Stenoza kręgosłupa – objawy, przyczyny i leczenie

Stenoza kręgosłupa, a ściślej – stenoza kanału kręgowego to zwężenie światła kanału kręgowego. W przebiegu tego schorzenia dochodzi do ucisku na struktury nerwowe, co przyczynia się do wystąpienia uciążliwych objawów. Objawy stenozy kręgosłupa różnią się w zależności od odcinka kręgosłupa objętego zwężeniem. Stenoza kręgosłupa diagnozowana jest dzięki badaniom obrazowym, a leczenie stenozy obejmuje rehabilitację, objawową farmakoterapię, a niekiedy – także leczenie operacyjne.

Czym jest stenoza kręgosłupa?

Stenoza kanału kręgowego, określana także mianem zespołu cieśni kanału kręgowego to zwężenie światła kanału kręgowego. Kręgosłup stanowi główną oś układu kostnego, stanowiąc swoiste rusztowanie dla kończyn i klatki piersiowej oraz stabilizując całe ciało. Kręgosłup pełni ponadto funkcję ochronną wobec rdzenia kręgowego, czyli rozciągającej się na przestrzeni około 45 cm struktury ośrodkowego układu nerwowego, która przewodzi impulsy pomiędzy mózgiem a nerwami obwodowymi. Rdzeń kręgowy zlokalizowany jest wewnątrz kanału kręgowego, czyli struktury kostnej powstałej z otworów kręgowych poszczególnych kręgów. Otwory kręgowe zwężają się w miarę przesuwania w dół kręgosłupa. Zwężenie światła kanału kręgowego może pojawić się w dowolnym odcinku kręgosłupa, choć najrzadziej dotyczy odcinka piersiowego kręgosłupa, a najczęściej – odcinka lędźwiowego i szyjnego. Zwężenie kanału kręgowego prowadzi do ucisku rdzenia kręgowego lub struktur nerwowych w otworach międzykręgowych.

Stenoza kanału kręgowego – przyczyny

Stenoza otworów międzykręgowych zazwyczaj diagnozowana jest u osób starszych i współistnieje z chorobą zwyrodnieniową kręgosłupa. W przebiegu choroby zwyrodnieniowej dochodzi do stopniowego „zużywania się” kręgosłupa, co prowadzi do:

• odwodnienia i pękania krążków międzystawowych, co prowadzi do zaniku dysków międzykręgowych
• przerostu więzadeł łączących sąsiadujących kręgów
• powstania osteofitów – wyrostków kostnych

W efekcie tych zmian dochodzi do nadmiernego zbliżania się sąsiadujących kręgów i ucisku struktur nerwowych. Rzadszą przyczyną stenozy kręgosłupa może być uraz mechaniczny kręgosłupa (upadek z wysokości, wypadek komunikacyjny), co prowadzi do zgrubienia więzadeł przykręgosłupowych. Stenoza kanału kręgowego może być ponadto konsekwencją guzów kręgosłupa, procesów zapalnych, chorób reumatoidalnych, przebytych zabiegów operacyjnych kręgosłupa, przepukliny dysku czy takich wrodzonych nieprawidłowości jak wrodzony wąski kanał kręgowy czy wrodzone choroby tkanki łącznej.

Stenoza kanału kręgowego – objawy

Objawy stenozy kręgosłupa uzależnione są odcinka kręgosłupa, w którym dochodzi do ucisku struktur nerwowych. Najczęściej spotykana jest stenoza lędźwiowa, zlokalizowana w odcinku lędźwiowym kręgosłupa; precyzyjniej – najczęstsza postać to stenoza kanału kręgowego L4 L5, zlokalizowana pomiędzy 4 a 5 kręgiem lędźwiowym. Gdy rozwija się stenoza lędźwiowa, objawy obejmują przede wszystkim ból pleców w odcinku lędźwiowym. Bardzo często dolegliwości bólowe przyjmują postać tzw. chromania neurogennego, czyli bólu dolnego odcinka pleców, promieniującego w kierunku pośladków oraz ud i podudzi. Bólowi towarzyszyć może uczucie mrowienia i drętwienia nóg, a objawy te nasilają się podczas chodzenia. W skrajnych przypadkach stenoza kanału kręgowego w odcinku lędźwiowym może prowadzić nawet do porażenia funkcji zwieraczy i funkcji jelit. W przypadku stenozy szyjnej, objawy dominujące to bóle i zawroty głowy, ból karku i szyi, a także górnego odcinka pleców. Może dojść do zaburzeń czucia czy niedowładu kończyn górnych. Natomiast stenoza piersiowa objawia się bólem kręgosłupa promieniującym w kierunku żeber i narządów wewnętrznych klatki piersiowej.

Zobacz także: Ból pleców w odcinku lędźwiowym

Stenoza kanału kręgowego – operacja czy rehabilitacja?

Zwężenie kanału kręgowego jest procesem postępującym stopniowo. W pierwszych stadiach stenozy zalecane jest leczenie zachowawcze, mające na celu zredukowanie dolegliwości bólowych i ograniczenie postępu choroby. W tym celu zalecana jest farmakoterapia lekami przeciwbólowymi, a także rehabilitacja obejmująca m. in. krioterapię, masaże, terapia punktów spustowych czy terapia manualna (metoda wg Mulligana, wg Rakowskiego, wg McKenzie’ego). Gdy rozwinie się stenoza kanału kręgowego, rehabilitacja powinna obejmować także odpowiednie ćwiczenia wykonywane regularnie przez pacjenta. Ma to szczególne znaczenie wówczas, gdy pojawia się stenoza lędźwiowa – ćwiczenia pomagają odbarczyć dolny odcinek kręgosłupa; w tym celu najbardziej polecane jest pływanie.

Niekiedy konieczna jest operacja, polegająca na usunięciu struktur uciskających na rdzeń kręgowych,  a także stabilizacji kręgów. Leczenie chirurgiczne wskazane jest u tych osób, u których leczenie zachowawcze nie przynosi pożądanego efektu i utrzymują się takie uciążliwe objawy jak silny ból czy drętwienie kończyn.

Bibliografia:

Raja A. i in., Spinal stenosis; StatPearls Publishing, 2020

Melancia J. i in., Spinal stenosis; Handb Clin Neurol, 119, 541 – 9, 2014