Sawant – co kryje się pod tym terminem? Jak działa umysł osoby cierpiącej na zespół sawanta?

Sawant to jeden z przypadków, gdy działanie ludzkiego umysłu okazuje się dla naukowców wielką tajemnicą. Na zespół sawanta cierpią osoby z autyzmem oraz zaburzeniami neurorozwojowymi, które przy bardzo niskim ilorazie inteligencji, wykazują nieprzeciętne zdolności muzyczne, plastyczne lub matematyczne.

Sawant właściwie nie potrafi samodzielnie egzystować, jest zdany na opiekę innych, natomiast jego umiejętności z zakresu plastyki, matematyki lub muzyki potrafią wprowadzić w osłupienie.

Na czym polega zespół sawanta?

Sawant może biegle posługiwać się kilkunastoma językami, genialnie odtworzyć z pamięci utwór muzyczny lub dokonywać w pamięci skomplikowanych obliczeń. Jednak umiejętności te towarzyszą poważnym zaburzeniom. Ponad połowa sawantów to autyści, a zespół sawanta dotyka również osób z zaburzeniami neurorozwojowymi. Zalicza się do nich dysleksję, opóźnienie mowy oraz jąkanie.

Sawant oznacza osobę niepełnosprawną intelektualnie, lecz jednocześnie wybitnie uzdolnioną. Zespół sawanta to stan upośledzenia fizycznego i psychicznego, któremu towarzyszą niezwykłe zdolności oraz talent w wybranej dziedzinie. Najczęściej są to muzyka, plastyka, rzeźba, matematyka i zdolności językowe. Sawantyzm rozpoznaje się, gdy zdolność dziecka w jednej dziedzinie jest ponadprzeciętnie wysoka, biorąc pod uwagę jego iloraz inteligencji (IQ) lub ogólny poziom funkcjonowania.

Termin „sawant” został wprowadzony w 1887 roku przez lekarza J. Langdona Downa, który zaproponował pojęcie „idiota-sawant”, czyli uczony głupiec. Wcześniej jednak, w 1789 roku, podobnymi przypadkami zajmował się już pionier amerykańskiej psychiatrii Benjamin Russel.

Zespół sawanta – przyczyny

Zespół sawanta objawia się u osób upośledzonych umysłowo, po urazach głowy lub z zaburzeniami neurorozwojowymi. U pacjentów tych w pełni prawidłowo nie działa lewa półkula, a dokładniej jest przedni płat skroniowy. Uszkodzenie to przekłada się na zwiększoną aktywność tzw. kory nowej znajdującej się w półkuli prawej. Można więc uznać, że półkula prawa (odpowiadająca za zdolności artystyczne) rekompensuje swoją zwiększoną aktywnością uszkodzenia, do których doszło w półkuli lewej.

Ważnym czynnikiem w rozwoju sawantyzmu jest również działanie testosteronu, który w trakcie rozwoju płodowego negatywnie oddziałuje na rozwój lewej półkuli. Tłumaczy to, dlaczego sawanci to częściej mężczyźni niż kobiety.

Zespół sawanta występuje w postaci wrodzonej związanej z nieprawidłowym rozwojem lewej półkuli, szybszym rozwojem półkul w okresie prenatalnym, który prowadzi do dominacji prawej półkuli. Istnieje również nabyty zespół sawanta związanym z otępieniem czołowo-skroniowym i wynikającym z tego upośledzeniem płata skroniowego lewej półkuli. Zespół sawanta może także pojawić się przy mechanicznym uszkodzeniu lewej półkuli mózgu (uraz głowy w wyniku wypadku lub rany postrzałowej).

Syndrom sawanta jest jednym z najbardziej fascynujących zjawisk w medycynie i psychologii. Mechanizm odpowiadający za pojawienie się u danego pacjenta określonych zdolności nadal jednak nie został odkryty. Niektórzy badacze uważają, że przyczyny zespołu sawanta nigdy nie zostaną w pełni poznane. Niewątpliwie sawant jest dowodem na niezwykłą plastyczność ludzkiego mózgu.

Zespół sawanta – objawy

Zespół sawanta nie jest chorobą ani patologią. To niezwykły stan umysłu wynikający z upośledzenia fizycznego i psychicznego, któremu towarzyszą niezwykłe zdolności w określonym obszarze życia. Sawantyzm cechuje współwystępowanie deficytów poznawczych z genialnymi umiejętnościami.

Zespół sawanta objawia się:

• zdolnościami matematycznymi – prowadzeniem skomplikowanych obliczeń w pamięci, zapamiętywaniem i odtwarzaniem bardzo długich ciągów liczb, precyzyjnym odmierzaniem czasu, „kalendarzowym kalkulatorem”, czyli umiejętnością podania dnia tygodnia przypadającego na konkretną datę (np. za 65 lat);
• zdolnościami plastycznymi – zarówno manualnymi, jak i wizualnymi; malarze lub rzeźbiarze potrafią odtwarzać ludzi i zwierzęta z anatomicznymi szczegółami, często ich dzieła powstają w bardzo krótkim czasie;
• zdolnościami językowymi – błyskawicznym przyswajaniem nowej gramatyki i słownika danego języka; sawanci mówią czasami w kilku lub kilkunastu językach świata, choć zdolności te mogą mieć charakter „pamięci bez pojmowania”;
• zdolnościami muzycznymi – chodzi zarówno o umiejętność dokładnego odtworzenia utworu z pamięci, jak i zdolności kompozytorskie oraz wirtuozerskie.

Najsłynniejsi sawanci

Sawantem, który stał się pierwowzorem postaci z „Rain Mana”, był Kim Peek, który jednym okiem czytał jedną stronę książki, drugą – drugim okiem. Znał na pamięć aż 12 000 pozycji i historię praktycznie każdego kraju i jego władców. Był też „kalendarzowym kalkulatorem”.

Leslie Lemke, chory na porażenie mózgowe i jaskrę, w wieku 16 lat odtworzył w pamięci koncert fortepianowy nr 1 Czajkowskiego, mimo iż nigdy nie grał na fortepianie.

Gottfrid Mind, „Rafael kotów”, potrafił stworzyć niezwykle dokładne anatomicznie portrety zwierząt.