Układ hormonalny

Układ hormonalny, nazywany układem dokrewnym, jest odpowiedzialny za produkcję hormonów przyczyniających się do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Kontroluje ciśnienie osmotyczne i gospodarkę wodno-elektrolitową oraz koordynuje procesy związane z rozmnażaniem. Nieprawidłowości w jego funkcjonowaniu wiążą się z szeregiem dolegliwości.

Układ hormonalny jest zbudowany z podwzgórza, przysadki mózgowej, rdzenia i kory nadnerczy, nadnerczy, szyszynki, tarczycy, przytarczyc, trzustki, grasicy oraz gonad, czyli jąder i jajników. Określa się je terminem gruczołów dokrewnych produkujących hormony, które mają wpływ na cały ludzki organizm. Jakie hormony są produkowane przez te gruczoły i za co są odpowiedzialne?

Co to jest układ hormonalny i jak jest zbudowany?

Układ hormonalny człowieka to kilka gruczołów dokrewnych, których głównym zadaniem jest produkcja hormonów. Dzięki nim regulowane jest ciśnienie osmotyczne, gospodarka wodna w organizmie oraz stężenie glukozy. Odpowiada on także za prawidłowy rozwój narządów. Działanie układu hormonalnego polega również na regulacji procesów trawienia i koordynacji procesów związanych z rozmnażaniem, a niektóre produkowane przez niego hormony pełnią funkcję neuroprzekaźników. Ponieważ sprawuje on kontrolę nad reakcjami biochemicznymi zachodzącymi w organizmie, to przy nieprawidłowościach w jego pracy człowiek odczuwa szereg dolegliwości.

Pod względem anatomicznym układ hormonalny jest zbudowany z gruczołów dokrewnych i narządów pełniących taką funkcję. Jest to: przysadka mózgowa, nadnercza (w tym rdzeń i kora nadnerczy), szyszynka, tarczyca, przytarczyce, trzustka, grasica, jajniki oraz jądra.

Przysadka mózgowa i szyszynka

Przysadka to gruczoł położony na podstawie mózgu w siodle tureckim, ku tyłowi od skrzyżowania wzrokowego. Z podwzgórzem jest połączona za pomocą lejka. Zbudowana jest z dwóch płatów: przedniego i tylnego. Płat przedni, nazywany gruczołowym, stanowi blisko 75% masy przysadki i dzieli się na 3 części: guzową, pośrednią i obwodową. Płat tylny to głównie neuroglej, który magazynuje hormony wydzielane w jądrze nadwzrokowym i przykomorowym podwzgórza: wazopresynę i oksytocynę. W płacie tylnym przysadki zachodzi również proces produkcji hormonów takich jak: hormon wzrostu (somatotropina), hormon kortykotropowy ACTH, hormon tyreotropowy TSH, oraz hormony: foikulotropowy i lutenizujący.

Szyszynkę zalicza się do nadwzgórza. Produkuje ona melatoninę odpowiedzialną za pigmentację skóry oraz sen i czuwanie u człowieka.

Nadnercza, rdzeń i kora nadnerczy

Nadnercze jest położone powyżej górnego bieguna nerki. Prawe przylega do wątroby, lewe sąsiaduje ze śledzioną i trzustką. Zbudowane z kory i rdzenia również wydzielają hormony. W korze nadnerczy produkowane są aldosteron (mineralokortykosteroidy), kortyzol i kortykosteron oraz androgeny nadnerczowe. Rdzeń nadnerczy odpowiada za wydzielanie amin katecholowych: adrenaliny, noradrenaliny i dopaminy pełniących funkcję neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym.

Tarczyca, przytarczyce, grasica

Tarczyca jest nieparzystym gruczołem położonym w przednio-dolnej części szyi. Otoczona jest torebką włóknistą, która ją dzieli na płaciki wypełnione koloidem. Głównym składnikiem koloidu jest tyreoglobulina. Białko to wiąże wydzielane przez tarczycę hormony, takie jak tyroksyna (T4) i trójjodotyroninę (T3). Pobudzają one podstawową przemianę materii oraz regulują gospodarkę wodno-elektrolitową w organizmie. W układzie hormonalnym człowieka tarczyca jest jednym z ważniejszych gruczołów dokrewnych.

Przytarczyce położone są na powierzchni tylnych płatów tarczycy. Ich rolą jest produkcja parathormonu (PTH) i kalcytoniny, które mają wpływ na gospodarkę wapniowo-fosforanową.

Grasica położona w dolnej części szyi jest pierwotnym narządem chłonnym. To w niej powstają limfocyty i hormony białkowe: tymozyna, tymopoetyna oraz tymostymulina.

Trzustka i gonady jako elementy układu hormonalnego

Trzustka jest gruczołem mieszanym: egzo- i endokrynnym położonym w jamie brzusznej. Ma nie tylko ogromny wpływ na trawienie, ale też produkuje ważne dla człowieka hormony: glukagon i insulinę. Nieprawidłowości w jej pracy skutkują chorobami metabolicznymi takimi jak cukrzyca.

Gonadami określa się jajniki i jądra. Pełnią one nie tylko funkcję narządów rozrodczych, ale i wydzielają hormony odpowiedzialne za płodność. W przypadku jajników są to estrogeny i progesteron, w przypadku jąder: androgeny odpowiedzialne za rozwój drugorzędowych cech płciowych.

Najnowsze