Czy spirala antykoncepcyjna skutecznie chroni przed ciążą?

Spirala antykoncepcyjna jest świetnym rozwiązaniem dla kobiet, które chcą w pełni cieszyć się seksem bez ryzyka zajścia w nieplanowaną ciążę. Zaleca się ją między innymi u pacjentek, które nie powinny stosować doustnej antykoncepcji oraz plastrów, czy krążków dopochwowych. W dzisiejszym artykule przybliżę temat skuteczności działania, wad oraz zalet spirali wewnątrzmacicznej. Zapraszam do lektury.

Czym jest spirala antykoncepcyjna? 

Spirala antykoncepcyjna to potoczna nazwa antykoncepcyjnej wkładki domacicznej. Rozróżnia się dwa rodzaje – spiralę hormonalną oraz tradycyjną spiralę domaciczną. Obie charakteryzuje bardzo wysoka skuteczność w ochronie przed ciążą oraz długofalowe działanie.  

Spirala wykonana jest głównie z tworzywa sztucznego (z dodatkiem miedzi lub hormonów) uformowanego na kształt litery T, do której przymocowane są dwie nitki, które umożliwiają jej usunięcie. Zarówno założenie, jak i wyjęcie spirali przeprowadza lekarz ginekolog. Spirala antykoncepcyjna zakładana jest zwykle na okres 3-5 lat.

Spirala antykoncepcyjna – jaki rodzaj wybrać? 

Rynek oferuje dwa rodzaje spirali: z dodatkiem miedzi oraz zawierające hormony. Poniżej znajdziesz ich krótką charakterystykę. 

Miedziana spirala antykoncepcyjna (niehormonalna) 

Miedzianą spiralę antykoncepcyjną charakteryzuje długoterminowe uwalnianie jonów miedzi. Zakłada się ją na okres 5 lat, choć niektóre pacjentki dokonują wymiany dopiero po upływie 10. lat. Skuteczność w zapobieganiu ciąży jest wysoka – w pierwszym roku stosowania wynosi 99,2%.  

Pomimo mitów, które krążą wokół tej metody, jest ona całkowicie bezpieczna. Można stosować ją zarówno u kobiet po porodzie, jak i u nieródek – jej działanie jest całkowicie odwracalne. Oznacza to, że po wyjęciu spirali miedzianej płodność powraca w kolejnym cyklu menstruacyjnym. Co więcej, nie musisz czekać na konkretny dzień cyklu – lekarz usuwa wkładkę w dowolnym momencie. 

Do najczęściej zgłaszanych działań niepożądanych należą bardziej obfite miesiączki oraz silny, skurczowy ból podbrzusza podczas okresu. Miej jednak na uwadze, że każda z nas jest inna. Wspomniane skutki uboczne nie pojawiają się u każdej kobiety, która zdecydowała się na spiralę miedzianą. Jest to kwestia całkowicie indywidualna, więc nie powinnaś się zrażać.

Hormonalna spirala antykoncepcyjna 

Hormonalna spirala antykoncepcyjna odznacza się bardzo wysoką skutecznością na poziomie 99,8%. Wszystko za sprawą hormonów (progestagenów, najczęściej levonorgestrel), które, uwalniając się do organizmu, wywołują trojakie działanie antykoncepcyjne: 

• hamują cykliczne przemiany endometrium (błony śluzowej macicy), uniemożliwiając tym samym zagnieżdżenie się zarodka, jeśli dojdzie do zapłodnienia; 
• hamują owulację, więc nie dochodzi do cyklicznego dojrzewania i uwalniania komórek jajowych gotowych na zapłodnienie; 
• zwiększają gęstość i lepkość śluzu szyjkowego, tworząc mechaniczną barierę trudną do pokonania dla plemników. W efekcie nie są one w stanie dotrzeć do komórki jajowej. 

Spirala hormonalna powinna być wymieniana co 3-5 lat. Jest to bardzo wygodne i oszczędza kobiecie wielu stresów związanych z codziennym pilnowaniem określonej pory przyjęcia pigułki. Podobnie do innych hormonalnych metod zapobiegania ciąży, spirala może powodować występowanie pewnych skutków ubocznych. Najczęściej związane są one z nieregularnością krwawień menstruacyjnych oraz występowaniem plamień śródcyklicznych.  

Po założeniu wkładki twoje miesiączki mogą pojawiać się rzadziej i być bardziej skąpe. U niektórych kobiet okres całkowicie zanika, co część pań traktuje jako zaletę, a nie wadę. Działanie hormonu obecnego w spirali może również przyczynić się do wystąpienia bólu głowy, tkliwości piersi, wahań nastroju oraz obniżenia libido. Po usunięciu hormonalnej spirali antykoncepcyjnej płodność powróci w kolejnym cyklu menstruacyjnym.

Przeciwwskazania do założenia spirali wewnątrzmacicznej 

Jeśli rozważasz założenie spirali antykoncepcyjnej, udaj się na wizytę do ginekologa i porozmawiaj z nim na temat swojego stanu zdrowia. Choć spirala jest metodą niezwykle  skuteczną i wygodną w stosowaniu, istnieje sporo sytuacji, w których nie należy jej stosować. Przeciwwskazania obejmują: 

• nowotwór szyjki macicy; 
• wady anatomiczne macicy; 
• wysokie ryzyko lub aktywna choroba zakrzepowo-zatorowa; 
• aktywne choroby przenoszone drogą płciową (np. chlamydioza, rzęsistkowica, rzeżączka); 
• nowotwory narządu rodnego; 
• stan zapalny i dysplazja szyjki macicy; 
• krwawienie z dróg rodnych o nieznanej etiologii; 
• stan zapalny przydatków; 
• stan zapalny endometrium; 
• wysokie ryzyko lub aktywne nowotwory hormonozależne; 
• choroby wątroby, 
• ciąża i podejrzenie ciąży; 
• nadwrażliwość na składnik czynny spirali – miedź lub levonorgestrel.

