Schizofrenia paranoidalna jako poważny problem psychiczny

Schizofrenia paranoidalna to trudne i złożone zaburzenie psychiczne, które znacząco wpływa na życie zarówno samego pacjenta, jak i jego najbliższych. Osoby dotknięte tą chorobą doświadczają nieprzewidywalnych urojeń, omamów oraz innych specyficznych objawów. Dla rodziny i opiekunów to często duże wyzwanie, aby zrozumieć i wspierać chorego w codziennym życiu. 

Co to jest schizofrenia paranoidalna? 

Schizofrenia paranoidalna (ICD10: F20.0) jest jednym z podtypów schizofrenii, charakteryzującym się przede wszystkim obecnością urojeń i omamów wzrokowo-słuchowych. Osoby cierpiące na tę chorobę często doświadczają błędnych przekonań, na przykład sądząc, iż inni ludzie spiskują przeciwko nim, są wobec nich nieszczery lub że grozi im poważne niebezpieczeństwo.  

Mogą one również mieć urojenia wielkościowe, wierząc w swoje niezwykłe zdolności lub specjalną misję do wykonania. Szacuje się, że schizofrenia paranoidalna stanowi nawet 60% wszystkich przypadków schizofrenii, co czyni ją najczęstszym podtypem tej choroby. 

Schizofrenia paranoidalna dwubiegunowa 

Schizofrenia paranoidalna i choroba afektywna dwubiegunowa to dwa odrębne zaburzenia psychiczne, które czasami mogą być mylone ze względu na pewne podobieństwa w objawach, ale różnią się znacząco w naturze i przebiegu. Warto pamiętać, że schizofrenia paranoidalna dwubiegunowa to niepoprawne określenie.  

Choroba afektywna dwubiegunowa jest zaburzeniem nastroju, które powoduje ekstremalne wahania między stanami maniakalnymi (podwyższonym nastrojem, energią i aktywnością) a epizodami depresji (niskim nastrojem, utratą energii i zainteresowań).  

Schizofrenia paranoidalna – objawy charakterystyczne choroby 

Najważniejsze objawy schizofrenii paranoidalnej to: 

• halucynacje – słuchowe (słyszenie głosów), wzrokowe, czuciowe (poczucie, że coś chodzi po ciele), węchowe i smakowe; 
• urojenia prześladowcze – przekonanie o byciu prześladowanym, będącym w ciągłym niebezpieczeństwie; 
• urojenia odsłonięcia – przekonanie, że myśli są dostępne dla innych bez zgody pacjenta; 
• urojenia odnoszące (ksobne) – poczucie, że jest się przedmiotem szczególnego zainteresowania i obserwacji przez innych; 
• urojenia owładnięcia – przeświadczenie, że myśli i zachowania są kontrolowane przez zewnętrzne siły; 
• dezorganizacja myślenia – chaotyczna mowa, trudności w tworzeniu spójnych wypowiedzi; 
• deficyty poznawcze – problemy z pamięcią, koncentracją uwagi i funkcjami wykonawczymi; 
• zaburzenia psychomotoryczne – nadmierna pobudliwość lub znaczące spowolnienie ruchów; 
• zaburzenia zachowania – nietypowe, niedostosowane do sytuacji działania, takie jak śmianie się w nieodpowiednich momentach; 
• objawy negatywne – apatia, anhedonia (brak zdolności do odczuwania radości), wycofanie się z życia społecznego, małomówność. 

Schizofrenia paranoidalna – przyczyny  

Przyczyny schizofrenii paranoidalnej są złożone i wieloaspektowe, a dokładny mechanizm jej powstawania nie został w pełni poznany. Uważa się, że schizofrenia wynika z interakcji czynników:  

• biologicznych;  
• genetycznych;  
• środowiskowych; 
• psychologicznych.  

Przykładowo czynniki biologiczne obejmują nieprawidłowości w strukturze i funkcjonowaniu mózgu, a predyspozycje genetyczne zwiększają ryzyko zachorowania, szczególnie u osób z historią choroby w rodzinie.

Czy schizofrenia paranoidalna jest dziedziczna? 

Badania wskazują, że osoby, których rodzeństwo cierpi na schizofrenię, mają dziesięciokrotnie większe ryzyko zachorowania w porównaniu do ogólnej populacji. W przypadku, gdy rodzice są chorzy, ryzyko wzrasta jeszcze bardziej. Schizofrenia paranoidalna może być więc dziedziczna, ale genetyczne obciążenie nie jest jedynym czynnikiem determinującym jej rozwój. 

