Splenomegalia – jakie mogą być przyczyny i objawy powiększenia śledziony?

Splenomegalia to powiększenie śledziony, które wymaga szczegółowej diagnostyki. Objawy towarzyszące uzależnione są od choroby zasadniczej. Splenomegalia może zostać stwierdzona zarówno u dzieci, jak i dorosłych.

Śledziona jest narządem jamy brzusznej, który pełni wiele istotnych funkcji. Ukryta jest ona pod lewym łukiem żebrowym. W przypadku urazu brzucha może dojść do jej istotnego uszkodzenia, co może stanowić wskazanie do jej usunięcia. Mimo tego wiele osób żyje bez śledziony i jest to jak najbardziej możliwe. Śledziona posiada wysepki zbudowane z komórek odpowiedzialnych za zwalczanie drobnoustrojów chorobotwórczych. Posiada ona zdolność do „wyciągania” z krwi niepotrzebnych, starych komórek, jak również komórek stanowiących zagrożenie dla organizmu, czyli drobnoustrojów. Śledziona pełni również funkcję magazynu krwi.

Splenomegalia – przyczyny

Splenomegalia jest stanem, w którym dochodzi do powiększenia śledziony. Wyczuwalna jest wtedy pod łukiem żebrowym, a jej wielkość określa się jako odległość śledziony od łuku żebrowego. Czasami splenomegalia współistnieje z powiększeniem wątroby, co określane jest mianem hepatosplenomegalii. Przyczyny powiększenia śledziony są następujące:

• zakażenia o podłożu bakteryjnym, wirusowym czy pierwotniakowym – nie każda infekcja powoduje jednak powiększenie śledziony – głównie są to gruźlica, dur, cytomegalia, WZW czy malaria;
• schorzenia nowotworowe jak pierwotne włóknienie szpiku kostnego, przewlekła białaczka szpikowa, chłoniak strefy brzeżnej czy przewlekła białaczka limfocytowa;
• schorzenia o podłożu autoimmunologicznym – np. toczeń rumieniowaty, sarkoidoza, amyloidoza, reumatoidalne zapalenie stawów;
• nadciśnienie wrotne wynikające z marskości wątroby czy niedrożności naczyń wątrobowych/śledzionowych;
• niedokrwistość hemolityczna;
• białaczki ostre;
• choroby spichrzeniowe;
• pierwotne lub wtórne zmiany nowotworowe w śledzionie;
• ropnie śledziony.

U dzieci jednymi z częstszych przyczyn splenomegalii są:

• mukowiscydoza, czyli choroba uwarunkowana genetycznie prowadząca do nadmiernej produkcji śluzu w płucach oraz trzustce; objawia się już u dziecka, a wykrywana jest nawet w okresie noworodkowym ze względu na dostępne badania przesiewowe;
• zakażenie mononukleozą zakaźną, czyli choroba wywołana przez wirus Epsteina-Barra;
• cytomegalowirus – infekcja wirusowa dająca najczęściej objawy głównie ze strony układu oddechowego.

Splenomegalia a hipersplenizm

Pojęcie splenomegalii często mylone jest z pojęciem hipersplenizmu. Hipersplenizm polega na nadmiernym niszczeniu krwinek czerwonych przez makrofagii śledzionowe. Hipersplenizm może współistnieć z powiększeniem śledziony, lecz wcale nie musi. Zdarza się, że przy powiększeniu śledziony hipersplenizmu się nie obserwuje.

Objawy i diagnostyka splenomegalii

Splenomegalia sama w sobie stanowi objaw – powiększenie śledziony i możliwość jej wyczucia w badaniu fizykalnym poniżej łuku żebrowego. Natomiast pozostałe symptomy zależą od choroby zasadniczej.  Jeżeli chodzi o diagnostykę, to w pierwszej kolejności wykonuje się badania obrazowe celem uwidocznienia powiększonej śledziony i badania laboratoryjne, które również mogą przejawiać istotne odchylenia. Rozpoznanie splenomegalii, jak każdej innej choroby, rozpoczyna się od zebrania odpowiedniego wywiadu lekarskiego. Diagnostyka obrazowa obejmuje na początku wykonanie USG jamy brzusznej, a w dalszej kolejności TK jamy brzusznej i miednicy mniejszej. Bardzo ważne jest, by po jakichkolwiek urazach jamy brzusznej wykonać odpowiednią diagnostykę obrazową, gdyż śledziona jest narządem, który najczęściej ulega uszkodzeniu w przypadku urazów. U dzieci, w przebiegu niektórych zakażeń, śledziona jest narażona na pęknięcie, co może skończyć się jej usunięciem.

Leczenie splenomegalii

Trudno mówić o leczeniu splenomegalii, gdyż każda przyczyna powiększenia śledziony obliguje do podjęcia innych działań diagnostycznych. Stąd tak ważna jest diagnostyka, gdyż bez odpowiedniego rozpoznania nie ma mowy o właściwym leczeniu. Splenomegalii nie leczy się jako objawu. Eliminuje się przyczynę, jaka ją wywołuje.

Kiedy konieczne jest usunięcie śledziony?

Czasami zdarza się, że w przebiegu splenomegalii dojdzie do pęknięcia śledziony. Konieczne jest unikanie w trakcie jej zakażenia jakichkolwiek sportów, co szczególnie dotyczy dzieci i młodzieży, u których notabene tego typu infekcje są częstsze niż u dorosłych. W niektórych przypadkach konieczne jest usunięcie śledziony, co określa się mianem splenektomii. Mimo tego, że śledziona pełni w organizmie bardzo ważne funkcje, organizm jest w stanie poradzić sobie bez niej. Chory jest wtedy oczywiście bardziej podatny na infekcje.