Środki ochrony osobistej – dla bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Kiedy musimy założyć kask, gogle i przyłbicę

Odzież ochronna, ochraniacze i okulary to tylko kilka akcesoriów określanych jako środki ochrony osobistej lub indywidualnej. Pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia pracownikom wyposażenia chroniącego przed szkodliwymi czynnikami występującymi w miejscu pracy, zaś pracownik ma obowiązek używania przydzielonych artykułów.  Co zaliczamy do środków ochrony indywidualnej i kiedy należy je stosować?

Środki ochrony indywidualnej – czym są?

Zgodnie z definicją środki ochrony indywidualnej, określane też jako indywidualne wyposażenie ochronne, to każdy sprzęt, który jest przeznaczony do noszenia lub używania przez pracownika w celu zabezpieczenia przed zagrożeniami, w tym czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi. Kwestie użytkowania indywidualnego wyposażenia ochronnego reguluje dyrektywa 89/656/EWG, która określa wymagania odnośnie oceny, wyboru i prawidłowego wykorzystywania środków ochronnych. Dzięki zastosowaniu odpowiedniego ubioru i elementów ochronnych zostaje zapewnione podstawowe bezpieczeństwo w miejscu pracy. Środki ochronne są niezbędne, jeśli nie jest możliwe wyeliminowanie potencjalnych zagrożeń związanych z pracą na danym stanowisku.

Kto jest zobowiązany do korzystania ze środków ochrony osobistej? Powinny być one stosowane przez wszystkich pracowników służb medycznych: pielęgniarki, lekarzy i ratowników. Muszą mieć do nich dostęp także pracownicy zakładów produkcyjnych, pracownicy budowy i pracownicy przemysłowi. Środki ochrony przeznaczone są też m.in. dla górników, stolarzy, strażaków, elektryków czy hutników.

Rodzaje środków ochrony osobistej

Na ile grup dzielimy środki ochrony indywidualnej? Lista wyposażenia ochronnego jest dość długa. Wyróżnia się następujące środki:

• odzież ochronną, w tym fartuchy, kombinezony, kurtki, kamizelki;
• środki ochrony kończyn dolnych: ochraniacze stóp i kolan, kalosze;
• środki ochrony kończyn górnych: ochraniacze łokci i dłoni, rękawice, zarękawki;
• środki ochrony głowy: kaski, hełmy, czapki, czepki, berety;
• środki ochrony twarzy i oczu: okulary ochronne, gogle, przyłbice, maski spawalnicze;
• środki ochrony układu oddechowego: maseczki, sprzęt filtrujący;
• środki izolujące całe organizm: kombinezony gazoszczelne;
• sprzęt do ochrony słuchu: zatyczki do uszu, nauszniki, hełmy przeciwhałasowe;
• dermatologiczne środki ochrony osobistej: maści, pasty;
• środki ochrony przed upadkiem z wysokości: kaski, szelki, liny.

Przykładowo do podstawowych środków ochrony osobistej ratownika należą: rękawice, maseczka do sztucznego oddychania i specjalne okulary. Środkami ochrony indywidualnej są również środki trwałe w apteczce, takie jak: rękawice lateksowe, kompresy, opaski elastyczne, chusty opatrunkowe, chusta trójkątna, koc ratunkowy i plastry.

Definicja środków ochrony indywidualnej nie obejmuje:

• zwykłego roboczego ubrania i mundurów, których przeznaczeniem nie jest zapewnienie bezpieczeństwa pracownikowi;
• indywidualnego wyposażenia wojskowego, policyjnego i służb porządku publicznego;
• indywidualnego wyposażenia ochronnego stosowanego w środkach transportu drogowego;
• sprzętu sportowego;
• środków używanych w celu samoobrony lub odstraszania;
• przenośnych urządzeń, które służą do wykrywania i sygnalizowania zagrożeń i substancji szkodliwych;
• sprzętu używanego przez pogotowie ratunkowe i służby udzielające pierwszej pomocy.

Kiedy stosujemy środki ochrony osobistej?

Zgodnie z obowiązującym polskim prawem pracodawca ma obowiązek stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. Oznacza to, że w zakładzie pracy muszą być zastosowane środki ochrony zbiorowej i indywidualnej. Środki ochrony zbiorowej mają za zadanie ochronę grupy ludzi oraz pojedyncze osoby przed występującymi w środowisku pracy zagrożeniami. W tym celu stosuje się różne rozwiązania techniczne w pomieszczeniach, urządzeniach i maszynach. Do środków ochrony zbiorowej należą np. rusztowania ochronne, ekrany dźwiękochłonne czy systemy wentylacji.

Kiedy środki ochrony zbiorowej są niewystarczające do wyeliminowania niebezpieczeństwa bądź zminimalizowania ryzyka, pracodawca powinien powinien podjąć decyzję o wprowadzeniu środków ochrony indywidualnej. Zasady doboru takich środków określają przepisy kodeksu pracy oraz Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z późniejszymi zmianami. Dobór wyposażenia zależny jest od zajmowanego przez pracownika stanowiska pracy. Pracodawca zobowiązany jest dostarczyć środki ochrony indywidualnej nieodpłatnie.

Jak długo można używać środków ochrony indywidualnej? Czas zależy od zastosowanego wyposażenia. Każde akcesorium podlega procesowi starzenia się, w wyniku którego traci swoje właściwości. Stan techniczny środków powinien podlegać nadzorowi i kontroli przed każdym użyciem. Zalecane są również okresowe kontrole przez przeszkoloną osobę bądź producenta.

Źródła:

1. Dyrektywa Rady 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (Dz.U. L 183 z 29.6.1989, s. 1–8).
2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.