Skutki otyłości u dzieci i dorosłych. Konsekwencje zdrowotne, społeczne

Otyłość jest jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych współczesnego świata. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, iż ponad miliard osób na całym świecie zmaga się z nadmiernymi kilogramami. Od 1975 roku liczba ta wzrosła prawie trzykrotnie, a wśród dzieci i młodzieży prawie pięciokrotnie.

Otyłość na świecie w liczbach

Prognozy WHO są niepokojące, do 2050 roku ponad połowa dorosłych oraz jedna trzecia dzieci i młodzieży na świecie będzie miała nadwagę lub otyłość, co stanowi poważne wyzwanie dla globalnego zdrowia publicznego.

W samej Polsce w 2019 roku nadmierną masę ciała (w tym nadwagę lub otyłość) miało 57 proc dorosłych mieszkańców kraju – według danych GUS. W związku z tym rok rocznie coraz więcej osób zmaga się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, zarówno fizycznymi, jak i psychologicznymi związanymi z otyłością.

Skutki otyłości u dorosłych są miażdżące

Otyłość jest ściśle związana z zaburzeniami metabolicznymi, takimi jak:

• insulinooporność,
• stan przedcukrzycowy,
• cukrzyca typu 2.

Nadmiar tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w okolicy trzewnej (tkanka tłuszczowa gromadząca się wokół narządów wewnętrznych) prowadzi do zmniejszenia wrażliwości komórek na insulinę, co skutkuje podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Osoby otyłe są również bardziej narażone na dyslipidemię, czyli nieprawidłowy poziom lipidów we krwi, co dodatkowo zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Nadwaga i otyłość znacząco zwiększają ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, zawału mięśnia sercowego oraz udaru mózgu. Nadmiar tkanki tłuszczowej prowadzi do przeciążenia serca oraz naczyń krwionośnych, co sprzyja rozwojowi miażdżycy i innych schorzeń układu krążenia. Według raportu Our World in Data z 2023 roku, ponad 4,5 mln osób na świecie umiera przedwcześnie z powodu otyłości w ciągu roku.

Otyłość obciąża również układ kostno-stawowy, prowadząc do zwyrodnień stawów, bólu kręgosłupa oraz zwiększonego ryzyka złamań. Nadmiar masy ciała powoduje nadmierne obciążenie stawów, zwłaszcza kolanowych i biodrowych, co może prowadzić do ich degeneracji i konieczności interwencji chirurgicznych.

W czasie debaty Medycznej Racji Stanu (think tank powołany w 2016 roku jako inicjatywa niezależnych środowisk eksperckich, które skupiają się wokół problematyki zdrowia w Polsce) specjaliści rozmawiali na temat korelacji między otyłością a zwiększonym ryzykiem wystąpienia raka. Prezes Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości prof. Lucyna Ostrowska zwróciła uwagę na fakt, iż otyłość może potencjalnie powodować ponad 200 różnych powikłań i schorzeń, w tym właśnie choroby nowotworowe.

Metaanaliza opublikowana w 2011 roku w „The American Journal of Gastroenterology” oszacowała, że podwyższony wskaźnik masy ciała (BMI) o każde 5 kg/m² wiązał się ze statystycznie istotnym wzrostem ryzyka zachorowania na raka okrężnicy i odbytnicy o około 18%.

I wreszcie, nadmierna masa ciała może prowadzić do zaburzeń hormonalnych, takich jak zwiększenie poziomu estrogenów, co sprzyja rozwojowi nowotworów piersi. Nowotwory u pacjentów otyłych są wykrywane w wyższych stadiach zaawansowania, a chorzy mają gorsze rokowania i dużo mniejszą szansę na wyleczenie.

Skutki otyłości u dzieci to konsekwencje zdrowotne i psychologiczne

Skutki otyłości u dzieci są równie, a nawet bardziej poważne niż u dorosłych. Nadmierna masa ciała zwiększa ryzyko cukrzycy typu 2., nadciśnienia tętniczego oraz zaburzeń lipidowych, do niedawna typowych głównie dla dorosłych. Dzieci z otyłością częściej cierpią na problemy ortopedyczne, takie jak:

• skrzywienie kręgosłupa,
• bóle stawów,
• płaskostopie.

Otyłość u dzieci prowadzi również do poważnych zaburzeń hormonalnych, które mogą przyspieszać proces dojrzewania lub powodować problemy z płodnością w przyszłości. Otyłe jednostki rozwijają się w sposób niewłaściwy. Trzeba mieć świadomość, że nadmiar masy tłuszczowej wpływa na każdy aspekty ich życia, od samooceny aż do ograniczonych możliwości ruchu.

W wielu przypadkach stają się ofiarami szykan i wykluczenia społecznego, co potęguje ich poczucie osamotnienia. Zwiększa się też ryzyko wystąpienia depresji i zaburzeń lękowych. Nadwaga sprawia, że czują się niezgrabne, unikają więc aktywności fizycznej – szczególnie zajęć sportowych w szkole – obawiając się odrzucenia i krytyki. Taki stan prowadzi do:

• izolacji społecznej,
• pogłębiającej się samotności,
• dalszego wzrostu wagi,
• rozwoju poważnych zaburzeń odżywiania, takich jak kompulsywne objadanie się.

Ze skutkami otyłości dziecko walczy przez całe dorosłe życie.

Brak akceptacji ze strony otoczenia, tak kluczowy w młodym wieku, może wpłynąć na wyniki w nauce oraz zdolności interpersonalne. Dzieci z otyłością unikają wystąpień publicznych, zabierania głosu na lekcjach czy angażowania się w życie szkoły. Obniża to ich pewność siebie i zdolność radzenia sobie w dorosłym życiu.

Długoterminowe skutki psychologiczne mogą prowadzić do wycofania społecznego i problemów z nawiązywaniem relacji w późniejszym wieku. Skutki otyłości u dzieci dalece wykraczają poza problemy zdrowotne, wpływają też na samopoczucie, relacje społeczne i przyszłe życie.

Bibliografia:

1. Bajaj J., Long M., Colon Cancer Awareness Mony, The American Journal of Gastroenterology 2025, vol. 120, iss. 3.
2. https://medycznaracjastanu.pl/2023/12/01/dwie-trzecie-mieszkancow-europy-choruje-na-otylosc-lub-nadwage/ [dostęp 16.03.2025].
3. https://www.gov.pl/web/psse-lobez/nadwaga-i-otylosc [dostęp 16.03.2025].
4. Morga J., Eksperci: około 40 proc. nowotworów ma związek z otyłością, Nauka w Polsce 2025.