Szyszynka – lokalizacja, funkcje, zwapnienie szyszynki i guz

Szyszynka to niewielki narząd zlokalizowany w międzymózgowiu. Po co potrzebna nam szyszynka? Funkcje tego narządu to syntetyzowanie hormonów regulujących rytm biologiczny – melatoniny oraz serotoniny. Ponadto szyszynka wydziela hormony regulujące pracę przysadki mózgowej. Najczęściej występujące nieprawidłowości w funkcjonowaniu szyszynki dotyczą powstania zwapnień, a także rozwoju guza szyszynki.

Szyszynka – co to jest?

Szyszynka to niewielka struktura przypominająca wyglądem szyszkę. Ten niewielki gruczoł dokrewny ma długość około od pięciu do ośmiu mm, a szerokość to od trzech do pięciu mm. Gdzie jest szyszynka? Gruczoł zlokalizowany jest w III komorze mózgu, w tylnej części stropu międzymózgowia. Szyszynka zbudowana jest z komórek pinealocytów, odpowiedzialnych za produkcję melatoniny. Te komórki, które przeważają w budowie szyszynki, charakteryzują się obecnością dużych, pęcherzykowatych jąder komórkowych oraz wypustek cytoplazmatycznych. Inne komórki budujące szyszynkę to limfocyty, makrofagi, komórki glejowe, komórki nerwowe, a także fibroblasty i komórki tuczne.

Szyszynka – za co odpowiada i co wydziela?

Szyszynka to gruczoł wydzielania wewnętrznego, który wydziela liczne hormony. Za pośrednictwem tych hormonów szyszynka może regulować funkcjonowanie licznych narządów i układów.

Szyszynka w mózgu wpływa na czynność wydzielniczą przysadki, regulując wydzielanie takich hormonów tropowych jak:

• hormon tyreotropowy TSH, normalizujący pracę tarczycy i wydzielanie przez nią hormonów tyroksyny i trójjodotyroniny
• hormon wzrostu (somatotropina)
• hormon adrenokortykotropowy ACTH, wpływający na uwalnianie kortyzolu przez nadnercza
• wazopresyna, czyli hormon antydiuretyczny wpływający na nerki i funkcję zagęszczania moczu
• oksytocyna, odpowiedzialna za skurcze macicy podczas porodu oraz wydzielanie mleka przez gruczoły sutkowe.

Najważniejszym hormonem wydzielanym przez szyszynkę jest melatonina. Za jej pośrednictwem szyszynka wpływa na regulację rytmu dobowego, funkcjonowanie układu odpornościowego czy układu kostnego. Sygnałem do wydzielania melatoniny jest spadek natężenia światła docierającego do mózgu za pośrednictwem impulsów nerwowych.

Szyszynka a regulacja rytmu dobowego

Melatonina wydzielana przez szyszynkę wpływa na regulowanie rytmu dobowego. Spadkowi natężenia światła towarzyszy pobudzenie syntezy melatoniny, co oznacza, że hormon ten wydzielany jest po zmroku. Główną rolą melatoniny jest wywołanie uczucia senności, wynikającego ze zmian w ciepłocie ciała, a także regulowaniu pracy tarczycy. Szczyt wydzielania melatoniny przypada między godziną 24 a 3, z kolei w ciągu dnia wydzielanie melatoniny znacznie spada. Unormalizowany rytm dobowy kształtuje się w pierwszych tygodniach życia. Największe ilości melatoniny syntetyzowane są u dzieci, nieco mniej hormonu wydziela szyszynka u dorosłych.

Z kolei u osób w podeszłym wieku synteza melatoniny jest znacznie mniejsza, co przekłada się na zaburzenia rytmu dobowego i problemy ze snem. Takie nawet dziesięciokrotne zmniejszenie syntezy melatoniny wynika z fizjologicznego, postępującego wraz z wiekiem zwapnienia szyszynki. Przyczyną zaburzeń w dobowym rytmie syntezy melatoniny może być praca zmianowa, a także spędzanie wieczorów przed ekranem telewizora czy smartfona. Jak pobudzić wydzielanie melatoniny przez szyszynkę? Należy kłaść się spać o stałej porze, wygaszać światło w sypialni, nie korzystać przed snem z urządzeń emitujących światło niebieskie.

