Skąd się biorą ataki paniki u dzieci i jak je rozpoznać?

Atak paniki to nagłe, intensywne uczucie strachu, które występuje bez wyraźnej przyczyny i powoduje silne objawy fizyczne. Może pojawić się w każdym wieku, choć zwykle kojarzone jest z osobami dorosłymi. Tymczasem ataki paniki u dzieci również się zdarzają, na dodatek często bywają mylone z innymi problemami zdrowotnymi. Jak je rozpoznać i co zrobić w takiej sytuacji?

Co mogą oznaczać ataki paniki u dzieci? 

Ataki paniki u dzieci mogą być sygnałem, że w ich życiu występuje silny stres lub trudne do przepracowania emocje, z którymi nie potrafią sobie poradzić. Czasem wynikają one z pojedynczego, traumatycznego doświadczenia, np. wypadku czy utraty kogoś bliskiego. Mogą być też objawem głębszych problemów, takich jak zaburzenia lękowe czy depresja. 

U niektórych dzieci ataki paniki wynikają z różnego rodzaju zaburzeń, np. autyzmu czy ADHD, które uwrażliwiają je na docierające zewsząd bodźce. Czasami problemem jest także środowisko, w którym przebywają, chociażby problemy z rówieśnikami czy presja związana ze szkołą. Inne potencjalne przyczyny ataków paniki u dzieci i młodzieży to: 

• zaburzenia hormonalne, np. nieprawidłowa praca nadnerczy, 
• niedobory składników odżywczych, np. magnezu czy witaminy D, które mogą zwiększać podatność organizmu na stres, 
• przeciążenie bodźcami, takimi jak hałas, nagromadzenie intensywnych wydarzeń, nadmierna ilość ekranów w otoczeniu dziecka. 

Jak rozpoznać atak paniki u dzieci? 

Ataki paniki u dzieci trwają zwykle od 5. do 20. minut, choć mogą zdarzyć się także dłuższe epizody. Są one odczuwane jako nagły przypływ intensywnego strachu, któremu towarzyszą objawy somatyczne, takie jak: 

• kołatanie serca, 
• pocenie się, 
• drżenie, 
• duszność, 
• drętwienie i mrowienie kończyn, 
• ból w klatce piersiowej, 
• nudności, 
• zawroty głowy, 
• poczucie odrealnienia. 

Przebieg takiego ataku u dzieci bywa bardzo dramatyczny – towarzyszy mu krzyk, głośny płacz i hiperwentylacja. Dlatego to bardzo stresujące przeżycie również dla rodziców, którzy mogą nie wiedzieć, co się dzieje ani co w takiej sytuacji zrobić. 

W przypadku powtarzających się ataków paniki u dzieci i młodzieży, często dotknięte nimi osoby przypisują je do określonych miejsc czy sytuacji. To może skutkować rozwinięciem agorafobii, czyli lęku przed przebywaniem na otwartej przestrzeni, w tłumie ludzi i innych miejscach, w których uzyskanie pomocy mogłoby być trudne. Dlatego jednym z objawów wskazujących na przebyte ataki paniki u dzieci bywa nieuzasadniona niechęć do wychodzenia z domu, np. do szkoły czy na zakupy. 

Ataki paniki u dzieci – jak można pomóc? 

Leczenie ataków paniki u dzieci obejmuje zarówno psychoterapię, jak i stosowanie leków. Do młodszych pacjentów często trudno jest dotrzeć, dopóki problem nie zostanie opanowany za pomocą środków farmakologicznych. Dlatego, jeśli zauważysz u swojego dziecka objawy mogące wskazywać na zaburzenia lękowe, niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem. 

A co zrobić w momencie wystąpienia ataku paniki? Przede wszystkim zachowaj spokój. Mów do dziecka łagodnie i pewnie, żeby poczuło się bezpiecznie. Możesz też spróbować odwrócić uwagę od stresującej sytuacji, np. licząc wybrane przedmioty w pomieszczeniu. Jeśli dziecko tego potrzebuje, przytul je lub trzymaj za rękę, by zapewnić komfort fizyczny. Ćwiczcie też wspólnie techniki relaksacyjne – pomóc może piłeczka antystresowa czy głębokie, wolne i świadome oddychanie. 

Długoterminowe sposoby na radzenie sobie z atakami paniki u dzieci 

Leczenie ataków paniki u dzieci powinno być prowadzone przez lekarza, natomiast  rodzice muszą zadbać o bezpieczeństwo i spokój młodego pacjenta w jego najbliższym środowisku. Poniżej znajdziesz kilka wskazówek, które pomogą ci zaopiekować się dzieckiem z atakami paniki. 

1. Przestrzegaj zleconej farmakoterapii oraz regularnego uczestniczenia w sesjach terapeutycznych. 
2. Pomóż dziecku rozpoznać i zaakceptować lęk. To pozwoli mu lepiej radzić sobie w sytuacjach, które wiąże z atakami paniki. 
3. Zorganizuj czas wolny – dodatkowe zajęcia mogą korzystnie wpłynąć na samopoczucie twojej pociechy. Uważaj jednak, by nie przesadzić. Zbyt duża liczba zajęć bywa przytłaczająca i wywołuje uczucie niepokoju. 
4. Zadbaj o to, by dziecko miało odpowiednią porcję snu. 
5. Zachęcaj pociechę do wspólnej aktywności fizycznej. Wybierz taką, która sprawi wam przyjemność – spacer, basen, jazda na rowerze itp. 

 Ataki paniki u dzieci to poważny problem, który nie może być bagatelizowany. Ich konsekwencje bywają poważne – zakłócają rozwój, naukę i kształtowanie relacji międzyludzkich. Jeśli twoja pociecha potrzebuje dodatkowej pomocy lub rozmowy, może skorzystać z telefonu zaufania dla dzieci i młodzieży – 116111. 

Bibliografia: 

1. https://www.aacap.org/AACAP/Families_and_Youth/Facts_for_Families/FFF-Guide/Panic-Disorder-In-Children-And-Adolescents-050.aspx [dostęp 24.02.2025]. 
2. https://www.msdmanuals.com/professional/pediatrics/psychiatric-disorders-in-children-and-adolescents/panic-disorder-in-children-and-adolescents#Diagnosis_v11624403 [dostęp 24.02.2025]. 
3. https://myhealth.alberta.ca/Health/aftercareinformation/pages/conditions.aspx?hwid=abj9913 [dostęp 24.02.2025]. 
4. Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży. https://116111.pl/ [dostęp 24.02.2025].