RZS – dieta łagodząca objawy zapalenia stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów RZS to stan zapalny stawów, rozwijający się na podłożu procesu autoimmunologicznego. Choroba ma charakter przewlekły, a w celu łagodzenia jej objawów konieczne jest stosowanie odpowiedniej farmakoterapii. Kluczowe znaczenie ma także odpowiednia dieta przy RZS. Dieta powinna bazować na produktach łagodzących stan zapalny, unikając produktów o działaniu prozapalnym. A zatem – co jeść na zdrowe stawy, a jaka dieta przy reumatyzmie nie jest wskazana.

Dieta przy zapaleniu stawów – ogólne zasady 

Reumatoidalne zapalenie stawów to choroba przebiegająca ze stanem zapalnym, rozwijającym się w obrębie stawów. Początkowo zajęte są niewielkie stawy dłoni i stóp, a z czasem zapalenie pojawia się także w większych stawach, np. łokciowych, kolanowych, biodrowych czy ramiennych. Warto wspomnieć, że stan zapalny nie ogranicza się jedynie do stawów – proces chorobowy może zająć naczynia krwionośne, układ oddechowy, układ nerwowy czy nerki.  

Jednym z najistotniejszych elementów leczenia RZS jest odpowiedni model żywienia. Dieta przy reumatoidalnym zapaleniu stawów pozwala złagodzić stan zapalny – dlatego należy skoncentrować się na wykluczeniu tych produktów, które mogą nasilać zapalenie. Nie powinno natomiast zabraknąć produktów o potencjale przeciwzapalnym. Ponieważ jednym z niekorzystnych czynników rokowniczych w przebiegu RZS jest nadmierna masa ciała, zalecane jest stosowanie takiego sposobu odżywiania, który umożliwia utrzymanie prawidłowej masy ciała. Warto pamiętać jeszcze o roli diety ze wspomaganiu chrząstki stawowej, która jest niszczona przez toczący się stan zapalny. Najbardziej optymalnym modelem odżywiania wydaje się być dieta śródziemnomorska, w której nie brakuje takich składników jak: 

• liczne antyoksydanty, wspomagające walkę organizmu ze stanem zapalnym; 
• nienasycone kwasy tłuszczowe, które wykazują działanie przeciwzapalne; 
• pełnowartościowe białko, które może wspomagać odbudowę chrząstki tłuszczowej; 
• błonnik, który zapewnia uczucie sytości i ułatwia utrzymanie prawidłowej masy ciała. 

Co jeść przy RZS? 

W diecie osób chorych na RZS nie powinno zabraknąć wartościowych źródeł nienasyconych kwasów tłuszczowych omega 3, które skutecznie łagodzą stany zapalne. Co jeść na zdrowe stawy? W posiłkach nie powinno zabraknąć takich produktów jak: 

• tłuste ryby morskie (makrela, łosoś, tuńczyk, sardynki), 
• nierafinowane oleje roślinne oraz oliwa z oliwek, 
• orzechy i nasiona. 

Aby wspomóc odbudowę chrząstki stawowej, warto zadbać o odpowiednio wysoką podaż białka, fosforu oraz wapnia. Świetnymi źródłami tych związków są owoce morza, ryby, mięsa, jaja oraz nabiał. Można także spożywać produkty zawierające kolagen, czyli białko stanowiące podstawowy budulec tkanki łącznej. Można go znaleźć w takich produktach jak galaretki mięsne, owocowe oraz rybne, a także golonka. Jednak w przypadku tej ostatniej lepiej nie przesadzać z jej spożyciem, gdyż jest to danie kaloryczne. A przecież u osób, u których zdiagnozowany został reumatyzm, dieta nie powinna dostarczać zbyt wielu kalorii. Dlatego warto przyjrzeć się bliżej kaloryczności diety.  

Jeśli masa ciała jest prawidłowa, wówczas można przyjmować w ciągu dnia tyle kalorii, ile wynika z dziennego zapotrzebowania energetycznego organizmu. Natomiast osoby z nadmierną masą ciała powinny stosować deficyt kaloryczny rzędu 300-400 kalorii. 

Dieta na ból stawów i stan zapalny nie powinna być uboga w warzywa. Dotyczy to zdecydowanej większości warzyw, w tym: 

• zielonych liści,  
• ogórków, 
• brokułów, 
• kalafiorów, 
• buraków, 
• marchwi, 
• selera 
• pietruszki, 
• warzyw strączkowych. 

Warto jednak pamiętać o tym, że istnieje kilka wyjątków. Czy pomidory szkodzą na stawy? Osoby z reumatoidalnym zapaleniem stawów powinny unikać warzyw psiankowatych, w tym pomidorów, bakłażana, papryki – mogą one zaostrzać objawy stanu zapalnego stawów.

Czego nie jeść przy RZS? 

U osób, u których zdiagnozowano zwyrodnienie stawów, dieta powinna być wolna od produktów mogących wzmacniać stan zapalny. Najogólniej mówiąc – niewskazane jest spożywanie wszelkich wysokoprzetworzonych produktów, takich jak fast foody, słodycze, dania instant, słone przekąski. Nie zaleca się spożywać tłuszczów trans, gdyż mają one wysoki potencjał prozapalny. Poza wspomnianymi produktami o wysokim stopniu przetworzenia, tego typu tłuszcze występują także w margarynach, smażonych mięsach, frytkach i chipsach. Wskazane jest ograniczenie spożycia cukru pod wszelką postacią. Dotyczy to cukru dodawanego do kawy i herbaty, słodyczy, ale także produktów zawierających węglowodany proste. Mowa m. in. o białym pieczywie i makaronie, wyrobach garmażeryjnych. 

Warto ograniczyć przyjmowanie słodzonych napojów, mocnej kawy i herbaty, a także całkowicie wykluczyć alkohol.

Jakie witaminy przy RZS warto suplementować? 

Wiadomo już, co jeść przy zapaleniu stawów. Dietę dobrze jest uzupełnić o odpowiednie suplementy diety. Przede wszystkim – wskazane jest suplementowanie witaminy D, która normalizuje pracę układu immunologicznego, przez co może nasilać procesy zapalne i autoimmunologiczne. Dobrze jest także przyjmować probiotyki, co zapobiega zaburzeniom składu mikroflory jelitowej, często współwystępującej z RZS. 

W łagodzeniu stanu zapalnego pomocne mogą być preparaty z kwasami omega 3 czy kurkuminą. A odbudowę chrząstki stawowej mogą wspomóc preparaty z siarczanem chondroityny oraz kolagenem. 

Źródła:

1. Barnett M. i in., Treatment of rheumatoid arthritis with oral type II collagen. Results of a multicenter, double-blind, placebo-controlled trial.; Arthritis Rheum. 1998 Feb;41(2):290-7; https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9485087/ (dostęp online 12.11.2022 r.)
2. Quo X. i in., Rheumatoid arthritis: pathological mechanisms and modern pharmacologic therapies; Bone Res. 2018; 6: 15; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5920070/ (dostęp online 12.11.2022 r.)
3. Muller S., Pfeuffer C.; Właściwe i smaczne żywienie w reumatyzmie; Warszawa 2003; Wydawnictwo Lekarskie PZWL