Śpiączka – przyczyny i przebieg. Jak długo może trwać śpiączka?

Śpiączka jest stanem długotrwałego, głębokiego snu, z którego nie można się wybudzić za pomocą żadnych dostępnych bodźców dźwiękowych ani czuciowych. Najczęściej ten stan pojawia się po ciężkich uszkodzeniach mechanicznych powstałych w wyniku wypadków np. komunikacyjnych.

Śpiączka jest najczęściej wynikiem uszkodzenia śródmózgowia, okolic podwzgórza oraz mostu. Zjawisko to nie występuje w warunkach fizjologicznych i jest rezultatem nie tylko uszkodzeń mechanicznych, ale i towarzyszy przebiegowi niektórych chorób. Wyjątkiem od reguły jest śpiączka farmakologiczna, którą indukuje się u pacjenta w sposób sztuczny. Powikłaniami śpiączki może być zespół zamknięcia lub stan wegetatywny.

Rodzaje śpiączek

Śpiączka cukrzycowa należy do ostrych zaburzeń metabolicznych, a jej przyczyną jest zbyt wysoki (hiperglikemia) lub zbyt niski (hipoglikemia) poziom glukozy we krwi. Zazwyczaj występuje on u ludzi z nieleczoną i przewlekłą cukrzycą bądź przy nieprawidłowym jej leczeniu. Zanim jednak chory zapada w śpiączkę, organizm komunikuje, że dzieje się coś niepokojącego. Typowymi symptomami są: splątanie, pobudzenie psychoruchowe, osłabienie, zawroty głowy, drżenie rąk, kołatanie serca, rozszerzone źrenice i zaburzenia osobowości.

W efekcie ciężkich przypadków niewydolności wątroby może dojść do śpiączki wątrobowej. Podłożem tego zjawiska jest przenikanie do krwiobiegu czynników toksycznych, które są produktami przemiany materii. W warunkach patofizjologicznych uszkodzona wątroba nie jest w stanie poprawnie ich metabolizować. Częstymi przyczynami śpiączek wątrobowych są: zatrucie alkoholem, lekami, czterochlorkiem węgla, chloroformem, fosforem i azotem. Początkowe symptomy wiążą się z zaburzeniami pamięci, drażliwością oraz nadmierną sennością (albo bezsennością).

Choroba zakaźna, którą wywołują pasożyty zamieszkujące Afrykę (świdrowiec gambijski oraz rodezyjski) to śpiączka afrykańska. Wiciowce przenoszone są na człowieka przez muchy tse-tse. Świdrowiec dostaje się do naczyń krwionośnych i węzłów chłonnych, gdzie przez 3 miesiące intensywnie się namnaża. Po tym czasie wędruje do płynu mózgowo-rdzeniowego, co doprowadza do fatalnych w skutkach konsekwencji zdrowotnych. Po pojawieniu się mało specyficznych objawów, takich jak ból głowy, osłabienie organizmu, zaburzenie snu czy świadomości, chory zapada w śpiączkę i umiera w ciągu kilku, maksymalnie kilkunastu miesięcy. Śpiączka afrykańska i malaria to dwie najbardziej znane choroby wywoływane przez owady.

Coraz więcej osób cierpi na poważne zaburzenia funkcjonowania tarczycy. Niedobory hormonów produkowanych przez ten gruczoł mogą w skrajnych przypadkach doprowadzić do śpiączki hipometabolicznej. Główną przyczyną jest nieprawidłowe leczenie choroby tarczycy lub jego zaniechanie. Kiedy pojawiają się pierwsze niepokojące sygnały, jak wypadanie włosów, brak energii, chroniczne zmęczenie, szybkie przybieranie na wadze (lub tracenie wagi), należy jak najszybciej zgłosić się na badania do lekarza. Zlekceważenie tak poważnych objawów może doprowadzić do tzw. przełomu tarczycowego oraz śpiączki hipometabolicznej.

Zupełnie innym przypadkiem jest śpiączka farmakologiczna (inaczej kontrolowana). Jest ona sztucznie wywoływana przez lekarzy u pacjentów, którzy leczeni są na Oddziałach Intensywnej Opieki Medycznej. Za pomocą wlewów dożylnych doprowadza się do wyłączenia niektórych części mózgu odpowiedzialnych za odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego. Okres śpiączki farmakologicznej nie powinien przekraczać pół roku. Po zaprzestaniu podawania środka usypiającego pacjent budzi się ze śpiączki jak ze zwykłego snu. Anestezjolog podaje pacjentowi na ogół lek z grupy barbituranów lub opioidów.

Czas trwania śpiączki

Czas trwania śpiączki (oprócz tej farmakologicznej) nie jest ściśle określony – od kilku godzin do kilkunastu lat. Nierzadko w praktyce klinicznej obserwuje się przypadki wybudzenia się pacjenta po kilkudziesięciu latach pobytu w stanie śpiączki.

Jak reagować w przypadku wystąpienia objawów śpiączki?

Kiedy zaobserwuje się u drugiego człowieka nagły brak świadomości, pierwszym krokiem jest wezwanie karetki pogotowia. Należy pamiętać o tym, że tylko lekarz (po wykonaniu szeregu badań) jest w stanie stwierdzić stan śpiączki. Najczęściej jednak dochodzi do chwilowej utraty przytomności spowodowanej przez niedotlenienie mózgu. Czekając na karetkę pogotowia należy sprawdzić, czy chory reaguje na bodźce dotykowe i słowne oraz ocenić, czy samodzielnie oddycha. Każda taka informacja przekazana ratownikom medycznym może okazać się pomocna. Warto także sprawdzić, czy poszkodowany ma przy sobie dokument z informacją, że choruje na cukrzycę lub padaczkę.