Staw ramienny i jego budowa oraz najczęstsze kontuzje

Staw ramienny należy do tak zwanych stawów kulistych wolnych. Charakteryzuje się bardzo dużą ruchomością i ułatwia wykonywanie wielu codziennych czynności oraz uprawianie aktywności fizycznej. Co warto wiedzieć o anatomii stawu ramiennego? Jakie są jego najczęstsze kontuzje? 

Budowa stawu ramiennego 

Staw ramienny łączy kończynę górną (głowę kości ramiennej) z obręczą barkową, a dokładniej z wydrążeniem stawowym łopatki pogłębionym przez obrąbek barkowy. Może poruszać się w wielu kierunkach, wykonując ruchy: 

• zgięcia i wyprostu; 
• odwodzenia i przywodzenia; 
• rotacji zewnętrznej i wewnętrznej. 

Panewka stawu ramiennego nie jest idealnie kulista, ale zwęża się ku górze i poszerza ku dołowi. Pokrywa ją tkanka chrzęstna szklista, struktura złożona z tkanki łącznej oraz włókien kolagenowych o bardzo dużej odporności na ścieranie. Ze stawem ramiennym łączą się kaletki maziowe pełniące funkcję ochronną. Łącznie jest ich pięć.  

Struktura stawu zamknięta jest w torebce stawowej stabilizowanej przez mięśnie obręczy kończyny górnej oraz więzadła stawu ramiennego – kruczo-ramienne, obrąbkowo-ramienne oraz kruczo-barkowe. Mięśnie wzmacniające torebkę stawową to: 

• m. podłopatkowy; 
• m. podgrzebieniowy; 
• m. nadgrzebieniowy; 
• m. obły mniejszy. 

Ścięgna tych mięśni tworzą stożek rotatorów, który odpowiada za szeroki zakres ruchu w stawie barkowym. Tlen i składniki odżywcze do struktur tworzących staw ramienny doprowadzają gałązki stawowe tętnic: nadłopatkowa, podłopatkowa oraz przednia i tylna, okalająca ramię. 

Co może oznaczać ból stawu ramiennego? 

Staw ramienny – ze względu na swoją ruchomość i złożoną budowę – jest trzecim co do częstotliwości występowania kontuzji stawem w ciele człowieka. Częściej uszkodzeniu ulegają jedynie stawy kolanowy i skokowy. Do najczęstszych urazów stawu ramiennego zalicza się: 

• uszkodzenie stożka rotatorów – może wynikać ze zmian zwyrodnieniowych lub wykonywania powtarzalnych czynności z uniesionym ramieniem, np. związanych z uprawieniem sportu; 
• uszkodzenie obrąbka stawowego typu SLAP – związane z uszkodzeniem przyczepu ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego. Jest wywołane nawarstwiającymi się mikrouszkodzeniami w obrębie tkanki łącznej; 
• zespół ciasnoty podbarkowej – związany ze stanem zapalnym w obrębie pierścieni rotatorów lub zaburzeniu balansu siły między mięśniem naramiennym a nadgrzebieniowym. Powoduje zwężenie się przestrzeni podbarkowej; 
• zwichnięcie stawu ramiennego – powodowane przez przemieszczenie się głowy kości ramiennej względem powierzchni stawu. Może wynikać z urazu, np. upadku na wyprostowaną rękę z dużą siłą. 

Objawy większości urazów stawu ramiennego są podobne. Obejmują dolegliwości bólowe o zróżnicowanym stopniu nasilenia (od nieznacznego i występującego tylko podczas ruchu po ostry, w tym występujący podczas snu), ograniczenie ruchomości w obrębie stawu, a niekiedy także uczucie „przeskakiwania” w barku. Z reguły wyraźnie wyczuwalny jest spadek siły mięśniowej obręczy barkowej. 

Jak przebiega leczenie kontuzji stawu ramiennego? 

Podstawą diagnostyki urazów barku jest wywiad z pacjentem. Lekarz ocenia ruchomość stawu i ocenia okoliczności, w których doszło do kontuzji. Jest to badanie funkcjonalne. Duże znaczenie ma też diagnostyka obrazowa. Najczęściej wystarczające będzie USG stawu ramiennego. Dla większej dokładności niezbędne może być wykonanie rezonansu magnetycznego lub badania tomografem komputerowym. 

Przy lekkich kontuzjach zazwyczaj wystarczające będzie odciążenie kończyny górnej oraz odpoczynek. Doraźnie można sięgnąć po niesteroidowe leki przeciwzapalne w celu złagodzenia dolegliwości bólowych. Jeśli objawy utrzymują się przez dłuższy czas, zasadne będzie skierowanie pacjenta na rehabilitację lub fizykoterapię i wykonywanie ćwiczeń pod okiem specjalisty. 

W przypadku poważnych schorzeń jedynym rozwiązaniem bywa leczenie operacyjne (np. przy zaawansowanych postaciach uszkodzeń typu SLAP). Montaż endoprotezy stawu ramiennego zaleca się pacjentom zmagającym się z zaawansowanymi zmianami zwyrodnieniowymi. 

Bibliografia: 

1. Crookes T., Wall C., Byrnes J., Johnson T., Gill D., Chronic shoulder pain, Australian Journal of General Practice 2023, 52(11): 753-758. 
2. Leong H. T., Fu S. C., He X., Oh J. H., Yamamoto N., Hang S., Risk factors for rotator cuff tendinopathy: A systematic review and meta-analysis, Journal of Rehabilitation Medicine 2019, 51(9): 627-637. 
3. Singh H., Thind A., Mohamed N. S., Subacromial Impingement Syndrome: A Systematic Review of Existing Treatment Modalities to Newer Proprioceptive-Based Strategies, The Cureus Journal of Medical Science 2022, 14(8): e28405.