Stopa szpotawa – u dorosłych i dzieci. Jakie buty i ćwiczenia?

Stopa szpotawa to skomplikowana deformacja, której z pewnością nie należy bagatelizować. Bez problemu można ją rozpoznać, ponieważ posiada bardzo charakterystyczny wygląd. Ważne jest to, że wadę tę można rozpoznać już w okresie prenatalnym, a jej leczenie należy rozpocząć możliwie jak najszybciej – najlepiej od razu po urodzeniu. Dowiedz się więcej.

Co to jest stopa szpotawa?

Stopa szpotawa to wada anatomiczna, która sprawia, iż stopa przypomina z wyglądu kij od golfa. Oznacza to, iż stopy skierowane są do środka i mają „sierpowaty” kształt. Składają się na nią takie elementy, jak:

• wydrążony łuk podłużny stopy,
• uniesiony do góry wewnętrzny brzeg stopy,
• podeszwowe zgięcie stopy,
• przywiedzenie przedniego fragmentu stopy.

Stopie końsko-szpotawej towarzyszy również szczuplejsza łydka.

Stopy końsko-szpotawe – przyczyny i rodzaje

Przyczyny stopy końsko-szpotawej nie są do końca znane. Często mówi się o niewłaściwym ułożeniu kończyn dziecka w łonie matki, jak również o owinięciu pępowiną goleni lub stóp. Odpowiedzialne za tę wadę mogą być także nieprawidłowości w dolnym odcinku rdzenia kręgowego, również jeszcze przed urodzeniem. Zdarza się także, że powodują ją niedowłady, stany zapalne, oparzenia oraz różnego rodzaju urazy kończyn dolnych. O innych przyczynach piszemy poniżej.

Istnieje kilka odmian stopy końsko-szpotawej. Można wyróżnić dwa jej podstawowe typy: nietypową oraz typową. Dzielą się one na kilka innych podtypów.

Typowe stopy końsko-szpotawe

• Stopa syndromiczna – jest to deformacja będąca efektem mutacji genetycznych, które doprowadzają do wad wrodzonych. Często występuje ona z różnymi zespołami (np. zespołem Beckwitha-Wiedemanna, zespołem Larsena, zespołem Möbiusa) i kompleksami (np. artrogrypozą, dysplazją diastroficzną).
• Stopa neurogenna – wadzie tej towarzyszą inne wady wrodzone, o podłożu neurologicznym, a więc np. dziecięce porażenie mózgowe, zakotwiczenie rdzenia kręgowego czy rozszczep kręgosłupa. Taką odmianę stopy trudniej jest wyleczyć.
• Stopa teratogenna – stanowi rezultat zaburzeń, do których doszło podczas ciąży, np. na skutek zażywania narkotyków, palenia papierosów czy picia alkoholu. Jej powstawanie może być związane również z pewnymi infekcjami wirusowymi, które wywołują powikłania neurologiczne.
• Stopa idiopatyczna – deformacja ta nie powstaje w wyniku innych wad czy chorób. Często określa się ją również mianem „wady izolowanej”.

Nietypowe stopy końsko-szpotawe

• Stopa atypowa – występuje wyłącznie w odmianie idiopatycznej, istnieje możliwość rozpoznania jej od razu po porodzie, występuje relatywnie rzadko.
• Stopa złożona – może pojawić się we wszystkich powyższych odmianach, stanowi efekt nieodpowiedniego gipsowania, występuje częściej niż stopa atypowa.

Oba rodzaje stóp posiadają głęboką bruzdę nad piętą oraz na podeszwie stopy, występuje u nich również zgięcie podeszwowe oraz ustawienie końskie (polega na tym, że pięta uniesiona jest do góry, a palce w nienaturalny sposób są skierowane do dołu), a do tego ich duży palec znajduje się w tzw. hiperprzeproście.

Szpotawe stopy – ćwiczenia i leczenie

Najpopularniejszym sposobem leczenia stopy końsko-szpotawej jest metoda Ponsetiego. Polega ona przede wszystkim na wykonywaniu ćwiczeń redresyjnych, które należy powtarzać kilka razy dziennie. Polegają one na rozciąganiu przykurczonych tkanek w odpowiedni sposób. Drugą ręką fizjoterapeuta stabilizuje kość skokową – opiera kciuk na głowie kości skokowej. Ruch wykonywany jest przedstopiem, na zewnątrz. Jednocześnie wymusza on ruch zgięcia w stawie skokowo-goleniowym. Aby to zrobić, należy prawidłowo ułożyć dłoń względem podeszwy, uwzględniając lekką supinację przodostopia. Ćwiczenia korekcyjne na stopę szpotawą należy wykonywać już w pierwszych dniach życia.

Kolejnym krokiem w metodzie Ponsetiego jest założenie opatrunku gipsowego, który pozwala unieruchomić stopę w prawidłowym położeniu. Aby uzyskać efekt pełnej korekcji, trzeba często przeciąć ścięgno Achillesa. Po zdjęciu ostatniego opatrunku gipsowego stopy powinny uzyskać prawidłowy kształt – zwykle stosuje się około 7 gipsów, bardzo ważna jest także prawidłowa technika gipsowania. Następnie konieczne jest zastosowanie szyny odwodzącej, dzięki której można utrzymać efekty leczenia. Jej to o tyle istotne, że zaprzestanie z korzystania z niej często związane jest z nawrotem deformacji.

Jak masować stopę końsko-szpotawą?

U osób ze stopą końsko-szpotawą warto wykonywać różnego rodzaju masaże. Jednym z nich jest masaż klasyczny rozluźniający. Należy go przeprowadzać na stronie podeszwowej stopy, stosując głaskanie, rozcieranie oraz wibrację. Obszar od strony grzbietowej trzeba z kolei pobudzać, energicznie rozcierać oraz ugniatać kciukami obu dłoni. Należy także pobudzająco masować przednią i boczną stronę podudzia, z kolei tylną masować – delikatnie, tak aby odpowiednio ją rozluźnić.

Buty na stopę końsko szpotawą

Obecnie na rynku można znaleźć specjalne buty na stopę końsko-szpotawą. Zdecydowanie najpopularniejsze wśród nich są buty Mitchella, które zostały stworzone we współpracy z Ignacym Ponsetim. Zdają one egzamin przy wszystkich odmianach omawianej deformacji. Należy je stosować wraz z odpowiednimi szynami.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551574/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2759597/