Sepsa – jak wyglądają objawy? Jak się leczy sepsę?

Słyszysz „sepsa” i myślisz – nieuchronna śmierć, w najlepszym wypadku trwałe kalectwo. Hasło „sepsa” budzi uzasadniony strach. Jakie są przyczyny i objawy sepsy? Czy – i jeśli tak, to jak – można ją leczyć? Sprawdzamy.

Sepsa – przyczyny

Bakterie są wszędzie i stykamy się z nimi bezustannie. Nasze organizmy z większością sobie radzą. Czasem tę walkę możemy odczuć, gdy pojawia się ból, gorączka, rzadziej obrzęk czy ropa. To prawidłowa reakcja organizmu, dzięki której stan zapalny nie rozprzestrzenia się po całym organizmie. A przynajmniej nie powinien.

U źródeł sepsy mogą leżeć zakażenia w obrębie zębów i dziąseł, infekcje dróg oddechowych, zakażenia skóry. Czasem to skutek ingerencji chirurgicznej. Zwykle sepsę powodują gronkowce, paciorkowce, pneumokoki, meningokoki.

Szczególnie podatne na sepsę są osoby mające obniżoną odporność jak m.in. noworodki i niemowlęta, zwłaszcza wcześniaki i dzieci urodzone z niską masą ciała, a także osoby po chemioterapii, radioterapii czy zażywające leki immunosupresyjne po przeszczepach. Zadaniem tych leków jest zapobieganie odrzuceniu przeszczepu, lecz zarazem powodują one zbijanie odporności do zera. Sepsa zagraża także osobom w podeszłym wieku, chorym na nowotwory, pacjentom z oparzoną lub uszkodzoną dużą powierzchnią ciała, osobom z cukrzycą, chorobami wątroby lub nerek. Może jednak zdarzyć się również u całkiem zdrowego człowieka.

Sepsą nie można się zarazić. Można jednak zarazić się drobnoustrojami, które mogą ją powodować. To, czy u danej osoby dojdzie do sepsy, to skutek indywidualnych predyspozycji, uwarunkowań i kondycji organizmu.

Podstawą jest zapobieganie rozwojowi sepsy, czyli dbałość o higienę, szczególnie w przypadku ran, unikanie kontaktu z chorymi, a w razie antybiotykoterapii zażywanie leków zgodnie ze wskazaniami medycznymi. Przerwanie leczenia po ustąpieniu objawów może doprowadzić do uodpornienia się bakterii na antybiotyk.

Sukcesywnie pojawiają się coraz częściej tzw. superbakterie jak klebsiella pneumoniae, odporne na znane współczesnej medycynie metody leczenia. Nie jest znana szczepionka przeciwko sepsie, choć można zaszczepić się na pneumokoki i meningokoki, które mogą prowadzić do sepsy.

Sepsa – objawy

Na pewno znacie z mediów te przerażające opisy sczerniałych kończyn, nosa, uszu. Czasem niezbędna jest amputacja niektórych części ciała, które obumierają wskutek zaburzenia krążenia.

O sepsie mówi się, gdy spełnione są następujące objawy: gorączka przekracza 38,3 °C, tętno wzrasta powyżej 90/min., zwiększa się również częstotliwość oddechów powyżej 20 na minutę, w badaniu krwi stwierdza się leukocytozę, czyli nadmiar białych krwinek (więcej niż 12 tys./ml) lub leukopenię, czyli niedobór białych krwinek (mniej niż 4 tys./ml). Zdarza się również, że sepsie towarzyszy spadek temperatury poniżej 36 stopni Celsjusza. Ponadto, we krwi pacjenta stwierdza się obecność drobnoustrojów: grzybów lub bakterii.

Wyróżnia się sepsę, ciężką sepsę i wstrząs septyczny, który jest najcięższym stanem. Dochodzi do niego, gdy wskutek braku odpowiedniej ilości tlenu i substancji odżywczych narządy przestają pracować prawidłowo.

Początki sepsy niestety łatwo przeoczyć, myląc je ze zwykłą infekcją. Niepokój powinny wzbudzać towarzyszące gorączce zaburzenia świadomości, duszności, niewydolność krążeniowa, wybroczynowa wysypka powodowana zakrzepami krwi. Charakterystyczny dla niej jest fakt, że nie ustępuje po ucisku.

U dzieci i niemowląt należy zwrócić uwagę na zmniejszone wydalanie moczu, płaczliwość, senność, zaburzenia ze strony układu oddechowego, zaburzenia napięcia mięśniowego (wiotkość), a także objawy skórne tj. wysypkę lub zblednięcie, zażółcenie czy zasinienie skóry.

Sepsa – leczenie

Sepsę można wykryć m.in. poprzez badanie na obecność markerów sepsy – prokalcytoniny. Urządzenie Labgeo IB-10W pozwala na rozpoznanie już w ciągu 20 min.

Sepsa leczona jest poprzez podawanie antybiotyków, zwykle kilku jednocześnie. Równolegle podawane są leki przeciwzakrzepowe, nasercowe i odpowiednie nawadnianie. Niezbędne jest ustalenie przyczyny zakażenia i ustalenie, jaki drobnoustrój jest za nie odpowiedzialny. Czy możliwe jest skuteczne leczenie sepsy?

– Trzeba wziąć pod uwagę dwa aspekty – podkreśla dr n.med. Andrzej Głuszak. – Obecność bakterii we krwi i ich rozsiew do wszystkich narządów. Antybiotyki mogą być skuteczne, o ile te drobnoustroje są na nie wrażliwe. Drugi aspekt to nieprawidłowa reakcja organizmu na patogen, czyli reakcja przebiegająca z uszkadzaniem własnych tkanek. W ten sposób tworzy się błędne koło autoagresji organizmu. Leczenie jest bardzo trudne i złożone, chociaż nie jest beznadziejne – podkreśla dr n.med. Andrzej Głuszak.

Statystycznie sepsa powoduje śmiertelność ok. 50 proc. pacjentów z takim rozpoznaniem, rocznie to w Polsce ok. 25 tys. osób, w Unii Europejskiej ok. 145 tys. ludzi, na całym świecie – nawet 6 milionów. W Wielkiej Brytanii to dziesiąta najczęstsza przyczyna śmierci.