Szyszynka a odporność organizmu

Hormon szyszynki – melatonina – może wpływać na funkcjonowanie układu immunologicznego. Ogranicza wydzielanie cytokin prozapalnych, czyli związków odpowiedzialnych za wystąpienie reakcji zapalnej. Ponadto hormon odpowiedzialny jest za wzrost wydzielania przeciwzapalnej cytokiny – interleukiny 10. Działanie przeciwzapalne melatoniny wynika także z jej aktywności antyoksydacyjnej. Dzięki skutecznemu neutralizowaniu wolnych rodników, melatonina może chronić przed rozwojem niektórych nowotworów. Niedobór melatoniny może zwiększać ryzyko rozwoju nowotworów piersi oraz prostaty.

Pozostałe funkcje szyszynki

Szyszynka może wpływać na prawidłowy przebieg procesów dojrzewania płciowego. Wynika to z regulowania wydzielania gonadotropin wpływających na dojrzewanie. Niedoczynności szyszynki może towarzyszyć opóźnienie dojrzewania płciowego, a nadczynności gruczołu – przyspieszone dojrzewanie płciowe. Kolejną istotną funkcją szyszynki i wydzielanej przez nią melatoniny jest utrzymanie prawidłowej gęstości mineralnej kości, co może przekładać się na profilaktykę osteoporozy.

Zwapnienie w szyszynce – co to?

Wraz z wiekiem postępują procesy wapnienia szyszynki. Złogi wapnia mogą zaburzać funkcjonowanie szyszynki, zmniejszając wydzielanie hormonów szyszynki. Wówczas zaobserwować można zaburzenia rytmu dobowego, występowanie senności w ciągu dnia oraz bezsenności w ciągu nocy. Mogą występować bóle głowy, zaburzenia nastroju, zaburzenia cyklu miesięcznego. Niekiedy pojawiają się także problemy z naturalna odpornością organizmu i większa podatność na infekcje. Zwapnienie szyszynki leczone jest zazwyczaj na drodze suplementacji melatoniny.

Torbiel szyszynki – skąd się bierze?

Torbiele szyszynki to łagodne zmiany nowotworowe, które wypełnione są płynem zawierającym komórki stanu zapalnego. Powstają one z niewiadomych przyczyn, nie jest znana zależność torbiel szyszynki a stres czy niewłaściwa dieta. Torbiel zazwyczaj przebiega bezobjawowo, niekiedy mogą pojawić się bóle głowy. Rozpoznanie jest możliwe dzięki wykonaniu rezonansu magnetycznego. Leczenie ma charakter objawowy i sprowadza się do stosowania leków przeciwbólowych. Można pomocniczo sięgać po zioła na torbiel szyszynki. Oczyszczanie szyszynki polega na stosowaniu takich ziół jak kolendra, pietruszka, lucerna, gotu – kola czy bylica. Gdy powiększa się torbiel szyszynki, operacja jest wskazana, gdyż torbiel może uciskać struktury mózgu lub może dojść do pęknięcia torbieli szyszynki.

Guz szyszynki – objawy i leczenie

Guzy szyszynki mogą mieć charakter łagodny lub złośliwy. Zmiany nowotworowe wywodzące się z komórek szyszynki określane są mianem szyszyniaków i mogą uciskać na pień mózgu lub móżdżek. Wówczas mogą pojawić się takie objawy jak bóle głowy, zaburzenia widzenia, a także przedwczesne dojrzewanie u dzieci. Guzy szyszynki usuwane są operacyjnie, możliwe jest także wdrożenie chemioterapii lub radioterapii.

Bibliografia:

1. Pawlicki B., Rola szyszynki w fizjologii i patologii; Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych, 1999, tom 48, nr 1
2. Baranowska – Bik A., Zgliczyński W., Guzy szyszynki; Postępy Nauk Medycznych, 12/ 2005