Tarczyca – jakie badania tarczycy mają znaczenie diagnostyczne? Jak je interpretować?

Tarczyca jest narządem wydzielania wewnętrznego. Badaniem i leczeniem chorób tarczycy zajmuje się endokrynolog. Badania tarczycy wykonuje się raczej na czczo, ale najważniejsze jest, by w dniu badania nie przyjmować leku na tarczycę.

Badania tarczycy obejmują badania laboratoryjne, badania obrazowe, a także badania inwazyjne. Nie wszystkie badania wykonywane są jednocześnie. Przesiewowym badaniem tarczycy jest badanie poziomu tyreotropiny (TSH), czyli hormonu przysadki wydzielanego w sprzężeniu zwrotnym z hormonami tarczycy. To, jakie badania zrobić na tarczycę, zależy od indywidualnych wskazań. Jeżeli pacjent ma objawy zaburzeń pracy tarczycy, konieczny będzie rozszerzony panel badań. Jeśli natomiast chory nie ma żadnych dolegliwości, ale jest np. rodzinnie obciążony lub pacjentka planuje ciążę.

Kiedy wykonuje się badania tarczycy?

Badania tarczycy zalecane są przede wszystkim osobom, u których pojawiły się objawy sugerujące zaburzenia funkcji tego narządu. Na podstawie objawów klinicznych można przede wszystkim wysnuć podejrzenie niedoczynności tarczycy (niedoboru hormonów tarczycy) lub nadczynności tarczycy (nadmiaru hormonów tarczycy). U chorych na niedoczynność tarczycy często pojawia się problem z suchą skórą, obrzękami, męczliwością, spowolnieniem ruchowym, wypadaniem włosów czy łamliwością paznokci. Natomiast nadczynność tarczycy związana jest z nadmiernym poceniem się, wilgotną i nadmiernie ucieploną skórą, przyspieszeniem akcji serca, drżeniem rąk i tendencją do biegunek.

Jak wygląda badanie tarczycy u endokrynologa?

Pierwsze badanie przesiewowe z krwi zlecane jest najczęściej przez lekarza rodzinnego. Dopiero w przypadku konkretnych objawów lub odchyleń w podstawowych badaniach laboratoryjnych lekarz podstawowej opieki zdrowotnej wystawia skierowanie do specjalisty, czyli endokrynologa, który wykona szereg specjalistycznych badań. Wizyta u endokrynologa nie różni się niczym od innych wizyt lekarskich. Początkowo lekarz zbiera wywiad, później bada pacjenta fizykalnie, analizuje wyniki badań tarczycy z krwi oraz zleca dodatkowe badania laboratoryjne i obrazowe.

Badania tarczycy z krwi

Podstawowe badania tarczycy wykonuje się z krwi. Obejmują one oznaczenia poziomu poszczególnych hormonów, a także swoistych przeciwciał sugerujących np. chorobę Hashimoto. Podstawowym badaniem jest tyreotropina (TSH), będąca badaniem z krwi zaliczanym do badań przesiewowych. Tyreotropina to hormon produkowany przez przysadkę mózgową, stymulujący tarczycę do produkcji hormonów. Jeśli we krwi utrzymuje się wystarczające stężenie lub nadmiar hormonów, dochodzi do hamowania produkcji TSH. Norma TSH wynosi 0,4–4,0 mIU/l, przy czym u kobiet w ciąży górna granica normy wynosi 2,5 dla pierwszego trymestru i 3 dla trymestrów drugiego i trzeciego. We krwi oznacza się również hormony tarczycy. Jednak w diagnostyce chorób tarczycy znaczenie mają jedynie wolne frakcje hormonalne, oznaczane jako fT₃ i fT₄. Szczególne znaczenie ma ten drugi hormon. Normy dla nich są następujące:

• fT₄ – 10–25 pmol/l,
• fT₃ – 2,2–6 pmol/l.

Kolejnym hormonem wydzielanym przez tarczycę – a dokładnie przez komórki C tarczycy – jest kalcytonina. Wpływa ona przede wszystkim na gospodarkę wapniowo-fosforanową. Badanie kalcytoniny ma kluczowe znaczenie w monitorowaniu raka tarczycy. Prawidłowy poziom kalcytoniny wynosi poniżej 2,9 pmol/l. Poza kalcytoniną ogromną rolę w diagnostyce schorzeń nowotworowych tarczycy ma również tyreoglobulina. Wytwarzana jest w komórkach pęcherzykowych, a magazynowana w koloidzie tego narządu.

Z krwi można wykonać również badania tarczycy w kierunku obecności przeciwciał przeciwko receptorowi TSH (anty-TSHR), charakterystycznych dla choroby Gravesa-Basedowa (schorzenie jest jedną z przyczyn nadczynności tarczycy). Można również wykryć przeciwciała przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) i tyreoglobulinie (anty Tg), które są typowe dla niedoczynności tarczycy wywołanej np. przez chorobę Hashimoto. Badanie krwi pozwala dodatkowo oznaczyć poziom jodu w moczu.

Inne badania tarczycy

W przypadku badań dodatkowych tarczycy wykonuje się badania obrazowe. Zastosowanie praktyczne ma tu przede wszystkim ultrasonografia (USG), tomografia komputerowa, scyntygrafia czy rezonans magnetyczny. Badaniem wykorzystywanym do różnicowania zmian w tarczycy wykazanych w badaniach obrazowych jest biopsja tego narządu. Polega ona na nakłuciu tarczycy przez skórę szyi i pobraniu komórek do badania histopatologicznego.

Ile kosztuje badanie na tarczycę?

Cena badania tarczycy nie jest łatwa do określenia. Wszystko zależy od tego, czy pacjent idzie do endokrynologa w ramach NFZ, czy prywatnie. Podstawowe badanie tarczycy, czyli poziom TSH, kosztuje około 15 zł. Cennik badań tarczycy zależy od laboratorium, w którym wykonuje się badanie. Koszt pozostałych badań również jest uzależniony od tego, czy jest refundowany. Także ilość i rodzaj badań mają znaczenie w szacowaniu kosztów badania tarczycy.