Sepsa (posocznica) – na czym polega? Jakie są jej przyczyny, objawy i sposoby leczenia?

Sepsa, nazywana także posocznicą, to ogólnoustrojowa reakcja zapalna, której pierwotną przyczyną jest zakażenie bakteryjne, grzybicze lub wirusowe. Sepsa może doprowadzić do uszkodzeń licznych narządów wewnętrznych, m.in. płuc czy nerek. Choć choroba jest zwykle wyleczalna, według statystyk śmiertelność u pacjentów wynosi aż 30 proc. Posocznica często wymaga długiego pobytu w szpitalu.

Co to jest posocznica?

Posocznica (inaczej sepsa) to ciężka, zagrażająca życiu odpowiedź organizmu na toczącą się infekcję. Dochodzi do niej, kiedy układ odpornościowy reaguje nadmiernie na zakażenie, przez co zaczyna niszczyć tkanki różnych organów. Posocznica może w ten sposób prowadzić do rozwoju niewydolności narządów niezbędnych do utrzymania podstawowych procesów życiowych.

Warto wiedzieć, skąd się bierze sepsa. Chorobą nie można zarazić się od innej osoby. Przenoszona może być jedynie infekcja, która u pacjenta wywołała posocznicę.

Posocznica – przyczyny

Przyczyną posocznicy jest zakażenie – w większości przypadków bakteryjne, choć duża część zachorowań na sepsę następuje również w wyniku infekcji wirusowej (m.in. wywołującej COVID-19 oraz grypę) oraz (znacznie rzadziej) grzybiczej.

Infekcja bardzo wieloma różnymi drobnoustrojami może doprowadzić do rozwoju posocznicy. Najczęściej jest ona związana z zakażeniami w obrębie:

• płuc,
• krwi (bakteriemia),
• układu moczowo-płciowego,
• układu pokarmowego,
• miejsc cewnikowania,
• uszkodzonej skóry.

Decydujące znaczenie w kontekście rozwoju posocznicy na skutek infekcji ma kondycja organizmu – zachorowanie jest możliwe przy znacznym osłabieniu odporności. U osób z prawidłowo działającym układem immunologicznym może wystąpić tzw. sepsa meningokokowa, wywoływana przez drobnoustroje (meningokoki).

Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia sepsy to:

• zabiegi operacyjne,
• wiek – sepsa najczęściej atakuje dzieci poniżej 1. roku życia  i osoby w starszym wieku,
• oparzenia,
• urazy,
• uprzednie leczenie sterydami,
• współistniejące choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, choroby płuc, wątroby i nerek, nowotwory,
• przebycie w ostatnim czasie poważnej choroby,
• wcześniejsze przebycie sepsy.

Posocznica – przebieg choroby

Jak wygląda sepsa w początkowym okresie? Pierwsze objawy posocznicy to przede wszystkim: bardzo wysoka (ok. czterdziestu stopni) lub bardzo niska (nawet trzydzieści cztery stopnie) temperatura ciała. Występują także:

• wzmożona aktywność pracy serca,
• dreszcze,
• silny ból głowy,
• wymioty,
• nagłe duszności.

Gdy zakażenie dostanie się do krwi, możemy mieć do czynienia z kolejnymi objawami sepsy:

• silnymi potami,
• wybroczynami, które przy sepsie początkowo mają postać czerwonej wysypki, a następnie zmieniają wygląd, przybierając postać zmian skórnych przypominających świeże siniaki; „siniaki” później łączą się tworząc większe obszary skóry o zmienionej barwie,
• blednięciem,
• znacznym osłabieniem,
• światłowstrętem,
• zaburzeniami świadomości.

Dodatkowo u pacjenta zaobserwować można objawy pierwotnej infekcji. Dla przykładu – w przypadku urosepsy, która jest posocznicą zapoczątkowaną przez zakażenie układu moczowo-płciowego u pacjenta występują zmiany takie jak zmniejszona ilość wydalanego moczu, ból w czasie oddawania moczu i uczucie ucisku w dolnej części pleców.

Jak długo rozwija się sepsa? Choroba często ma gwałtowny przebieg, wtedy w ciągu kilku lub kilkunastu godzin rozwijają się jej powikłania.

Posocznica może wywołać tzw. wstrząs septyczny. Jest to stan, w którym dochodzi do silnego spadku ciśnienia tętniczego krwi. Jedynie szybko wykryta sepsa daje szansę na wyzdrowienie. Choroba może w krótkim czasie doprowadzić rozwoju powikłań w postaci niewydolności narządów wewnętrznych – płuca nie pobierają wtedy dostatecznej ilości tlenu, serce nie pompuje krwi z dostateczną efektywnością, uszkodzeniu ulegają nerki.

W ciągu ostatnich dwudziestu lat naukowcy przeprowadzili wiele badań klinicznych i przetestowali dużą liczbę leków na sepsę. Skuteczność dostępnych środków jest jednak ograniczona, a sepsa pozostaje stanem zagrożenia życia nawet jeśli podjęta zostanie terapia.

Leczenie sepsy (posocznicy)

Leczenie posocznicy polega na stosowaniu antybiotyków, które zwalczają źródło zakażenia. Podtrzymuje się funkcje niewydolnych narządów wewnętrznych. Czasami konieczne bywa dożylne żywienie, dializoterapia, przetaczanie krwi, użycie respiratora oraz zastosowanie preparatów zawierających czynniki krzepnięcia.

Ile trwa leczenie sepsy? Wszystko zależy od konkretnego przypadku choroby. Sepsa zwykle wymaga pobytu w szpitalu przez okres od kilku dni do kilku tygodni. Powrót do pełni sił może jednak zająć znacznie więcej czasu.

Profilaktyka sepsy

Profilaktycznie powinniśmy dbać o swój układ immunologiczny. Sepsa nie wykształci się bez osłabienia odporności. By unikać zakażenia, należy pamiętać o podstawowych zasadach higieny. Zakażeniom meningokokami i wieloma innymi czynnikami zakaźnymi można skutecznie zapobiegać, stosując szczepienia ochronne.

Sepsa meningokokowa

Jednym z rodzajów posocznicy, na którą najbardziej narażone są dzieci (szczególnie noworodki i maluchy w 1. roku życia), jest sepsa meningokokowa. Meningokoki to inaczej bakterie należące do gatunku Neisseria meningitidis. Zakażenie tymi czynnikami infekcyjnymi może prowadzić do rozwoju zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, a w niektórych przypadkach również do sepsy. Objawy posocznicy meningokokowej u dzieci to m.in.:

• gorączka,
• niechęć do spożywania pokarmu,
• ból,
• wysypka,
• wybroczyny na skórze,
• senność,
• brak energii,
• splątanie.

Objawy skórne sepsy meningokokowej mogą ułatwić diagnozę choroby. Warto przeprowadzić tzw. test szklanki. Polega on na przyciśnięciu szklanki do obszaru skóry objętego wysypką – przez dno szklanki widoczny będzie jej kolor. Jeśli wysypka nie blednie pod wpływem nacisku, może to świadczyć o sepsie meningokokowej.