Szczepionki

Szczepionki są preparatami farmakologicznymi, które zawierają antygeny bakterii i wirusów. Po podaniu pobudzają układ odpornościowy i stymulują go do produkcji swoistych przeciwciał. Dzięki nim bez przechodzenia danej choroby zyskuje się na nią odporność.

Szczepionki to gotowe preparaty, które w swoim składzie zawierają antygeny lub cząsteczki wirusów i bakterii. Można wyróżnić kilka podziałów szczepionek, biorąc pod uwagę m.in. postać oraz ilość patogenów znajdujących się w preparatach. Najwięcej jest szczepionek dla dzieci, gdyż ich ustrój jest bardzo podatny na zakażenia, a podawanie szczepionek ma go zabezpieczyć przed groźnymi powikłaniami. Istnieje cały kalendarz szczepień zalecanych dla każdego dziecka. Niektóre szczepionki dla noworodka są podawane już w pierwszych dobach życia. Oczywiście występują też szczepionki dla dorosłych, zalecane np. przed wyjazdem do egzotycznych krajów. W zasadzie wszystkie obecnie dostępne preparaty to bezpieczne szczepionki, których stosowanie nie jest groźne dla organizmu.

Co to są szczepionki i jak działają?

Szczepionki to farmakologiczne preparaty, najczęściej w postaci roztworów, które zawierają chorobotwórcze bakterie i wirusy. Ich podanie ma stymulować układ immunologiczny. Po wniknięciu do organizmu obce antygeny stawiają ustrój w sytuacji kryzysowej – ma on zachowywać się w taki sposób, jakby rzeczywiście doszło do ataku patogenów chorobotwórczych. Działanie szczepionki stymuluje odpowiedź układu immunologicznego, która polega na wytwarzaniu swoistych przeciwciał. Pozostają one w organizmie, stanowiąc pamięć immunologiczną, i w razie kontaktu z prawdziwym patogenem odpowiedzialnym za daną chorobę bronią przed jej rozwojem.

Rodzaje szczepionek

Podstawowy podział na rodzaje szczepionek dotyczy tego, jaką postać drobnoustrojów zawierają. W ich składzie mogą się znajdować patogeny żywe, ale osłabione – mówi się wówczas o szczepionkach atenuowanych lub żywych szczepionkach. Należą do nich np. szczepionki przeciwko różyczce i ospie wietrznej. W szczepionkach mogą znajdować się również drobnoustroje nieżywe. Poza tym wyróżnia się preparaty zawierające toksyny, ale takie, które nie posiadają zjadliwości (anatoksyny) – przykładami są szczepionki przeciw tężcowi i błonicy.

Poza tym szczepionki dzieli się w zależności od tego, czy skierowane są przeciwko jednej chorobie, czy kilku różnym chorobom. Zatem wyróżnia się preparaty pojedyncze – szczepionki monowalentne, które skierowane są przeciwko jednej, konkretnej chorobie, i szczepionki skojarzone (poliwalentne), dzięki którym w czasie pojedynczej aplikacji, przy jednym wkłuciu uzyskuje się odporność na kilka różnych chorób.

Szczepionki dla niemowląt i dzieci

Organizmy noworodka i niemowlęcia charakteryzują się niedojrzałym układem odpornościowym, przez co są niezwykle podatne na różnego rodzaju patogeny, z którymi mają kontakt. W celu zmniejszenia ryzyka zakażenia chorobami, które niosą ze sobą wiele poważnych konsekwencji, wprowadzono tzw. kalendarz szczepień. Znajduje się on w książeczce zdrowia dziecka i zawiera wykaz szczepień obowiązkowych (bezpłatnych) i zalecanych, o które można rozszerzyć ochronę dziecka, wraz z wiekiem, w którym dane szczepienie powinno się odbyć. Wskazane jest przestrzeganie zaleceń znajdujących się w kalendarzu szczepień, gdyż jedynie one uchronią dziecko przed wieloma chorobami i ich konsekwencjami. Ponadto dzięki szczepieniom obejmującym całą populację udało się całkowicie usunąć zachorowania na pewne choroby, które wcześniej były przyczyną wielu zgonów, nie tylko u dzieci, ale i u dorosłych. Obecnie darmowe szczepionki na pneumokoki również wchodzą w skład kalendarza szczepień. Zatem cena szczepionki na pneumokoki nie jest już barierą zaporową dla mniej zamożnych rodziców.

Czy szczepionki są bezpieczne?

Co jakiś czas pojawiają się mniej lub bardziej nasilone głosy osób negatywnie nastawionych do stymulacji układu odpornościowego przez szczepionki. Niektórzy podkreślają korelację między szczepionkami a autyzmem. Szczepionka jest preparatem farmakologicznym i jej działanie może wiązać się z pewnymi powikłaniami, jednakże są one możliwe po podaniu jakiegokolwiek leku, preparatu i suplementu diety. Najczęściej spotyka się obrzęk i zaczerwienienie okolicy miejsca wkłucia, osłabienie, stan podgorączkowy, bóle głowy. Zwykle dolegliwości ustępują samoistnie w ciągu 1–3 dni po podaniu szczepionki. Preparaty szczepionek opracowywane są latami, przechodzą wiele testów, a ich produkcja odbywa się przy użyciu sprzętu najwyższej jakości. Można zatem śmiało powiedzieć, że szczepionki są bezpieczne, a korzyści wynikające z ich stosowania w znacznym stopniu przewyższają niewielkie odczyny poszczepienne.