Stan zapalny w organizmie – o czym może świadczyć?

Stan zapalny w organizmie pojawia się jako reakcja na czynnik lub czynniki wymagające aktywacji układu immunologicznego – to jeden, spójny proces, a jednocześnie kluczowy element odporności. Stan zapalny może mieć postać ostrą lub przewlekłą. W jaki sposób diagnozuje się stan zapalny? Czy symptomy towarzyszące są swoiste? Czym można złagodzić stan zapalny, a także czy warto to robić?

Stan zapalny organizmu – kiedy może się pojawić? 

Jak wspomniano, stan zapalny w organizmie pojawia się, kiedy wymagana jest aktywacja reakcji odpornościowej. Wbrew pozorom, ma to miejsce w wielu sytuacjach, nie tylko w przypadku poważnych chorób. Wskaźniki zapalne można wykryć również po urazie, w wyniku zakażenia bakteryjnego, grzybiczego czy wirusowego albo w efekcie reakcji alergicznej. Jedne z najczęściej spotykanych stanów zapalnych to m.in.: 

• stan zapalny zęba, 
• stan zapalny pochwy, 
• stan zapalny skóry, 
• stan zapalny żołądka,  
• stan zapalny kolana. 

Można zatem śmiało powiedzieć, że występowanie stanu zapalnego w organizmie jest naturalne w wielu przypadkach. Co więcej, jest niezbędny w prawidłowo przebiegającej reakcji odpornościowej. Zdarza się jednak, że stan zapalny przyjmuje postać patologiczną i może prowadzić do rozwoju wielu chorób przewlekłych, zagrażających nie tylko zdrowiu, ale także życiu.

Rodzaje stanu zapalnego 

Wyróżnia się trzy typy stanu zapalnego: 

• ostry stan zapalny – trwa krótko, ustępuje po kilku dniach; wdrożenie leczenia przeciwzapalnego minimalizuje ostre objawy, 
• podostry stan zapalny – trwa od dwóch do sześciu tygodni, 
• przewlekły stan zapalny – może się utrzymywać przez miesiące albo lata, często związany jest z poważnymi chorobami. 

Ostry stan zapalny jest charakterystyczny dla kontuzji, infekcji, a także słabych reakcji alergicznych. Pierwsze objawy pojawiają się niekiedy po upływie kilku godzin lub dni, wszystko zależy od przyczyny. Dla przykładu, po użądleniu przez osę niemalże natychmiast pojawia się zaczerwienienie oraz obrzęk w miejscu ukłucia. Z kolei pierwsze symptomy stanu zapalnego w wyniku infekcji mogą się rozwijać stopniowo, wraz z migracją patogenów, obejmując kolejno gardło, zatoki czy spojówki. 

Z kolei przewlekły stan zapalny towarzyszy osobom chorym, o upośledzonym układzie odpornościowym, narażonym na dodatkowe czynniki takie jak: 

• ciągły stres, 
• problemy ze snem, 
• problemy hormonalne, 
• niezdrowa dieta i otyłość, 
• złe nawyki (palenie tytoniu, picie alkoholu), 
• podeszły wiek.

Ostry stan zapalny – objawy 

Stan zapalny może przybrać ostrą formę. Ta postać charakteryzuje się krótkotrwałym przebiegiem o wyraźnych, nagłych symptomach. Wśród objawów należy tutaj wymienić: 

• ból – pacjent odczuwa go bez przerwy lub tylko po dotknięciu miejsca objętego stanem zapalnym, 
• zaczerwienienie, podwyższona miejscowo temperatura – może być widoczne i wyczuwalne na skórze w okolicy rozwoju stanu zapalnego, niekoniecznie obejmującego skórę, ale także tkanki wewnętrzne; dzieje się tak na skutek zwiększonego dopływu krwi do naczyń włosowatych, 
• obrzęk – pojawia się w miejscu dotkniętym stanem zapalnym ze względu na gromadzenie się płynu w chorej tkance, 
• pogorszenie funkcjonalności danego narządu lub obszaru – organ czy staw objęty stanem zapalnym może nie spełniać swoich funkcji, np. stan zapalny nosa może wywołać upośledzenie węchu, a stan zapalny jamy ustnej uniemożliwia odczuwanie smaków.

Przewlekły stan zapalny – objawy 

Przewlekły stan zapalny utrzymuje się w organizmie przez bardzo długi czas i najczęściej jest związany z poważnymi lub przewlekłymi chorobami, takimi jak: 

• alergie i schorzenia wywoływane reakcjami alergicznymi, 
• cukrzyca, 
• łuszczyca, 
• reumatoidalne zapalenie stawów, 
• choroba sercowo-naczyniowa 
• zapalenie zatok, 
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego. 

