Tamoksyfen – lek na kobiece schorzenia nowotworowe

Najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet, to rak piersi. Na szczęście metod jego leczenia jest sporo. Czasem można nawet zastosować chemoprewencję, czyli przyjmować leki, zanim jeszcze nowotwór się pojawi. Do takich preparatów, które mogą zarówno zapobiec rozwojowi raka, jak i go wyleczyć, należy tamoksyfen. Jak działa ta substancja i w jakich wskazaniach jest stosowana?

Co to jest tamoksyfen?

Tamoksyfen należy do selektywnych modulatorów receptorów estrogenowych. Oznacza to, że w organizmie traktowany jest jak estrogen i wiąże się z receptorami, które są dedykowane dla tego hormonu. W ten sposób blokuje możliwość przyłączenia się do nich estrogenu, przez co hamuje ich aktywność – wykazuje więc działanie antyestrogenowe. 

Rak piersi to nowotwór hormonozależny. To oznacza, że rozwija się on tylko w odpowiednim stanie hormonalnym organizmu. W tym konkretnym przypadku komórki nowotworowe posiadają dużą liczbę receptorów estrogenowych, przez co hormon ten jest im potrzebny do podziałów. Tamoksyfen blokuje te receptory, co prowadzi do zahamowania rozwoju raka. 

Co ważne, substancja ta wykazała skuteczność także w zapobieganiu rozwoju nowotworów piersi u kobiet z grupy ryzyka. Badania wykazały, że tamoksyfen zmniejsza częstość występowania choroby o 33%. To oznacza, że aż 1/3 kobiet z wysokim ryzykiem zachorowania uniknęła nowotworu. 

W Polsce tamoksyfen jest dostępny wyłącznie na receptę. Jego stosowanie wiąże się z ryzykiem wystąpienia różnych skutków ubocznych, dlatego powinno być ściśle kontrolowane przez lekarza prowadzącego terapię. Cena tamoksyfenu nie jest wysoka – nawet pełnopłatnie wynosi ok. 20 zł, a pacjenci objęci refundacją otrzymują lek bezpłatnie. W aptekach dostępnych jest kilka zamienników tamoksyfenu. Wszystkie mają te same dawki substancji aktywnej i działają w ten sam sposób.

W jakich wskazaniach stosuje się tamoksyfen?

Głównym wskazaniem do stosowania tamoksyfenu jest leczenie złośliwego nowotworu piersi zarówno u kobiet po menopauzie, jak i przed nią. Ponadto przyjmuje się go także jako leczenie uzupełniające we wczesnym stadium raka piersi. Tamoksyfen znalazł również zastosowanie w innych dolegliwościach. Wykorzystuje się go do: 

• łagodzenia bólu piersi wywołanego przez zmiany hormonalne w cyklu miesiączkowym, 
• stymulowania owulacji u kobiet, u których ona nie zachodzi, 
• leczenia torbieli piersi, które rozwijają się w wyniku wahań hormonalnych. 

Ponadto terapię tamoksyfenem rozważa się u kobiet, które mają podwyższone ryzyko zachorowania na raka piersi. Należą do nich osoby, które m.in.: 

• miały w rodzinie przypadki tego nowotworu, 
• posiadają mutację genu BRCA1 lub BRCA1, która znacznie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia raka piersi lub jajnika, 
• przebyły już nowotwór piersi – ryzyko ponownego zachorowania jest zwiększone 2-3-krotnie, 
• miały wykonaną biopsję piersi, która wykazała stan przednowotworowy.

Skutki uboczne tamoksyfenu

Niestety tamoksyfen, jak każdy lek, może wywołać działania niepożądane. Najczęściej pojawiają się dolegliwości związane ze spadkiem poziomu estrogenów, które są podobne do objawów menopauzy, np.: 

• uderzenia gorąca, 
• nocne poty, 
• suchość pochwy. 

Czasem w trakcie leczenia dochodzi do rozregulowania cyklu menstruacyjnego lub plamienia między miesiączkami. W niektórych przypadkach tamoksyfen zmniejsza liczbę czerwonych krwinek, co objawia się zmęczeniem, osłabieniem oraz zawrotami i bólami głowy. Ponadto rzadko może on wywołać poważniejsze skutki uboczne, np. zakrzepicę, zaćmę, uszkodzenie wątroby czy udar mózgu.  

U kobiet po menopauzie lek ten podnosi ryzyko rozwoju raka endometrium. Tamoksyfen może być z tego względu stosowany nie dłużej niż 10 lat, a podczas terapii należy często kontrolować stan wyściółki macicy. U młodszych pacjentek, które nie przeszły jeszcze menopauzy, ryzyko jest znacznie niższe. Dlatego w ich przypadku zalecana jest rutynowa kontrola ginekologiczna.

Na co warto zwrócić uwagę, stosując tamoksyfen?

Podczas leczenia tamoksyfenem przed menopauzą konieczne jest stosowanie antykoncepcji – lek ten działa toksycznie na płód i może doprowadzić do jego śmierci lub rozwoju wad wrodzonych. Z kolei u kobiet po menopauzie przed rozpoczęciem terapii zaleca się wykonanie szczegółowych badań diagnostycznych endometrium. W przypadku zwiększonego ryzyka nowotworu macicy lub jej wyściółki leczenie tamoksyfenem jest niewskazane. Ponadto warto pamiętać, że spożywanie napojów wysokoprocentowych sprzyja rozwojowi raka piersi. Dlatego zarówno u kobiet z grup ryzyka, jak i stosujących tamoksyfen, alkohol jest przeciwwskazany. 

Bibliografia: 

1. Byrski T., Gronwald J., Menkiszak J., Huzarski T., Jakubowska A., Oszurek O., Lubiński J., Rola tamoksyfenu u nosicielek mutacji BRCA1 w chemoprewencji dziedzicznego raka piersi, Współczesna Onkologia 2002, 6(9): 597-601. 
2. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/breast-cancer/in-depth/breast-cancer/art-20045353 [dostęp 09.04.2024]. 
3. https://my.clevelandclinic.org/health/drugs/20219-tamoxifen-tablets [dostęp 09.04.2024]. 
4. Tuszyński K. (Red.), Leki 2022. Praktyczny przewodnik po grupach leków dostępnych w Polsce, Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków 2021.