STEMI – przyczyny i objawy zawału STEMI, postępowanie

Zawał STEMI to zawał z uniesieniem odcinka ST. Ten ostry zespół wieńcowy cechuje się występowaniem charakterystycznych zmian w obrazie EKG. Z kolei zawał NSTEMI nie przebiega z uniesieniem odcinka ST w badaniu EKG. Najczęściej zawał serca STEMI spowodowany jest przez miażdżycę tętnic wieńcowych, prowadzącą do zwężenia ich światła i ograniczenia dopływu tlenu do komórek mięśnia sercowego.

Zawał STEMI – co to jest?

Serce to mięsień odpowiedzialny za tłoczenie krwi w celu rozprowadzenia jej po całym ciele drogą naczyń krwionośnych. Mięsień ten pracuje bez przerwy, dlatego konieczne jest stałe dostarczanie mu tlenu oraz związków odżywczych. Odpowiedzialne za to są naczynia wieńcowe unaczyniające serce. Gdy światło naczynia wieńcowego zostanie zwężone lub całkowicie zamknięte – rozwija się zawał mięśnia sercowego. Co to jest? Zawał serca, określany także jako ostry zespół wieńcowy OZW, to martwica mięśnia sercowego w efekcie jego niedotlenienia. Obszar martwicy odpowiada obszarowi mięśnia serca zaopatrywanego w krew przez to naczynie wieńcowe, którego drożność uległa ograniczeniu.

Wśród ostrych zespołów wieńcowych wyróżnić można następujące postacie:

• niestabilna dławica piersiowa,
• zawał serca z uniesieniem odcinka ST (STEMI),
• zawał serca bez uniesienia odcinka ST (NSTEMI),
• zawał serca nieokreślony,
• nagły zgon sercowy.

Z kolei uwzględniając lokalizację martwicy mięśnia sercowego, wyróżnić można zawał ściany przedniej, zawał ściany tylnej oraz zawał ściany dolnej. Zawał pełnościenny obejmuje całą grubość komory, z kolei ostry zawał serca podwsierdziowy zlokalizowany jest podwsierdziowo.

Zawałowi serca towarzyszą charakterystyczne zmiany w badaniu EKG. Gdy pojawia się zawał STEMI, EKG ujawnia uniesienie odcinka ST odpowiadającego początkowej fazie repolaryzacji mięśnia komory serca.

STEMI – kto jest najbardziej narażony na zawał?

Bezpośrednia przyczyna zawału serca to niedotlenienie mięśnia sercowego, do którego dochodzi po zwężeniu światła naczynia wieńcowego lub po całkowitym jego zamknięciu. Najczęściej zawał serca pojawia się u osób cierpiących na chorobę wieńcową, czyli miażdżycę naczyń wieńcowych. W ścianie naczynia wieńcowego może odkładać się blaszka miażdżycowa. Gdy dojdzie do jej pęknięcia i powstanie skrzep, może on zamknąć światło naczynia wieńcowego i uniemożliwić dalszy przepływ krwi. Rzadziej dochodzi do sytuacji, gdy blaszka miażdżycowa nie pęka, ale pogrubia się przez długi czas i znacząco zwęża światło naczynia wieńcowego.

Wytypowano wiele czynników sprzyjających pojawieniu się zawału serca. Jednym z najistotniejszych jest hiperlipidemia oraz hiperhomocysteinemia, czyli wzrost poziomu cholesterolu i/lub homocysteiny we krwi. Wysoki poziom tych związków sprzyja formowaniu się blaszki miażdżycowej. Ryzyko pojawienia się zawału serca wzrasta wraz z wiekiem. Nie bez znaczenia jest także płeć – bardziej narażeni są mężczyźni. Kolejne istotne czynniki mogące sprzyjać rozwojowi choroby niedokrwiennej serca, a w konsekwencji wystąpieniu zawału, to:

• brak regularnej aktywności fizycznej,
• palenie papierosów,
• cukrzyca,
• nadciśnienie tętnicze,
• źle zbilansowana dieta.

Ostry zespół wieńcowy – objawy zawału serca

Kiedy dochodzi do ostrego zespołu wieńcowego OZW, objawy fizykalne są charakterystyczne. Przede wszystkim – pojawia się ból w klatce piersiowej, zlokalizowany zamostkowo. Ból może promieniować do żuchwy, barku, lewego ramienia, a nawet do brzucha czy pleców. Ma charakter silny, piekący, dławiący lub ściskający. Cechuje się stopniowym narastaniem i nie ustępuje po zmianie pozycji ciała. Charakterystyczne jest to, że nie zmniejsza się nawet po podjęzykowym przyjęciu nitrogliceryny. Warto podkreślić, że u osób starszych czy chorujących na cukrzycę ból może mieć mniejsze nasilenie, a nawet możliwy jest tzw. cichy zawał serca, któremu nie towarzyszy ból.

Poza bólem w klatce piersiowej objawy zawału serca STEMI to także:

• zawroty głowy,
• ogólne osłabienie,
• kołatanie serca,
• duszności,
• nudności i wymioty,
• silny niepokój,
• omdlenie.

Jak rozpoznać zawał serca STEMI?

Aby potwierdzić zawał, konieczne jest wykonanie odpowiedniej diagnostyki. Wskazane jest oznaczenie poziomu biomarkerów sercowych, a także wykonanie EKG. Jak wygląda EKG po zawale? Kryteria rozpoznania zawału serca STEMI są następujące:

1. Charakterystyczna sekwencja zmian w badaniu EKG:

• najpierw mogą pojawić się wysokie, szpiczaste załamki T;
• potem pojawia się wypukłe lub poziome uniesienie odcinków ST;
• kolejną zmianą w EKG jest pojawienie się patologicznych załamków Q z jednoczesnym zmniejszeniem wysokości załamków R;
• następnie ma miejsce powrót odcinków ST do linii izoelektrycznej;
• na końcu zaobserwować można zmniejszenie się amplitudy załamków R, pogłębienie załamków Q oraz powstanie ujemnych załamków T.

Szczegółowa analiza badania EKG pozwala określić prawdopodobną lokalizację zawału, a zatem rozpoznać zawał ściany dolnej, ściany przedniej lub ściany bocznej serca.

2. Wzrost stężenia markerów sercowych:

• troponiny I i troponiny T,
• kinazy CK oraz CK MB,
• mioglobiny.

3. W badaniu koronarografii wykazać można obecność zakrzepu w naczyniu wieńcowym.

Zawał serca – postępowanie

Gdy podejrzewany jest zawał, pierwsza pomoc sprowadza się do wezwania pogotowia, a także przyjęcia przez pacjenta pozycji leżącej. Jeśli to możliwe, dobrze jest zażyć lek zawierający kwas acetylosalicylowy. Gdy dojdzie do zatrzymania krążenia, konieczne jest wykonanie resuscytacji krążeniowo-oddechowej.

Leczenie zawału serca sprowadza się do udrożnienia tętnicy wieńcowej w celu przywrócenia prawidłowego przepływu krwi. Wdrażane jest leczenie trombolityczne mające na celu rozpuszczenie skrzepliny. Niekiedy konieczne jest inwazyjne leczenie zabiegowe, obejmujące angioplastykę wieńcową oraz pomostowanie tętnic wieńcowych (by-passy).

Angioplastyka polega na wykonaniu wkłucia w żyłę promieniową i wprowadzenia cewnika z balonikiem, który po rozprężeniu powiększa światło naczynia wieńcowego i pozwala na wprowadzenie protezy naczyniowej (stentu). Z kolei zabieg z wykorzystaniem by-passów pozwala wszczepienia pomostu, czyli drogi ominięcia zamkniętej tętnicy wieńcowej. Po przebytym zawale pacjent pozostaje pod opieką kardiologa i powinien stosować odpowiednie leczenie farmakologiczne, a także wprowadzić odpowiednie modyfikacje stylu życia.

Źródła:

1. Ibanez B. et al., 2017 ESC Guidelines for the management of acute myocardial infarction in patients presenting with ST-segment elevation: The Task Force for the management of acute myocardial infarction in patients presenting with ST-segment elevation of the European Society of Cardiology (ESC), ESC Scientific Document Group, „European Heart Journal”, 2017 Aug 26.
2. Vernon ST, Coffey S, D’Souza M, et al., ST-Segment-Elevation Myocardial Infarction (STEMI) Patients Without Standard Modifiable Cardiovascular Risk Factors-How Common Are They, and What Are Their Outcomes?, „Journal of the American Heart Association”, 2019;8(21).
3. Thygesen K. i in., Czwarta uniwersalna definicja zawału serca (2018), Grupa Wykonawcza w imieniu Wspólnej Grupy Roboczej Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC, European Society of Cardiology), American College of Cardiology (ACC), American Heart Association (AHA) i World Heart Federation (WHF) ds. Uniwersalnej Definicji Zawału Serca, „Kardiologia Polska”, 2018; 76, 10: 1383–1415.