Skąpomocz u dzieci i dorosłych – czy jest to powód do niepokoju?

Skąpomocz to zmniejszenie ilości wydalanego moczu. Może wynikać z zaburzonego odpływu moczu, schorzeń nerek czy zupełnie fizjologicznych przyczyn, takich jak niedobór płynów. Zawsze konieczna jest wnikliwa diagnostyka.

Objętość wydalanego moczu zależy w głównej mierze od ilości przyjmowanych płynów i czasami wzrost bądź zmniejszenie objętości oddawanego moczu nie jest objawem niepokojącym. Wpływ mają temperatura otoczenia, wysiłek fizyczny i dodatkowe czynniki, które zwiększają ilość wydalanych płynów przez skórę czy innymi drogami. Jeśli jednak ktoś nie przyjmuje mniejszej ilości płynów, nie zmienił diety i aktywności, zmniejszenie ilości wydalanego moczu jest objawem niepokojącym. Konieczna jest pilna konsultacja lekarska, jeśli mniej moczu wydalane jest od ponad 24 godzin. Skąpomocz definiuje się jako zmniejszenie ilości moczu i oddawanie mniej niż 0,5 l moczu na dobę czy mniej niż 70 ml/10 kg masy ciała na dobę. Kiedy ilość wydalanego moczu wynosi mniej niż 100 ml na dobę, określa się to mianem bezmoczu. Jest to bardzo niebezpieczny stan.

Przyczyny skąpomoczu

Skąpomocz może wynikać ze zmniejszenia ilości przyjmowanych płynów. Należy więc w pierwszej kolejności zorientować się, ile dana osoba płynów spożyła w ciągu dnia, ponieważ być może zmniejszona objętość moczu wynika właśnie z niedoboru płynów. Przyczyną skąpomoczu może być również nadmierna utrata płynów innymi drogami. Nadmierne pocenie, np. przy wysiłku fizycznym czy gorączce, utrata wody w wyniku biegunki lub wymiotów przyczyniają się do odwodnienia organizmu, a co za tym idzie – zmniejszenia ilości wydalanego moczu. Jeśli fizjologiczne przyczyny zostaną wykluczone, a skąpomocz się utrzymuje, konieczna jest konsultacja lekarska, gdyż przyczyną może być choroba nerek czy przeszkoda w odpływie moczu, np. w przebiegu kamicy nerkowej.

Skąpomocz jest objawem pojawiającym się zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Może wystąpić także u niemowląt, u których w pierwszej kolejności należy brać pod uwagę niewystarczającą podaż płynów i infekcje układu moczowego.

Skąpomocz w ciąży

Kobiety ciężarne przyzwyczajone są, że dużo częściej niż przed ciążą biegają do toalety celem oddania moczu. Częste parcie na pęcherz wynika na ogół z powiększania się macicy i ucisku na sąsiadujący pęcherz. Jednak dodatkowo dochodzi do ucisku na moczowody, w związku z czym możliwy jest zastój moczu wynikający z utrudnionego odpływu. Skąpomocz w ciąży nie powinien być zlekceważony, gdyż może sprzyjać infekcjom dróg moczowych, świadczyć o zapaleniu nerek czy nawet być objawem stanu przedrzucawkowego związanego z pojawieniem się białka w moczu i ze wzrostem ciśnienia tętniczego. Tak czy inaczej, są to stany zagrażające zdrowiu matki i dziecka. Należy też pamiętać, że ciąża jest stanem, w którym częściej może dojść do wystąpienia objawów kolki nerkowej. Symptomem, który współistnieje ze skąpomoczem, jest wówczas głównie ból. Konieczna jest wtedy pilna konsultacja lekarska.

Jak się leczy skąpomocz?

Leczenie skąpomoczu jest uzależnione od przyczyny. W warunkach domowych należy zastanowić się, czy ilość przyjmowanych płynów przez chorego była odpowiednia. Ponadto należy zawsze zwrócić uwagę na objawy dodatkowe. Skąpomocz wynikający z utrudnienia drogi odpływu w przebiegu kamicy nerkowej czy nowotworu związany jest z zastojem moczu i objawami bólu w okolicy lędźwiowej. Konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych określających funkcję nerek. Służą temu badanie poziomu kreatyniny i ocena przesączania kłębuszkowego (GFR). Niekiedy konieczne jest poszerzenie badań o diagnostykę ultrasonograficzną (USG), przede wszystkim w poszukiwaniu zastoju moczu czy ewentualnych cech kamicy nerkowej.

Całkowite zatrzymanie moczu jest stanem zagrożenia życia, w związku z tym konieczne jest jak najwcześniejsze odwrócenie przyczyn skąpomoczu, by nie doprowadzić do całkowitego bezmoczu. Niekiedy niezbędne jest wdrożenie leków moczopędnych czy leczenie urologiczne bądź chirurgiczne.

Domowe sposoby na skąpomocz

Przy zmniejszonej ilości oddawanego moczu i właściwej diagnostyce można wspomagać się domowymi sposobami, np. ziołami. Najpopularniejszymi ziołami moczopędnymi są:

• pokrzywa,
• skrzyp polny,
• mniszek lekarski,
• czarny bez,
• liść brzozy,
• korzeń pietruszki.