Serce płucne – co kryje się pod tym terminem? Przyczyny, objawy i dostępne metody leczenia

Serce płucne powstaje jako konsekwencja nadciśnienia w tętnicach płucnych. Jest to rzadka choroba, która może być spowodowana przez wiele czynników. Początkowe objawy przewlekłego nadciśnienia płucnego są zazwyczaj mało charakterystyczne, co znacznie wydłuża proces diagnostyczny.

Serce płucne może być ostre lub przewlekłe. W pierwszym przypadku przyczyną jest nagły wzrost oporu w tętnicach płucnych spowodowany najczęściej obecnością zakrzepów w ich świetle. Za rozwój przewlekłego serca płucnego odpowiadają inne choroby układu oddechowego, które powodują wzrost oporu w małym krążeniu (płucnym).

Czym jest serce płucne?

Serce płucne jest patologicznym przerostem mięśniówki narządu spowodowanym jego przeciążeniem. Wzrost ciśnienia w tętnicach płucnych prowadzi do obciążenia prawej komory serca, która wyprowadza odtlenowaną krew do płuc. Konsekwencją dużego oporu w naczyniach jest przerost mięśnia, który musi pracować ze zwiększoną siłą.

Układ oddechowy jest ściśle połączony z układem krwionośnym. Wszelkie zmiany w obrębie jednego mogą objawiać się wystąpieniem objawów ze strony drugiego, stąd też alternatywna nazwa choroby to zespół sercowo-płucny. Zmiany chorobowe w miąższu płucnym, które prowadzą do utrudnienia w przepływie krwi przez narząd, będą z czasem przyczyną wystąpienia objawów kardiologicznych.

Serce płucne – przyczyny powstania

Choroby, które prowadzą do rozwoju nadciśnienia płucnego, a w konsekwencji do przerostu serca, dzieli się na kilka grup. Podstawowe z nich to:

• choroby płuc powodujące niedotlenienie (hipoksję), takie jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), choroby śródmiąższowe płuc, problemy z oddechem w trakcie snu, przebywanie na dużych wysokościach;
• choroby, w których przebiegu dochodzi do zwężenia światła tętnic płucnych, np. nadciśnienie płucne spowodowane obecnością zakrzepów w naczyniach (w przebiegu żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej);
• nadciśnienie płucne będące skutkiem niewydolności lewej komory serca (może być związane z obecnością wad zastawkowych);
• nadciśnienie płucne może być związane z chorobami ogólnoustrojowymi, zakażeniem wirusem HIV, przyjmowaniem leków/toksyn, przeciekiem między krążeniem dużym a małym oraz występowaniem nadciśnienia wrotnego;
• nadciśnienie płucne występujące rodzinnie.

Pomimo istnienia wielu możliwych przyczyn choroby, nie zawsze udaje się ustalić czynnik wywołujący powstanie serca płucnego. Taki stan nosi nazwę idiopatycznego, czyli niewiadomego pochodzenia.

Objawy serca płucnego

Objawy serca płucnego zależne są od choroby, która doprowadziła do jego rozwoju. Wyróżnia się dolegliwości ze strony układu oddechowego oraz układu krążenia. Podstawowym objawem ze strony obu układów jest duszność, którą definiuje się jako subiektywnie odczuwany brak powietrza. Problemy ze złapaniem oddechu są z kolei związane ze spadkiem tolerancji wysiłku fizycznego. Duszność spoczynkowa występuje znacznie rzadziej. Chory wówczas może przybierać pozycję stojącą i szukać podparcia dla rąk w celu ułatwienia pracy dodatkowych mięśni oddechowych (orthopnoë). Jest to objaw, który występuje w przypadku przewlekłej niewydolności serca i może przebiegać również pod postacią napadowej duszności nocnej. Uczuciu braku powietrza towarzyszy przyspieszenie oddechu i niepokój.

W przebiegu nadciśnienia i serca płucnego może wystąpić ból dławicowy. Jest on związany z niedostatecznym zaopatrzeniem w krew mięśniówki prawej komory serca. Ból ten występuje zazwyczaj podczas wysiłku fizycznego. Lokalizuje się w klatce piersiowej i przyjmuje charakter gniotący, piekący lub ściskający. Rzadkim objawem występowania powiększonej tętnicy płucnej jest chrypka. Powstaje ona jako skutek ucisku poszerzonego naczynia na nerw krtaniowy wsteczny.

Objawy kardiologiczne występujące jako konsekwencja serca płucnego to omdlenia, obrzęki kończyn dolnych i wodobrzusze (obrzęki są charakterystyczne dla niewydolności prawokomorowej) oraz widoczne poszerzenie żył szyjnych.

Wyżej wymienione objawy narastają powoli w przypadku istnienia przewlekłego serca płucnego. Szybkie narastanie dolegliwości, głównie duszności i bólu dławicowego, połączonych z lękiem jest wyraźnie zaznaczone w przebiegu ostrego serca płucnego. Stan ten jest wywołany zazwyczaj obecnością zakrzepu w naczyniu i jest bezpośrednim zagrożeniem życia.

Leczenie serca płucnego

Leczenie serca płucnego polega przede wszystkim na terapii choroby podstawowej. Farmakoterapia opiera się na podawaniu leków, które wzmocnią serce i zmniejszą jego obciążenie. Schemat leczenie jest dobierany indywidualnie do każdego pacjenta. Postępowanie operacyjne jest stosowane znacznie rzadziej. Możliwą metodą jest endarterektomia płucna, która polega na usunięciu skrzeplin z tętnic płucnych. W skrajnych przypadkach możliwy jest przeszczep płuc/serca lub obu narządów.