Jak przygotować się do założenia spirali? 

Zabieg zakładania spirali antykoncepcyjnej przeprowadza się w gabinecie ginekologicznym. Zanim jednak udasz się na wizytę, powinnaś wykonać następujące badania: 

• badanie ginekologiczne i ocena szyjki macicy we wziernikach; 
• szczegółowy wywiad lekarski; 
• pomiar ciśnienia tętniczego; 
• USG transwaginalne macicy i przydatków; 
• badanie piersi – zarówno palpacyjne, jak i USG (lub mammografia); 
• cytologia szyjki macicy – najlepiej cytologia na podłożu płynnym (ang. liquid based cytology, LBC).

Wady i zalety spirali antykoncepcyjnej 

Jakie zalety ma spirala antykoncepcyjna? 

Spirala antykoncepcyjna jest przede wszystkim bardzo wygodna w stosowaniu. Możesz zapomnieć o przyjmowaniu pigułek każdego dnia o tej samej porze, nie musisz również sięgać po prezerwatywy (choć powinnaś pamiętać o nich, jeśli często zmieniasz partnerów seksualnych, bo spirala nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową). Jest to metoda odwracalna, więc możesz zrezygnować z jej stosowania w dowolnym momencie. Po usunięciu wkładki płodność powraca niemal natychmiast. 

Co więcej, spiralę mogą założyć kobiety, u których przeciwwskazane jest stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej, jak również mamy karmiące piersią. U pacjentek z predyspozycją do polipów endometrialnych oraz mięśniaków macicy założenie spirali może hamować rozrost wspomnianych zmian. 

Jakie są wady spirali wewnątrzmacicznej? 

Jedną z wad, którą zgłaszają pacjentki, jest konieczność stosowania podpasek w trakcie okresu. Nie każda z nas jest ich zwolenniczką. Tampony powinny „pójść w odstawkę”, ponieważ podczas ich wyciągania może dojść do przemieszczenia się spirali. Nie ma natomiast przeciwwskazań do stosowania kubeczka menstruacyjnego, który jest bardzo wygodną i ekonomiczną alternatywą. 

Kolejną wadą jest gorsze samopoczucie w pierwszych dniach po założeniu spirali. Przygotuj się na bóle podbrzusza oraz niewielkie krwawienie. Nieprzyjemne objawy są jednak przejściowe i powinny minąć w krótkim czasie. U części kobiet miesiączki mogą być bardziej obfite i trwać dłużej, z kolei inne pacjentki krwawią mniej i krócej. U niektórych kobiet krwawienia mogą całkowicie zniknąć. Bóle miesiączkowe nasilają się szczególnie w pierwszych dniach. Ponadto, na początku mogą występować nieregularne śródcykliczne plamienia. 

Ile kosztuje założenie spirali antykoncepcyjnej? 

Do wad spirali antykoncepcyjnej należy niewątpliwie jej koszt. Może się on wydawać duży – sama wkładka, zależnie od rodzaju, kosztuje od 100 zł do nawet 900 zł. Do tego należy doliczyć cenę jej założenia w gabinecie oraz koszt wszystkich niezbędnych badań dodatkowych.  Suma nie jest mała, natomiast podzielona przez liczbę miesięcy, w ciągu których będzie chroniła cię przed ciążą, kwota nie jest już tak ogromna. Koszt miesięczny jest taki sam lub niższy, w porównaniu z cenami tabletek antykoncepcyjnych.

Spirala na NFZ 

Choć niestety mało która z nas jest tego świadoma, wkładkę domaciczną można założyć oraz wyjąć za darmo w ramach NFZ (Narodowego Funduszu Zdrowia). Każdy gabinet ginekologiczno-położniczy mający kontrakt z NFZ ma obowiązek wykonać to świadczenie bezpłatnie. W razie odmowy możesz m.in. złożyć skargę w wojewódzkim oddziale NFZ lub zadzwonić bezpośrednio na infolinię i poprosić o interwencję.

Jaka jest skuteczność spirali antykoncepcyjnej? 

Spirala antykoncepcyjna jest jedną z najbardziej skutecznych metod zapobiegania ciąży dostępnych na rynku. Wskaźnik Pearl’a dla spirali miedzianej wynosi 0,6-0,8, a dla spirali hormonalnej 0,1-0,2. Najlepsze efekty daje więc spirala hormonalna, której skuteczność wynosi 99,8%. W ciągu pierwszego miesiąca po założeniu wkładki zadbaj o zastosowanie dodatkowej metody antykoncepcji, aby uchronić się przed niechcianą ciążą, bowiem skuteczność w tym okresie może być obniżona. 

Bibliografia: 

1. Bręborowicz G. H., Położnictwo i ginekologia, tom 2, PZWL, Warszawa 2014, s. 951-961. 
2. Hatcher R. A., Trussel J., Nelson A., Cates W. Jr., Kowal D., Policar M., Contraceptive technology, New York 2011, 249-342. 
3. https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/mirena/about/pac-20391354 [dostęp 11.10.2023]. 
4. https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/paragard/about/pac-20391270 [dostęp 11.10.2023]. 
5. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej, Ginekologia i Położnictwo, 2014, 85, 234-239.