Objawy przewlekłego stanu zapalnego nie mają ostrego charakteru, a więc nie występuje tutaj obrzęk czy zaczerwienienie. Najczęściej ten typ zapalenia jest ukryty, a symptomy zwykle są związane z przebiegiem schorzeń towarzyszących. Poza tym przewlekłe stany zapalne częściej rozwijają się u osób: 

• długotrwale narażonych na działanie czynnika drażniącego – jeżeli pracujesz w trudnych warunkach i masz stały kontakt z chemicznymi substancjami drażniącymi czy pyłem, w twoim organizmie może się rozwinąć przewlekły stan zapalny, 
• choroby autozapalne – to grupa rzadko występujących zaburzeń układu odpornościowego; jest wrodzona, a więc odpowiadają za nią czynniki genetyczne. Przykładem takiego schorzenia jest np. choroba Behçeta, 
• choroby autoimmunologiczne – ten typ schorzeń również jest związany z układem odpornościowym; mówi się o nich, kiedy układ immunologiczny bez wyraźnej przyczyny atakuje zdrową tkankę, co dzieje się np. w przypadku łuszczycy, 
• długotrwałe ostre zapalenie – zdarzają się sytuacje, kiedy przewlekły stan zapalny rozwija się z powodu nieleczonego lub opornego na leczenie ostrego stanu zapalnego. 

Jak zlikwidować stany zapalne w organizmie? 

Ostre stany zapalne w organizmie mijają najczęściej samoistnie i nie ma potrzeby wdrażania dodatkowego leczenia ponad to, które ma na celu zlikwidowanie urazu czy zminimalizowanie objawów infekcji. Zdarza się jednak tak, że ignorowanie stanu zapalnego może zagrażać życiu pacjenta. Kiedy tak się dzieje?  

Dobrym przykładem będzie silna reakcja alergiczna, kiedy stan zapalny wywołuje obrzęk uniemożliwiający oddychanie – w takiej sytuacji konieczna jest natychmiastowa reakcja i podanie adrenaliny. Podobnie może wyglądać sytuacja w przypadku infekcji, które nieleczone przedostają się do krwi i wywołują posocznicę, stanowiącą bezpośrednie zagrożenie dla życia. 

Oczywiście leczenie zależy także od postaci stanu zapalnego, z jaką masz do czynienia. Dotkliwy ostry stan zapalny można leczyć objawowo, ale przewlekły stan zapalny będzie przede wszystkim wymagał postawienia diagnozy, a następnie wdrożenie leczenia przyczyny jego powstania, a także zmiany stylu życia oraz nawyków żywieniowych. 

Niesteroidowe leki przeciwzapalne 

W razie silnych i dokuczliwych stanów zapalnych lekarz może zlecić przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, które zminimalizują ból, obrzęk czy podwyższoną temperaturę ciała. Wśród substancji czynnych o takim działaniu należy wymienić np. paracetamol oraz ibuprofen. 

Kortykosteroidy na stan zapalny 

Kortykosteroidy (np. kortyzol) są hormonami steroidowymi, które minimalizują stan zapalny m.in. w przebiegu chorób skóry, często związanych z reakcją alergiczną. Minimalizują wtedy świąd oraz ból, a także przyspieszają gojenie się zmian. Wykorzystuje się je także w przypadku astmy, czy zapalenia wątroby. 

Domowe sposoby na stan zapalny 

Podstawowe działania, które pozwolą uniknąć przewlekłego stanu zapalnego to pilnowanie prawidłowej wagi, regularna aktywność fizyczna oraz zdrowa dieta. Jeżeli zdiagnozowano u ciebie stan zapalny, warto zdecydować się na stosowanie diety przeciwzapalnej. Co jeszcze można zrobić? 

Zarówno w przypadku przewlekłego, jak i ostrego stanu zapalnego pomocne mogą okazać się zioła, takie jak imbir, kurkuma, czarci pazur czy hyzop. Można przygotowywać z nich napary, dodawać je do herbaty albo robić okłady na miejsca objęte stanem zapalnym. Najlepiej sprawdzą się świeże produkty, dostępne w sklepach zielarskich lub spożywczych (w przypadku kurkumy czy imbiru) – mają one najlepsze właściwości. 

Bibliografia: 

1. https://www.britannica.com/science/inflammation/Healing-and-repair [dostęp 14.03.2023]. 
2. https://www.mayoclinichealthsystem.org/hometown-health/speaking-of-health/want-to-ease-chronic-inflammation [dostęp 14.03.2023]. 
3. Pahwa R., Goyal A., Jialal I., Chronic Inflammation, StatPearls 2022. 
4. Stone W. L., Basit H., Burns B., Pathology, Inflammation, StatPearls 2022.