Stridor, czyli świst przy oddychaniu, którego nie warto bagatelizować!

Stridor to świst krtaniowy, czyli charakterystyczny gwizd lub charczenie wydobywające się z dróg oddechowych. Przyczyną takich objawów mogą być wady wrodzone, infekcje, alergie, astma, a także zakrztuszenie się. Bez względu na przyczynę stridor wymaga konsultacji z lekarzem, ponieważ zaburza prawidłowy przepływ powietrza i tym samym negatywnie wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. 

Stridor – co to jest? 

Stridor to inaczej świst przy oddychaniu, który świadczy o zwężeniu światła dróg oddechowych w wyniku obrzęku tkanek na poziomie gardła, krtani albo tchawicy. Nie jest odrębną jednostką chorobową, ale objawem stanu patologicznego, którego nie należy bagatelizować. Wymaga konsultacji lekarskiej, zwłaszcza jeśli ma duże nasilenie, co może znacząco utrudniać oddychanie. Charakterystyczny dźwięk, jaki wydobywa się przy stridorze to efekt drgania tkanek i przepływu powietrza przez zwężone światło dróg oddechowych. 

Stridor rozpoznasz przede wszystkim po nieregularnym, płytkim i przyspieszonym oddechu. Jest przy tym w większości przypadków znacznie głośniejszy niż naturalny, dlatego słusznie budzi niepokój. Najczęściej świst krtaniowy diagnozowany jest u niemowląt i małych dzieci, choć zdarzają się także przypadki osób dorosłych zmagających się z tą dolegliwością. Stan ten może mieć charakter wrodzony lub nabyty o niejednorodnych przyczynach. 

Poza charakterystycznym charczeniem przy oddychaniu lekarz diagnozuje także zwykle aktywność dodatkowych mięśni podczas wdychania i wydychania powietrza. Natomiast chrypka i nawracające stany zapalne dróg oddechowych to efekt utrudnionego samooczyszczanie przez zwężone ich światło. 

Jak rozpoznać stridor? 

Świst przy oddychaniu ma charakterystyczne objawy: 

• świszczący oddech (w przypadku dzieci może nasilać się nocą), 
• suchy i szczekający kaszel, charakterystyczny dla zapalenia krtani o ostrym przebiegu, 
• nieregularny, płytki i przyspieszony oddech, 
• kaszel mokry, 
• chrypka, 
• nasilenie objawów po wysiłku (w przypadku dzieci także po karmieniu) lub po  położeniu się. 

W skrajnych przypadkach stridor może być tak nasilony, że doprowadzi do omdlenia na skutek niedostatków powietrza. Jest to stan zagrażający bezpośrednio zdrowiu i życiu, dlatego wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Jeśli objawy pojawiają się nagle i szybko się nasilają, mogą świadczyć o reakcji alergicznej bądź przedostaniu się ciała obcego do dróg oddechowych. Wówczas również konieczna jest pilna pomoc lekarska. 

Stridor – rodzaje 

Stan patologiczny dróg oddechowych objawiający się charczeniem bądź gwizdaniem przy oddychaniu (nazywany stridorem) może mieć charakter niskotonowy bądź wysokotonowy. Ponadto może być wilgotny lub suchy w zależności od tego, czy towarzyszy mu odkrztuszanie wydzieliny. Najczęstszy podział stridoru uwzględnia trzy jego odmiany: 

• stridor wdechowy  –  świst przy wdechu pojawia się, gdy światło dróg oddechowych jest zwężone w części krtani w okolicy szpary głośni zlokalizowanej pomiędzy strunami głosowymi,
• stridor wydechowy – świst przy wydechu świadczy o patologicznych zmianach w tchawicy i poniżej tej części dróg oddechowych,
• stridor wdechowo-wydechowy – furczenie przy wydechu i wdechu jest charakterystyczne dla zwężonych dróg oddechowych zarówno w części krtani, w której znajduje się szpara głośni oraz w podgłośni (świst przy wdechu), jak i w dolnej części tchawicy (świst przy wydechu). 

Niekiedy wyróżnia się także stridor nosowy, gdy nieprawidłowości powstają w nosie lub nosogardle. Natomiast, gdy pojawią się one w  środkowej lub dolnej części gardła, wówczas mowa jest o stertorze, czyli stridorze wdechowym o niskich tonach, bardzo chrapliwych i wilgotnych. 

Stridor – świszczenie przy oddychaniu u niemowląt i dzieci 

Stridor u dzieci może mieć charakter wrodzony lub być objawem nabytej choroby układu oddechowego. Jest to nieprawidłowość dość często diagnozowana przez laryngologów, co wynika z odmiennej budowy krtani dziecka w  porównaniu do krtani osoby dorosłej – inne są rozmiary poszczególnych jej elementów i ich rozmieszczenie względem siebie. Ponadto jest położna o dwa kręgi kręgosłupa wyżej i dopiero wraz z upływem czasu powoli zaczyna zstępować, by zająć właściwą pozycję dopiero na etapie dojrzałości płciowej. 

Najczęstszą przyczyną stridoru u dzieci jest zwężenie na poziomie chrząstki pierścieniowatej.  Jest to najniższa część krtani, która przechodzi w dalszym odcinku dróg oddechowych w tchawicę. 

