Staw Choparta i Lisfranca – budowa, funkcje, leczenie urazów

Stawy Choparta i Lisfranca są złożonymi stawami stopy. Staw Choparta łączy kości stępu – skokową i łódkowatą oraz piętową i sześcienną. Staw Lisfranca przebiega między kośćmi stępu i śródstopia. Urazy w obrębie obu tych struktur są trudne w diagnostyce i często pozostają nierozpoznane, choć ich adekwatne leczenie stanowi podstawę zapobiegania powikłaniom. Chirurdzy znają stawy Choparta i Lisfranca jako jedne z możliwych poziomów amputacji stopy.

Co to jest staw Choparta i staw Lisfranca?

Staw Choparta (inaczej nazywany stawem poprzecznym stępu) jest strukturą w kształcie litery S, która przecina stopę poziomo, łącząc ze sobą dwa rzędy kości stępu. Należy do stawów złożonych.

Staw Lisfranca (inaczej staw stępowo-śródstopny) znajduje się bliżej przodu stopy niż staw Choparta, przebiega niemal równolegle do niego. Znajduje się między kośćmi stępu i śródstopiem.

Budowa stawu Choparta i Lisfranca

Staw Choparta zlokalizowany jest przed przednią powierzchnią kości piszczelowej i strzałkowej. Tworzą go stawy łączące kość skokową i łódkowatą (staw skokowo-łódkowy, który charakteryzuje się większą mobilnością) oraz kość piętową i sześcienną (staw piętowo-sześcienny).

Staw Lisfranca stanowi połączenie kości stępu (kości klinowatych, łódkowatej i sześciennej), z pięcioma kośćmi śródstopia.

Funkcje stawu Choparta i Lisfranca

Staw Choparta charakteryzuje się wysokim stopniem mobilności. Umożliwia m.in. obrót tylnej części stopy w czasie, gdy przednia jej część pozostaje nieruchoma na ziemi. Razem ze stawem skokowo-piętowym uczestniczy w ruchach inwersji (odwracania) i ewersji (nawracania) stopy. Ważną funkcją stawu Lisfranca jest natomiast udział w stabilizacji łuku stopy.

Zwichnięcie stawu Choparta i Lisfranca

Przy zwichnięciach stawu Choparta dochodzi do przemieszczenia kości łódkowatej i sześciennej do środka i ku górze w stosunku do kości skokowej. Na skutek zwichnięcia stawu Lisfranca następuje przemieszczenie kości śródstopia w kierunku grzbietowym lub podeszwowym (zgodnie z kierunkiem działania siły urazu). Uszkodzenia powstają najczęściej w wyniku przygniecenia lub upadku z wysokości.

Objawy i diagnostyka zwichnięcia stawu Choparta i Lisfranca

Do objawów zwichnięcia w stawach Choparta i Lisfranca należą:

• ból, który nasila przy staniu, chodzeniu lub próbach odepchnięcia się ze stopy dotkniętej urazem,
• obrzęk,
• zasinienie na grzbietowej i podeszwowej części stopy.

W diagnostyce zwichnięcia stawów Choparta i Lisfranca, oprócz badania fizykalnego, wykorzystuje się testy obrazowe, przede wszystkim rentgen, a przypadku dalszych wątpliwości również rezonans magnetyczny. Rozpoznanie urazów w obrębie tych stawów często okazuje się trudne. Szacuje się, że w 20-40 proc. przypadków lekarzom nie udaje się prawidłowo rozpoznać uszkodzenia stawu Choparta.

Leczenie zwichnięcia stawu Choparta i Lisfranca

Leczenie stawu Choparta i Lisfranca po zwichnięciu opiera w większości przypadków się na niezwłocznym nastawieniu i unieruchomieniu. W przypadku stawu Choparta stosuje się z reguły opatrunek gipsowy, który unieruchamia okolicę urazu na okres około dwóch miesięcy. Zwichnięcie stawu Lisfranca wymaga założenia podłużnika gipsowego, który obejmuje stopę i goleń. Czas unieruchomienia w tym przypadku wynosi zazwyczaj sześć-osiem tygodni.

Zarówno w przypadku zwichnięcia stawu Choparta, jak i stawu Lisfranca rzadko pojawia się konieczność przeprowadzenia leczenia operacyjnego.

Powikłania po zwichnięciu stawów Choparta i Lisfranca nie rozwijają się często, ale mogą stanowić duże utrudnienie w codziennym funkcjonowaniu. Zalicza się do nich:

• zmiany zwyrodnieniowe stawów stopy,
• znaczne dolegliwości bólowe,
• upośledzenie wydolności chodu.

Amputacja w stawie Choparta i Lisfranca

Stawy Choparta i Lisfranca są poziomami, na których chirurdzy mogą przeprowadzić amputacje kończyny dolnej. Zabiegi najczęściej wykonywane są u pacjentów z powikłaniami cukrzycy.

Kikut pozostawiony po amputacji na wysokości stawu Lisfranca na ogół umożliwia chodzenie bez protezy – do poruszania się wystarcza but ortopedyczny z usztywnioną podeszwą i wkładką, która uzupełnia przodostopie. Amputacja na poziomie stawu Choparta wiąże się zwykle z koniecznością rozleglejszego protezowania stopy.

Bibliografia:

1. Sokołowska-Pituchowa J. (red.) (2011) Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
2. American Academy of Orthopaedic Surgeons Lisfranc (Midfoot) Injury.
3. Kutaish H., Drittenbass L., Assal M. (2017) Injuries to the Chopart joint complex: a current review, European Journal of Orthopaedic Surgery & Traumatology, 27: 425-431.
4. Gaździk T. S. (red.) (2010) Ortopedia i traumatologia. Tom 1-2, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
5. Noszczyk W. (red.) (2007) Chirurgia tętnic i żył obwodowych, t. 2, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.