Jak rozpoznać schizofrenię paranoidalną? 

Rozpoznanie schizofrenii paranoidalnej jest skomplikowane i wymaga zaangażowania lekarza psychiatry lub psychologa klinicznego. Diagnoza opiera się na szczegółowym wywiadzie z pacjentem oraz jego rodziną, a także na obserwacji zachowania chorego. Specjalista korzysta z kryteriów zawartych w klasyfikacjach medycznych, aby dokładnie rozpoznać schorzenie i opracować plan leczenia.  

Ważne jest, aby w przypadku zauważenia objawów schizofrenii paranoidalnej, takich jak urojenia i omamy, jak najszybciej skontaktować się z profesjonalistą, ponieważ osoby cierpiące na to zaburzenie często nie są świadome swojego stanu. W celu wykluczenia innych schorzeń proces diagnostyczny może obejmować dodatkowe badania, takie jak: 

• testy psychologiczne; 
• testy neurologiczne; 
• rezonans magnetyczny. 

Schizofrenia paranoidalna – leczenie 

Czy można wyleczyć schizofrenię paranoidalną? Niestety nie, pacjenci chorują przez całe życie. Jednak dzięki odpowiedniemu leczeniu możliwa jest remisja schizofrenii paranoidalnej – to stan, w którym objawy choroby są minimalne lub nieobecne.  

Podstawą terapii jest farmakoterapia, polegająca na stosowaniu leków przeciwpsychotycznych pierwszej lub drugiej generacji, które pomagają kontrolować halucynacje i urojenia. Ważnym elementem jest również psychoterapia, psychoedukacja oraz terapia zajęciowa, które wspierają pacjenta w radzeniu sobie z chorobą. 

Dodatkowo pomóc może modyfikacja stylu życia, obejmująca zdrowe odżywianie, regularną aktywność fizyczną, odpowiednią ilość snu oraz unikanie alkoholu i innych używek – takie działanie przyczynia się do poprawy ogólnego stanu zdrowia i jakości życia pacjenta. 

Jak rozmawiać z chorym na schizofrenię paranoidalną? 

Rozmowa z osobą cierpiącą na schizofrenię paranoidalną wymaga szczególnej troski, empatii i zrozumienia. Przede wszystkim należy podejść do pacjenta z szacunkiem i akceptacją, bez obawiania się kontaktu z powodu choroby. Ważne, aby zdawać sobie sprawę, że urojenia i omamy, które pacjent przeżywa, są dla niego rzeczywistością. Nie jest skuteczne przekonywanie osoby chorej do zmiany swoich przekonań, ponieważ może to jedynie spotęgować jej niezrozumienie i poczucie zagrożenia.  

Schizofrenia paranoidalna a renta na stałe 

Osoby cierpiące na schizofrenię paranoidalną często mają problemy z utrzymaniem pracy, co może prowadzić do konieczności ubiegania się o rentę na stałe. Procedura wymaga udokumentowania choroby przez specjalistów oraz wykazania, że objawy uniemożliwiają wykonywanie jakiejkolwiek pracy zawodowej. Otrzymanie renty pozwala pacjentom na uzyskanie stabilnego źródła dochodu, co jest niezbędne do pokrycia kosztów leczenia i codziennego życia. 

O ekspercie:

prof. dr. hab. n. med. Napoleon Waszkiewicz – kierownik Kliniki Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Link do rozmowy: https://www.hellozdrowie.pl/prof-napoleon-waszkiewicz-mam-pacjentow-chorych-na-schizofrenie-ktorzy-bali-sie-wyjsc-na-ulice-a-dzis-rozwijaja-sie/

1. Glinowiecki M., Schizofrenia w rodzinie a system wsparcia społecznego, Analiza socjologiczna, Uniwersytet Warszawski, 2017.
2. https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/view/72848 [dostęp 23.06.2024].
3. https://www.nhs.uk/mental-health/conditions/schizophrenia/causes/ [dostęp 23.06.2024].
4. Kreft M., Proces pielęgnowania pacjenta ze schizofrenią paranoidalną, Research Gate, 2021.
5. Wroński M., Liśkiewicz P., Samochowiec J., Paranoid schizophrenia – gender differences in the course of the disease, Psychiatria Spersonalizowana 2023, 2(1):20-25.