Stres oksydacyjny – z czego wynika i jak sobie z nim poradzić?

Stres oksydacyjny to stan zaburzonej równowagi organizmu, którego najczęstszymi przyczynami są niezdrowy styl życia, wysokokaloryczna dieta oraz długotrwały stres. Utrata równowagi między utleniaczami i przeciwutleniaczami może przyczyniać się do rozwoju wielu poważnych chorób.

Stres oksydacyjny przez coraz większą grupę lekarzy jest uważany za jedną z chorób cywilizacyjnych XXI wieku. Pojawia się on w momencie, gdy równowaga między antyoksydantami oraz utleniaczami zostaje zachwiana. Zbyt duża ilość wolnych rodników może niestety przyczyniać się m.in. do rozwoju chorób nowotworowych.

Stres oksydacyjny – co to jest i z czego wynika?

Stres oksydacyjny pojawia się w momencie, gdy poziom wolnych rodników tlenowych nie odpowiada poziomowi antyoksydantów, pełniących funkcję przeciwutleniaczy w ludzkim organizmie. Wolne rodniki są utleniaczami, które powstają podczas każdego oddechu (są uwalniane z części cząsteczek tlenu). Nie da się więc ich zupełnie usunąć z ludzkiego organizmu, są bowiem pochodną procesu oddychania. Utleniacze charakteryzują się jednak nieparzystą liczbą elektronów. To z kolei sprawia, że, próbując pozyskać od innych komórek brakujący im elektron, niszczą je nieodwracalnie. Wolne rodniki doprowadzają do dezintegracji i uszkodzenia komórek.

Przeciwutleniacze, czyli antyoksydanty, dysponują „dodatkowym” elektronem, który oddają wolnym rodnikom, zapewniając w ten sposób równowagę w organizmie. Stres oksydacyjny w procesach uszkodzenia komórek wiąże się więc w prostej linii z liczbą oraz aktywnością antyoksydantów w organizmie. Do tych zalicza się przede wszystkim:

• karotenoidy,
• polifenole,
• witaminy C, A, E.

Stres oksydacyjny pojawia się, gdy antyoksydantów jest zbyt mało lub gdy nie są one wystarczająco aktywne. W takim przypadku wolne wodniki mogą zaszkodzić właściwie każdej biocząsteczce organizmu. Utleniacze atakują niestety cząsteczki szczególnie istotne dla prawidłowego działania ludzkiego organizmu. Chodzi nie tylko o białka lub tłuszcze, lecz także DNA komórek organizmu. Skutki stresu oksydacyjnego mogą być więc naprawdę poważne.

Stres oksydacyjny – diagnoza

Stres oksydacyjny nie charakteryzuje się typowymi dla tego stanu objawami. Bardzo często ogólne osłabienie, bóle głowy, mięśni lub nieuzasadniona senność przypisywane są infekcjom lub innym stanom chorobowym, do których rozwoju paradoksalnie może przyczyniać się właśnie stres. Nie istnieją markery stresu oksydacyjnego, niektóre kliniki oferują natomiast badania na poziom antyoksydantów i wolnych rodników w organizmie.

Do przyjrzenia się swojemu stylowi życia powinny skłonić następujące objawy towarzyszące:

• nawracające bóle głowy,
• częste bóle mięśni i stawów,
• stany zapalne,
• ogólne, nieuzasadnione osłabienie,
• problemy z trawieniem,
• zaparcia,
• wysypka.

Mogą one być efektem stresu oksydacyjnego, mogą również wiązać się z innymi dolegliwościami i stanami chorobowymi organizmu.

Skąd się bierze stres oksydacyjny?

Przyczyny stresu oksydacyjnego mogą być bardzo różne, natomiast na ogół wiążą się one z określonymi warunkami środowiskowymi pacjenta. Przede wszystkim chodzi o niezdrowy styl życia, na który składają się długotrwały stres, mała ilość snu, palenie tytoniu oraz nadużywanie alkoholu. To jednak nie wszystkie czynniki, które mogą wpływać na zaburzenie równowagi między antyoksydantami i wolnymi rodnikami. Na stres oksydacyjny wpływ ma również:

• dieta bogata w tłuszcze utlenione, cukry (fast foody, słodycze, wysoko przetworzona żywność),
• zanieczyszczone środowisko życia i pracy,
• zbyt intensywna ekspozycja na promieniowanie słoneczne,
• zbyt intensywny wysiłek fizyczny,
• niektóre leki antydepresyjne, antykoagulanty, leki antykoncepcyjne.

Stres oksydacyjny a wysiłek fizyczny

Stres oksydacyjny może wynikać z długotrwałego, męczącego i obciążającego dla organizmu treningu. Kluczowe znaczenie ma tutaj nie typ uprawianego sportu, a niedopasowanie skali ćwiczeń do możliwości i wytrzymałości organizmu.

Trzeba jednak pamiętać, że regularna i umiarkowana aktywność fizyczna przeciwdziała stresowi oksydacyjnemu.

Stres oksydacyjny a nowotwory

Skutki stresu oksydacyjnego dotyczą nie tylko ogólnego pogorszenia się jakości życia. Stres ten może bowiem sprzyjać rozwojowi bardzo wielu chorób, w tym nowotworów. Przyczynia się do powstania tych ostatnich poprzez uszkodzenia DNA komórek, jakich dokonują wolne rodniki. W kontekście stresu oksydacyjnego przywołuje się głównie czerniaka jako nowotwór związany nie tylko z działaniem wolnych rodników, lecz także nadmierną ekspozycją na promieniowanie słoneczne.

Inne choroby, które może powodować stres oksydacyjny to: miażdżyca, choroba wieńcowa, choroba Parkinsona, Alzheimera, udar mózgu oraz zawał mięśnia sercowego. Wolne rodniki mają także znaczenie w rozwoju chorób płuc, żołądka, nerek oraz układu moczowego.

Stres oksydacyjny – leczenie

Stres oksydacyjny można zneutralizować przez odpowiednią dietę bogatą w warzywa i owoce zawierające antyoksydanty. Liczy się również właściwe i regularne nawadnianie organizmu. Koniecznie należy zrezygnować z używek. Ważnym elementem przywracania równowagi organizmowi jest odpowiednia aktywność fizyczna.