m.in. układu pokarmowego (żołądka, przełyku, jelit), a także układu moczowego.

Kiedy wykonuje się RTG?

Rentgen wykonywany jest w celu rozpoznania lub wykluczenia choroby oraz monitorowania tego, jak postępuje dane schorzenie. Za pomocą badania możemy przeprowadzić:

• RTG klatki piersiowej – jako kontrola stanu płuc u palaczy, w ramach wymaganych badań okresowych, przy podejrzeniu m.in. zapalenia płuc, zmian nowotworowych itp.,

• RTG jamy brzusznej – rozpoznanie wrzodów żołądka, perforacji żołądka oraz innych stanów zapalnych,

• RTG stawów – przy podejrzeniu kontuzji i urazów (złamań, skręceń, zwichnięć),

• RTG kręgosłupa – ocena zmian zwyrodnieniowych i wad postawy danego odcinka kręgosłupa,

• RTG czaszki – klasyfikacja urazów w obrębie twarzoczaszki, podejrzenie wad wrodzonych i stanów chorobowych (m.in. zespół pustego siodła), przy bólach głowy o nieustalonej przyczynie.

Przeciwwskazania do badania RTG

RTG nie jest zalecane u kobiet będących w pierwszym trymestrze ciąży oraz u małych dzieci, jednak zawsze decyzja należy do lekarza prowadzącego. Jeśli specjalista uzna, że korzyści płynące z diagnostyki przewyższają ryzyko, może zalecić zdjęcie RTG z zachowaniem szczególnych środków ostrożności.

Jak przygotować się do badania RTG?

Badanie RTG nie wymaga specjalnego przygotowania. Wyjątkiem jest prześwietlenie jamy brzusznej, miednicy oraz odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa. Wówczas w dzień poprzedzający badanie należy zachowywać lekkostrawną dietę, wykluczając spożywanie produktów wzdymających (napojów gazowanych, warzyw kapustnych, mleka i jego przetworów).

Zalecane jest także przyjmowanie środków rozpuszczających pęcherzyki gazu w jelitach, ponieważ ich nadmiar może zakłócić powstały obraz. Preparaty trzeba zażywać według ulotki dołączonej do opakowania. W dniu badania do pracowni należy zgłosić się na czczo z wcześniejszymi wynikami (jeśli takie masz). W przypadku przyjmowania leków na stałe, trzeba zażyć je normalnie, zgodnie z zaleceniami, popijając niewielką ilością wody niegazowanej.

Jeśli badanie RTG będzie wykonywane z kontrastem, wcześniej należy wykonać badanie krwi w celu oznaczenia poziomu kreatyniny. Elementy metalowe, jak spinki, zegarki czy biżuteria mogą zaburzać obraz, dlatego przed wejściem do gabinetu specjalisty należy je zdjąć.

Przebieg prześwietlenia RTG

Badanie RTG trwa krótko (ok. 10-15 min) i jest bezbolesne. Technik radiolog odpowiedzialny za wykonanie zdjęcia informuje o jego przebiegu oraz instruuje, jaką pozycję należy przyjąć. Przy obrazowaniu większych partii ciała, niezbędne jest nałożenie specjalnego fartucha ochronnego, który osłania narządy rodne i pochłania promieniowanie.

Ile się czeka na wynik RTG?

Zdjęcie RTG dostępne jest od razu po prześwietleniu. Następnie radiolog sporządza opis uzyskanego obrazu, w pilnych sytuacjach wykonuje się go od ręki. Badanie przekazuje się do karty pacjenta, aby lekarz prowadzący miał do niego jak najszybszy wygląd. RTG z kontrastem może wymagać dodatkowego czasu na przetworzenie i analizę wyników.

Czy na badanie RTG trzeba mieć skierowanie?

Na badanie RTG wymagane jest skierowania od lekarza pierwszego kontaktu lub innego specjalisty, zarówno w przypadku wykonywania go na NFZ, jak i prywatnie. Bez skierowania może być wykonane wyłącznie diagnostyka z zastosowaniem promieniowania jonizującego do celów stomatologicznych (badania wewnątrzustne, densytometria).

Bibliografia: 

1. Herring W., Podręcznik radiologii, Wyd. 4, Wrocław 2020.
2. Pruszczyński B., Cieszanowski A., Diagnostyka obrazowa RTG, TK, USG i MR, Warszawa 2014.
3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 18 lutego 2011 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej.