Jak zbudowany jest splot ramienny? Choroby i leczenie splotu ramiennego

Splot ramienny to sieć połączeń nerwowych, które przekazują sygnały ruchowe i czuciowe z rdzenia kręgowego do kończyny górnej oraz mięśni szyi i tułowia. Do uszkodzeń splotu ramiennego dochodzi najczęściej na skutek urazu mechanicznego w trakcie akcji porodowej u dziecka, w wyniku przewlekłych chorób lub wypadków komunikacyjnych. Leczenie schorzenia wymaga kompleksowej rehabilitacji. Dowiedz się, jakie są objawy niewydolnego splotu barkowego.

Anatomia splotu ramiennego

Splot ramienny, określany zamiennie jako splot barkowy, utworzony jest przez korzenie brzuszne nerwów rdzeniowych segmentów C5-Th1. Są one zlokalizowane między mięśniem pochyłym przednim a mięśniem pochyłym środkowym. Włókna nerwów krzyżują się sobą, tworząc trzy pnie: korzenie nerwowe wychodzące z segmentu C5-C6 tworzą pień górny splotu, korzeń nerwowy C7 tworzy pień środkowy, a korzenie C8 i T1 pień dolny.

W okolicy nadobojczykowej pnie rozdzielają się na część przednią i tylną. Na poziomie jamy pachowej i mięśnia piersiowego mniejszego, przechodzą w pęczek boczny, przyśrodkowy i tylny. Skomplikowany szereg połączeń nerwów splotu ramiennego umożliwia wykonywanie precyzyjnych ruchów obręczy barkowej, dłoni oraz palców.

W skład pęczka bocznego wchodzą:

• nerw mięśniowo-skórny,
• nerw piersiowo boczny,
• nerw pośrodkowy.

Pęczek przyśrodkowy utworzony jest przez:

• nerw pośrodkowy,
• nerw łokciowy,
• nerw piersiowy przyśrodkowy,
• nerw skórny przyśrodkowy ramienia.

W skład pęczka tylnego wchodzą:

• nerw promieniowy,
• nerw pachowy,
• nerwy podłopatkowe,
• nerw piersiowo-grzbietowy.

Uszkodzenie splotu ramiennego – przyczyny

Do uszkodzenia splotu ramiennego najczęściej dochodzi na skutek działania siły wzdłużnej, która może spowodować zerwanie struktur splotu lub całkowite wyrwanie korzeni z rdzenia kręgowego. Wśród najczęstszych przyczyn wymieniamy:

• poród naturalny – uszkodzenie splotu ramiennego u noworodka może pojawić się podczas porodu na skutek silnego wygięcia głowy dziecka. Ryzyko porażenia wzrasta, jeśli mamy do czynienia z dystocją barkową (zaklinowanie barku dziecka w miednicy) oraz tzw. porodem kleszczowym,
• wypadki komunikacyjne – wypadki motocyklowe, rowerowe bądź samochodowe,
• zapalenia i infekcje – rzadziej do uszkodzenia może dochodzić na skutek zapalenia splotu ramiennego,
• zmiany nowotworowe – guzy pierwotne lub przerzutowe uciskające na splot ramienny.

Podział uszkodzeń splotu ramiennego

Wyróżnia się cztery główne typy uszkodzeń splotu ramiennego:

• typ dolny (Klumpkego-Dejerine’a) – rozwija się w wyniku uszkodzenia korzeni nerwowych C8-Th1. Zaburza czynność mięśni prostowników i zginaczy ręki oraz przedramienia,
• typ środkowy – jest konsekwencją niewydolności korzenia nerwu C7. Przypomina porażenie nerwu pośrodkowego,
• typ górny (Erba-Duchenne’a) – określany jako porażenie okołoporodowe splotu ramiennego. To następstwo uszkodzenia korzeni nerwowych segmentów C5-C6. Upośledzeniu ulega ruchomość stawu ramiennego, a więc odwodzenie, zginanie i rotowanie. Obserwuje się zaniki porażonych mięśni,
• typ mieszany – dotyczy wielu korzeni nerwowych.

Uszkodzenie splotu barkowego – objawy

Objawy uszkodzenia nerwów obwodowych mogą różnić się od obszaru oraz rozległości urazu. Najczęściej obserwowanymi symptomami są: 

• upośledzenie czucia kończyny górnej,
• ból promieniujący do szyi, barku lub łokcia,
• pogorszenie motoryki dłoni,
• mrowienie i drętwienie dłoni oraz palców,
• zaniki mięśniowe – zmniejszenie obwodu barku w porównaniu do drugiej strony ciała.

Konsekwencją uszkodzenia splotu ramiennego jest niedowład mięśni. Niewydolne nerwy mogą powodować niedorozwój kostny, wady postawy, skrzywienie kręgosłupa oraz nieprawidłowe wzorce ruchowe.

Leczenie uszkodzeń splotu ramiennego

Metoda leczenia splotu ramiennego dobierana jest na podstawie stopnia uszkodzenia. Podstawą terapii jest zapewnienie optymalnych warunków do regeneracji nerwów. Najlepsze rezultaty przynosi kompleksowa rehabilitacja. Wśród procedur terapeutycznych wymieniamy:

• kinezyterapię – odpowiednio dobrane ćwiczenia na uszkodzenie splotu ramiennego (czynne i bierne),
• fizykoterapię – biostymulację laserową, elektroterapię, masaż i hydroterapię itp.

Niektóre urazy splotu ramiennego są w stanie zagoić się samoistnie, pozostawiając pełną funkcję. Przerwanie, rozerwanie lub poważne rozciągnięcie nerwów w splocie ramiennym może skutkować nieodwracalnym porażeniem nerwu. Wówczas jedynym sposobem jest chirurgiczne odtworzenie jego ciągłości. Operacja polega na zszyciu osłonek przerwanego nerwu w taki sposób, aby końce włókien nerwowych miały możliwość regeneracji. Proces wymaga długotrwałej rehabilitacji.

Bibliografia: 

1. Bochenek A., Reicher M, Anatomia człowieka, tom 5, Układ nerwowy obwodowy. Narządy zmysłów, PZWL, Warszawa 2010. 
2. Okulczyk K., Kułak, Okołoporodowe uszkodzenia splotu ramiennego, Polska Plarforma Medyczna 2020.
3. Skibiński M., Synder M., Okołoporodowe porażenie splotu ramiennego – czynniki ryzyka i rokowanie. Ortopedia i Traumatologia Rehabilitacja 2007, s. 569-576. 
4. Wiecheć M., Krełowski M., Urazy splotu ramiennego, Praktyczna fizjoterapia 2019, s. 64-70.