Schadenfreude – co to jest, co jest przyczyną

Schadenfreude to powszechne zjawisko definiowane jako „przyjemność czerpana z kłopotów innych”. Termin pochodzi od niemieckich słów „schaden”, co oznacza zniszczenie i „freude”, czyli radość.

Co to jest schadenfreude?

Schadenfreude, czyli „radość ze zniszczenia”, jest napędzana negatywnymi emocjami i myślami na temat drugiej osoby. Te negatywne emocje mogą obejmować zarówno nienawiść, jak i zazdrość.

To wyrażenie często stosuje się w sytuacji, gdy cudza krzywda zdaje się być zasłużona. Na przykład, gdy amerykański prezydent Donald Trump, który wielokrotnie bagatelizował pandemię COVID-19, publicznie ujawnił, że miał pozytywny wynik testu na obecność wirusa, wiele osób deklarowało odczuwanie radości z „zasłużonego nieszczęścia”. Osoby publiczne i celebryci to grupy, które wyjątkowo często wywołują poczucie schadenfreude.

Jednak schadenfreude nie ogranicza się tylko do znanych osób. Można czuć schadenfreude, gdy wyjdzie na jaw romans znajomego lub gdy nowy samochód sąsiada zostanie zniszczony w wyniku wypadku. Niektóre osoby mogą przeżywać schadenfreude i jednocześnie nie dopuszczać tego do świadomości – ponieważ uznają cieszenie się z nieszczęścia innego człowieka za złe moralnie.

Co jest przyczyną schadenfreude?

Często zdarza się ludziom klasyfikować innych jako „dobrych” lub „złych”. Etykietowanie ludzi jest mechanizmem zapobiegającym zranieniom emocjonalnym.

Schadenfreude, częściej doświadcza się, gdy coś negatywnego przytrafia się „złej” osobie. Ta porażka osobie ze shadenfreude wydaje się po prostu karą, przywraca więc wiarę w sprawiedliwość. A poczucie sprawiedliwości jest o tyle przyjemne, że potwierdza, iż w życiu wszystko ma swój porządek. Oczywiście, rzeczywistość jest bardziej skomplikowana.

Czemu ludzie czują się źle z schadenfreude?

Schadenfreude nie jest najprzyjemniejszą emocją, jeśli świadomie się ją rozpoznaje. Psycholodzy uważają, że jest ku temu powód: jest to uczucie samolubne, a samolubstwo nie jest cenioną cechą charakteru w naszej kulturze.

Kiedy ktoś inny przeżywa ból i nieszczęście, inni mogą odczuwać z tego jakąś formę przyjemności, ponieważ są zadowoleni, że im się to nie przytrafia. Ale można też myśleć, że jeśli coś przydarzyło się komuś innemu, zmniejsza się prawdopodobieństwo, że dokładnie to samo zdarzy się nam.

Schadenfreude a zazdrość

Bywa też, że osoby doświadczające schadenfreude mogą odczuwać zazdrość w stosunku do innych lub porównywać się z nimi. Tak więc czerpanie przyjemności z czyjejś porażki, wynikać może również z tego, że toruje ona drogę do sukcesu tej drugiej osoby lub sprawia, że obiekt zazdrości staje się mniej tej zazdrości „godny”.

Schadenfreude a socjopatia i kompleks wyższości

W niektórych przypadkach schadenfreude jest mechanizmem podobnym do tego, który stoi za dręczeniem innych w szkole czy pogardą dla mniejszości.

Poczucie wyższości jest mechanizmem radzenia sobie i budowania samooceny. Taka samoocena jest tymczasowa i oparta o czynniki zewnętrzne, co nie pomaga w długotrwałym poczuciu wartości.

Schadenfreude nie jest najbardziej pozytywną ludzką emocją, ale w większości przypadków jego odczuwanie jest normalne. Można też walczyć z tymi skłonnościami do myślenia i odczuwania, zwłaszcza poprzez skupienie się na własnych sukcesach i samodoskonaleniu, nie porażkach innych.

Źródła:

1. Wang, Shensheng; Lilienfeld, Scott O.; Rochat, Philippe (2019-01-01). „Schadenfreude deconstructed and reconstructed: A tripartite motivational model”. New Ideas in Psychology. 52: 1–11;
2. Rosenbaum, Ron (2000). The Secret Parts of Fortune. p. 645;
3. Smith, Richard H. 2013. The Joy of Pain: Schadenfreude and the Dark Side of Human Nature. Oxford University Press.