Mózg

Mózg ma niezwykle złożoną budowę. Nietrudno się temu dziwić, ponieważ zawiaduje wieloma kluczowymi procesami życiowymi, odpowiada za regulowanie narządów zmysłów, ludzkie emocje oraz procesy uczenia się i zapamiętywania.

Mózg reguluje najistotniejsze procesy życiowe człowieka i bez wątpienia jest najważniejszym organem. Mózg człowieka waży około 1375 gramów u osoby dorosłej i rośnie wraz ze wzrostem ciała. Budowa mózgu jest wyjątkowo złożona, a składa się na to około 100 miliardów komórek nerwowych, czyli neuronów. Każda z tych komórek łączy się się z innymi neuronami za pomocą specjalnych wypustek – aksonów i dendrytów. Oba te elementy neuronu odpowiedzialne są m.in. za przesyłanie informacji między neuronami, czyli mówiąc prościej, za komunikację.

Zobacz także: Fakty i mity dotyczące mózgu 

Budowa mózgu człowieka

Ośrodkowy układ nerwowy składa się z licznych struktur i zalicza się do nich: pień mózgu, mózgowie, rdzeń kręgowy oraz opony mózgowe. Pierwszy z tych elementów zlokalizowany jest pomiędzy mózgiem a rdzeniem kręgowym. Osłonę mózgu stanowią opony mózgowo-rdzeniowe, składające się z trzech elementów: opona miękka (inaczej naczyniówka) znajduje się najbliżej mózgu i jej funkcją jest dostarczanie składników odżywczych płynących razem z krwią. Pajęczynówka, czyli opona pajęcza, położona jest niżej i to właśnie tam znajduje się płyn mózgowo-rdzeniowy, pełniący funkcję amortyzatora (w razie wstrząsów spowodowanych upadkami). Najdalej od mózgu znajduje się opona twarda, stanowiąca okostną czaszki.

Ludzki mózg osłania kora mózgowa, która zbudowana jest z dużej ilości komórek oraz synaps. Z anatomicznego punktu widzenia składa się na nią istota szara mózgu, czyli jądra komórek nerwowych. Warto zaznaczyć, że komórki nerwowe nie mają zdolności do podziału, a ich ilość maleje wraz z wiekiem (na skutek procesów starczych – neurodegeneracji lub na skutek chorób mózgu). Jednakże, pomimo tego, rodzaje i ilość połączeń między neuronami zmieniają się w trakcie życia człowieka. Taka możliwość sprawia, że człowiek jest w stanie, w miarę nabywania doświadczeń życiowych, do tworzenia nowych wzorców neuronalnych i wzmacniania pewnych swoich umiejętności – nauki języków obcych, jazdy na rolkach, nauki gry na instrumentach czy haftowania.

Płaty mózgu

Obie półkule mózgu pokryte są czterema płatami, a każdy z nich odpowiada za inne funkcje mózgu. Płat czołowy czyni z człowieka istotę myślącą racjonalnie. Dzięki temu płatowi ludzie mają poczucie tożsamości i samoświadomości. Płat czołowy to także planowanie, motywacja oraz podejmowanie decyzji. W innej części mózgu znajduje się płat ciemieniowy, odpowiedzialny m.in. za integrację ruchu oraz wzroku, a także czucia. Dzięki niemu możliwe jest odbieranie temperatur i odpowiednie reagowanie na nie. Płat potyliczny to przede wszystkim wzrok i odbiór kolorów, kształtów, głębi oraz ruchu. Płat skroniowy dedykowany jest słuchowi, analizie zapachów, mowie oraz pamięci werbalnej.

Rodzaje ośrodków w mózgu

Nie sposób jest w prostych słowach opisać, jak działa mózg. Praktycznie każda czynność, jaką wykonuje człowiek, kontrolowana jest przez wyspecjalizowane ośrodki w mózgu. Tym samym w mózgu znajdują się ośrodki czucia, odpowiedzialne za czucie zapachów, smaków, dotyku czy różnic temperatury. Im bardziej unerwione obszary ciała, tym większa korowa reprezentacja w mózgu. Ośrodki słuchowe zlokalizowane są w płacie skroniowym a w płacie potylicznym znajduje się ośrodek wzroku. Ośrodki ruchowe pełnią funkcję nie tylko podczas poruszania się człowieka, ale też wykonywania świadomych ruchów mięśniami twarzy oraz tułowia. W korze mózgowej umiejscowiony jest również ośrodek słuchowy mowy, który odpowiedzialny jest za rozumienie tego, co usłyszymy (interpretacja bodźca). Poza ośrodkiem słuchowym mowy wyróżnia się ponadto ośrodek ruchowy mowy, dzięki któremu możliwa jest artykulacja dźwięków. Istnieją także ośrodki związane z pisaniem (ośrodek ruchów pisarskich ręki) czy też czytaniem (ośrodek wzrokowy mowy).

Plastyczność mózgu

Mózg jest organem bardzo plastycznym. Co to oznacza? Neuroplastyczność to zdolność tkanki nerwowej do dużej adaptacji do czynników zewnętrznych, tworzenia nowych połączeń, zmienności oraz samonaprawy. To dzięki temu, nawet po urazach mechanicznych pewnych struktur mózgu, można żyć bez poważnych zaburzeń neurologicznych. Dzieję się to dlatego, że inna część mózgu przejmuje funkcje tej uszkodzonej.