Stridor krtaniowy może być też spowodowany nieprawidłowościami w nagłośni. Jest to nieparzysta chrząstka krtani, która zamyka do niej dojście podczas połykania, aby nie dopuścić do zakrztuszenia się. U niemowląt i małych dzieci nagłośnia jest mniej pochylona, a przy tym ma większą długość i jest cieńsza. W przypadku, gdy jej pochylenie na tym etapie życia jest nadmierne, a przy tym ma zwiększoną wiotkość i jest krótsza niż powinna, wówczas może pojawić się świst przy oddychaniu, czyli stridor (stridor krtaniowy), który zwykle ma związek z laryngomalacją. Oznacza to wrodzoną wiotkość krtani u dziecka, która wynika z niedojrzałości elementów składających się na tę część układu oddechowego. 

Wiotka błona śluzowa krtani u niemowląt i dzieci składa się także z tkanki łącznej i limfatycznej. Właściwość ta sprawia, że podatna jest błona śluzowa na obrzęki, które zwężają światło dróg oddechowych podczas infekcji. Efektem tego są nie tylko trudności w nabieraniu powietrza, ale też pojawienie się świstu przy oddychaniu u dziecka, czyli stridoru. 

Stridor – przyczyny świstu wdechowego i świstu wydechowego 

Świszczący oddech u dorosłych oraz dzieci może mieć charakter wrodzony bądź nabyty. Wrodzony wynika z anatomicznych wad w budowie poszczególnych elementów układu oddechowego (np. wrodzone porażenie strun głosowych, laryngomalacja, torbiele krtani).  Ponadto tak, jak już zostało wcześniej opisane – dziecięcy układ oddechowy ma odmienną budowę od tego u osób dorosłych. Wiotkość krtani u dzieci, obecność elementów limfatycznych w błonie śluzowej krtani, czy odmienna długość poszczególnych elementów układu oddechowego dziecka mogą przyczynić się do powstania stridoru. 

Stridor nabyty może być natomiast spowodowany: 

• obecnością ciała obcego w drogach oddechowych, 
• infekcją dróg oddechowych, powodującą obrzęk błon śluzowych, 
• pointubacyjnym urazem krtani, 
• obecnością brodawczaka lub naczyniaka krtani, 
• skurczem krtani, który jest objawem charakterystycznym m.in. dla tężyczki, czy padaczki, 
• alergicznym obrzękiem krtani, 
• zastojem żylnym w krtani wywołującym obrzęk, 
• obrzękiem naczynioruchowym i limfatycznym, 
• astmą, 
• przerostem migdałków, zaburzającym swobodne oddychanie, 
• refluksem żołądkowo-przełykowym. 

Jak diagnozować stridor? 

Jeśli zauważasz u siebie lub dziecka niepokojące objawy ze strony układu oddechowego – nie zwlekaj z konsultacją lekarską. Nie stawiaj autodiagnozy. Lekarz po przeprowadzeniu krótkiego wywiadu będzie mógł stwierdzić, czy zaistniały przyczyny mogące spowodować stridor. Aby jednak uzyskać pełny ogląd kondycji zdrowotnej, musi przeprowadzić dokładne badanie. Podstawą diagnostyki jest osłuchanie przy pomocy stetoskopu oraz obserwacja pracy mięśni klatki piersiowej i brzucha podczas wdechu i wydechu. 

Lekarz może wykonać także laryngoskopię bezpośrednią w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. W tej metodzie wykorzystuje się endoskop albo zestaw Kleinsassera, dzięki którym można dokładnie ocenić stan krtani i poszczególnych jej części. Do diagnostyki można też wykorzystać fibroskop światłowodowy. Jest to niewielkich rozmiarów endoskop, który umożliwia ocenę zachowania krtani podczas przełykania, wydawania dźwięków i oddychania. Tę metodę stosuje się wówczas gdy laryngoskopia bezpośrednia nie jest możliwa do wykonania (np. po  oparzeniu krtani). Dla pełnej diagnostyki lekarz może także zlecić wykonanie RTG, USG, tomografii komputerowej a niekiedy także rezonansu magnetycznego. 

Jak leczyć stridor? 

Metoda leczenia świszczącego oddechu zależy od przyczyny jego powstania. W przypadku zdiagnozowania ciała obcego – konieczne jest jego usunięcie. Jeśli stridor związany jest z astmą lub alergią, wówczas lekarz podaje adrenalinę albo środki działające rozszerzająco na oskrzela. W przypadku infekcji przed rozpoczęciem terapii konieczne jest określenie jej charakteru. Innych działań wymaga bowiem ta wywołana przez wirusy niż ta spowodowana przez bakterie. 

W przypadku stridoru wywołanego przez wady wrodzone takie jak torbiele, niektóre metody diagnostyczne umożliwiają ich usunięcie już w czasie badania. Szansę taką daje laryngoskopia bezpośrednia. 

Bibliografia 

1. M. Jabłońska – Jesionowska, Diagnostyka wrodzonego stridoru oddechowego u dzieci, „New Medicine” 2019, nr 1, s. 3–13.
2. L. Zawadzka-Głos, B. Zając i in., Stridor krtaniowy u dzieci, „magazyn Otorynolaryngologiczny”,2005, suplement VII, s. 15–21.